Koffie – Koffieboon in gevaar door roestschimmel en kevertje

De koffieplant is een gevoelige plant, die gedijt onder specifieke omstandigheden. Klimaatverandering heeft invloed op de kwaliteit van de koffieboon. Komt het wel goed met ons bakkie leut? Wordt het kopje koffie misschien duurder dan een glas wijn? Gaan we terug naar de geschiedenis en wordt een kopje koffie weer een drankje dat alleen binnen bereik is van de zeer rijken, zoals dat in de zesde eeuw was? De World Coffee Research, in Texas, luidt de noodklok voor de koffieplant.

Schimmelgevaar voor de koffie

• Noodklok voor de koffieplant
• Koffie uit Ethiopië
• Koffieboon coffea rabica
• Ramp voor de koffieboeren
• Alternatief
• Wilde soort
• Bedreigingen
• Kevertje Hyothenemus hampel
• Roestschimmel
• Robusta

Noodklok voor de koffieplant

WCR, dat staat voor World Coffee Research institute in Texas, luidt in 2013 de noodklok voor de koffieplant. De koffie zou wel eens duurder kunnen worden. Misschien doet een bakkie troost in het tweede decennium van de eenentwintigste eeuw wel meer dan een glas wijn. Als de gebieden waar de koffieplanten worden geteeld door klimaatverandering te maken krijgen met droogte of juist met hevige regenval, dan kan dat funest uitpakken voor de koffieplanters. Te droge en te natte gebieden zijn ongeschikt voor de koffieplant. De bonen zijn gevoelig en er is bovendien geen grote diversiteit in soorten.

Koffie uit Ethiopië

De koffieplant komt oorspronkelijk uit de Ethiopische hooglanden. Om en nabij de zesde eeuw verplaatste men een aantal van deze struiken uit het gebergte naar Jemen. Koffie was in de zesde eeuw een exquis slokje voor de gefortuneerden. Pas tien eeuwen later maakte koffie de opmars als volksdrank en daar hadden Nederlanders de hand in.

Koffieboon coffea rabica

Nederland en Spanje introduceerden de plant in hun koloniën. Die planten stammen allemaal af van de Ethiopische bergstruiken. Het ontbeert de koffieplant aan soortenvariatie en dat is een kwetsbaar punt. In de eenentwintigste eeuw wordt in zeventig landen koffie geteeld en tweederde van die planten heeft de Arabische koffie als oorsprong, de Coffea arabica.

Kwetsbaar

De plant is kwetsbaar en groeit het beste onder duidelijk afgebakende omstandigheden:

• Constante temperatuur tussen 18 en 21 graden;
• Op een hoogte tussen 1000 en 2000 meter.

De bessen verdragen schommelingen in de temperatuur slecht en dat gaat ten koste van de kwaliteit van de bonen. Als het te warm is gaat de groei van de bes te snel en dan komt er een armzalige kwaliteit koffieboon uit. Bij temperaturen van 30 graden of meer holt de kwaliteit achteruit. Die temperaturen zijn de laatste jaren diverse keren gemeten in de koffieproducerende landen. Het lijkt erop dat juist de landen waar de koffieteelt plaatsvindt het hardst worden getroffen door de klimaatverandering. Volgens de schatting van een klimaatonderzoek van de VN kan het in die landen in het midden van de eenentwintigste eeuw wel eens een graad of vier warmer zijn dan aan het begin van die eeuw.

Ramp voor de koffieboeren

Die ontwikkeling zou een ramp zijn voor de koffiegenieter en voor de boeren die afhankelijk zijn van de koffieteelt.
In de branche

• werken 26 miljoen;
• gaat 15 miljard euro om.

De belangrijkste koffieproducerende landen zijn:

• Brazilië
• Colombia
• Vietnam
• Indonesië
• Mexico
• India
• Ivoorkust
• Guatemala
• Ethiopië
• Uganda
• Costa Rica
• Peru

Alternatief

Het WCR probeert alternatieven voor de arabica-verwante bonen te vinden, soorten die beter tegen het water en de warmte kunnen. De huidige soorten zijn gevoelig voor hogere temperaturen en ook voor water. In de periode dat de knoppen zich aan de planten vormen hebben de struiken droogte nodig. Pas daarna heeft de struik behoefte aan water om de bessen te laten groeien. Dit groeiproces steekt heel nauw. De problemen van de warmte is op te lossen met schermen die schaduw geven, maar overvloedige regen zou de genadeklap voor de koffieboon kunnen zijn.

Genen

Het WCR probeert een plant te ontwikkelen die net zulke lekkere koffie geeft als de arabica, maar minder gevoelig is voor de klimaatsomstandigheden. Men hoopt de Arabische bomen te kunnen redden. Er bestaan planten met een grotere variëteit in de genen dan de Arabische soort. Die genen zijn gemuteerd of ze zijn afkomstig van de Ethiopische soort.

Wilde soort

De WCR schat dat er in Ethiopië nog heel wat koffieplanten staan met een grote diversiteit aan genen. Die planten proberen de onderzoekers op te sporen. Die koffieplanten vertegenwoordigen een miljardenwaarde. Wie recht heeft op de eigendomsrechten van die soorten is nog niet duidelijk. Daar moet snel uitsluitsel over komen want de Ethiopische planten staan in een gebied dat door droogte bedreigd wordt. Onderzoekers schatten dat meer dan de helft van de wilde koffieplanten daardoor gevaar lopen.

Bedreigingen

De koffieplant wordt bedreigd door:

• droogte;
• warmte;
• regen;
• schimmel;
• kevertje.

Kevertje Hyothenemus hampel

Een kevertje, de Hyothenemus hampel, houdt huis in de koffieplant. Het beestje wordt ook wel de koffiebesboorder genoemd, naar zijn verwoestende activiteit aan de bes. Het kevertje veroorzaakt grote schade en dit beestje gedijt juist wel goed bij de klimaatveranderingen.

Roestschimmel

In februari 2013 roept de regering van Guatamala de noodtoestand af vanwege een alles verwoestende schimmel op de koffieplanten. De regering meldt bijna 4 miljoen euro vrij te maken voor de aankoop van pesticide. Het lijkt erop dat de roestschimmel 15 procent van de oogst van seizoen 2012-2013 verwoest. Om een grotere strop te vermijden trekken koffieboeren hoger de bergen in. Daar is het kouder en minder kans op roest, dat slecht tegen temperaturen onder de 10 graden kan.

Robusta

Een andere koffiesoort, de Rubusta, is in gematigder gebieden te vinden, in:

• Brazilië;
• Vietnam;
• India.

De robusta groeit in minder kwetsbare gebieden, maar de smaak wordt over het algemeen minder lekker gevonden dan van de Coffea arabica. De Rubusta is bitterder. Bovendien is de opbrengst van deze soort lager. Onderzoekers verwachten dat de genen van de Robusta gebruikt kunnen worden om de Coffea arabica aan te passen. De koffie-industrie zet alles op alles om hun branche te redden.

Lees verder

• Koffie – Top Tien Koffielanden
• Koffie – Keurmerk beter voor boer en natuur
• Koffie – Ons dagelijks bakje troost
• Koffie – van plant tot drank
• Koffie en de Koffieplant Coffea arabica