Bekende soorten whisky op basis van land of samenstelling

Wie voor het eerst een slijterij binnenstapt om een whisky te kopen, zal zich verbazen over hoeveel keuze er is. Voor iemand die er geen kijk op heeft, lijken alle whisky’s hetzelfde. ‘Whisky is tenslotte gewoon whisky’. Natuurlijk is dit niet waar. Net als wijn komt ook whisky in vele soorten en maten. Zo zijn er whisky’s uit allerlei verschillende landen, whisky’s van bekende merken en ook van verschillende soorten. Blended, single malt en bourbon zijn hier bekende voorbeelden van. Voor wie een beter beeld zou willen hebben van de ruime keuze in whisky, is meer informatie over al die verschillende soorten heel handig. Wie zijn the big five? Wat is het verschil tussen blended en single malt? Zijn whisky's van bekende merken kwalitatief nou wel zo goed? En is het nou eigenlijk whisky of whiskey?

Inhoud

• Het verschil tussen whisky en whiskey
• Het verschil tussen blended whisky en single malt whisky
• Grain, cask en overige soorten whisky
• Flavouring whisky
• The big five
• Bourbon en andere soorten whisky per land en regio
• Is whisky van bekende merken ook kwaliteitswhisky?

Het verschil tussen whisky en whiskey

Om te beginnen is er altijd twijfel over hoe whisky eigenlijk dient te worden geschreven: met of zonder ‘e’. Als je van mening bent dat het er eigenlijk allebei correct uit ziet, dan kan je daar gelijk in hebben. Beide namen zijn namelijk ook correct. In o.a. Schotland, Nederland, Japan, België en Canada schrijven ze ‘whisky’ zonder ‘e’. In enkel Ierland en Amerika schrijven ze ‘whiskey’ met ‘e’. De Schotten zijn van mening dat extra klinkers moeten uitspreken ten kosten gaat van puur zuivere drinktijd. Dat is nog eens liefde en toewijding voor een drankje.

Het verschil tussen blended whisky en single malt whisky

De meeste mensen zullen niet bijster veel verstand hebben van whisky. Het eerste dat mensen kunnen noemen is dat het met cola gedronken kan worden als mixje. Vaak weten mensen ook nog wel een paar bekende merken te noemen of dat er zoiets bestaat als blended of malt whisky’s. Dit zijn de twee bekendste soorten whisky. Wat hier eigenlijk het verschil tussen is, weten de meeste mensen niet.

De eerste gedachte is dat blended whisky’s worden gemaakt door verschillende whisky’s bij elkaar te doen en dan te verkopen, terwijl single malt whisky’s uit één enkele whisky bestaat. Dit is deels waar, maar lang niet helemaal.

Blended whisky

De blended whisky is met grote afstand de meest gedronken soort whisky. Van alle gedronken whisky in de wereld is ruim 90% een blend. Het is inderdaad waar dat blended whisky’s bestaan uit meerdere verschillende whisky’s. Dit is niet ongewoon bij het maken van alcohol. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij rum en wijn ook. Hierbij moet vooral duidelijk zijn dat het bij een blended whisky gaat om whisky’s van tenminste twee of meer verschillende destilleerderijen (merken/producenten). Het woord ‘blend’ is namelijk het Engelse woord voor mix of mengsel. Het mengsel van verschillende whisky’s wordt dan verder gebotteld (in de fles gedaan) en verkocht als één whisky.

Single malt whisky

Van de whisky’s die van het type single malt zijn, denken veel mensen dat ze uit één enkele whisky bestaan. Dit is onjuist. Ook single malt whisky’s zijn mengsels, bestaande uit verschillende whisky’s. Het grote verschil is echter dat whisky’s van het type single malt uit verschillende whisky’s bestaan die allemaal afkomstig zijn van één enkele destilleerderij. Zo zijn dit toch blended whisky’s, maar heeft dit een andere categorienaam gekregen.

Grain, cask en overige soorten whisky

Blended en single malt zijn niet de enige soorten whisky die de mensheid heeft voortgebracht. Zo zijn er nog een heel aantal andere soorten, waar veel mensen wellicht nog nooit van hebben gehoord. Zo zijn de volgende whiskysoorten te onderscheiden op basis van samenstelling en ingrediënten.

Blended malt whisky

Ten eerste is er de blended malt whisky. Dit is een whisky die gemaakt is van verschillende single malt whisky’s uit verschillende destilleerderijen. Blended malt komt niet vaak voor en is daarom niet zo bekend. Het mogelijk bekendste merk dat een whisky van dit type op de markt heeft, is Monkey Shoulder. Deze wordt gemaakt van single malts van Glenfiddich, The Balvenie en Kininvie.

Single grain whisky

De meeste whisky’s worden gemaakt van de graansoort gerst. Bij een single grain whisky is dit niet het geval. Een single grain whisky wordt gemaakt van een andere graansoort zoals tarwe of maïs. Net als bij een single malt, komt een single grain voort uit verschillende whisky’s van slechts één destilleerderij.

Blended grain whisky

Ook de blended grain whisky is gemaakt van een andere graansoort dan gerst. Het verschil met de single grain whisky is dat de blended grain whisky wel gemaakt is van whisky’s van verschillende destilleerderijen.

Cask strength whisky

De volgende te onderscheiden whisky is de zogeheten cask strength whisky. Deze dankt zijn naam aan het feit dat er een gangbare stap in het maken van whisky niet is uitgevoerd. De meeste whisky´s worden namelijk in alcohol verlaagd naar een gangbaarder percentage (40-46%) om het drinkbaar en lekkerder te maken. Dit kan gebeuren door er bijvoorbeeld water bij te doen. Bij een cask strength whisky gebeurt dit niet. De whisky gaat de fles in, in de staat zoals deze in het is gerijpt. De whisky heeft de alcoholsterkte van het vat. Daar komt de naam cask strength whisky vandaan.

Cask straight whisky

De cask straight whisky is bijna hetzelfde als een cask strength whisky. Het verschil is dat een cask straight wishky geheel uit whisky uit één en hetzelfde vat is gemaakt en ook zo is gebotteld.

Rye whisky

Rye whisky is een zeldzamere whisky die voor minstens 51% gemaakt wordt van rogge. Deze whiskysoort wordt voornamelijk in Kentucky (VS) gemaakt en is te vergelijken met brood dat van rogge wordt gemaakt. Het wordt dan ook zwaar en robuust genoemd. Door het laten rijpen op nieuwe eikenhouten vaten wordt het van smaak iets zachter, maar blijft het stevig.

Wheat whisky

Zoals rye whisky van voornamelijk rogge wordt gemaakt, komt wheat whisky vooral voort uit tarwe. Ook deze soort komt weinig voor en wordt vooral in Kentucky (VS) gemaakt. Deze whiskysoort is echter zacht en licht.

Corn whisky

Tot slot is de corn whisky, eveneens niet veel voorkomend en vooral afkomstig uit de Verenigde Staten. Deze whisky wordt voor minstens 80% uit maïs gemaakt en is zeker na het rijpen op eikenhouten vaten heel zacht en zoetig.

Flavouring whisky

Dan is er ook nog zoiets als de flavouring whisky. Een flavouring whisky is een whisky met een smaakje. Dit kunnen verschillende smaakjes zijn. Zo zijn er merken als Jack Daniels, Jim Beam en Bushmills die een honingsmaak whisky hebben. Deze whisky wordt hierdoor wat zoeter. Maar er zijn ook whisky’s die bijvoorbeeld een veel kruidigere spicy smaak hebben. Het zouden alternatieve whisky’s genoemd kunnen worden voor mensen die eens wat anders zouden willen.

Er is daarom discussie over of dit nog wel echt whisky is. Een honey whisky is bijvoorbeeld zo zoet, dat het bijna richting rum zou gaan. Een flavouring whisky is zeer geschikt voor mensen die doorgaans niet zo van een typische whiskysmaak houden.

The big five

Bij de big five komen bij de meeste mensen gelijk de grote bekende en intimiderende Zuid-Afrikaanse dieren op. Echter kent men in de wereld van de whisky ook een indrukwekkende big five. De meeste mensen zullen namelijk direct aan Ierland of Schotland denken als het over whisky gaat. De vijf grootste whisky producerende landen heten samen de big five. Het gaat dan inderdaad om Ierland en Schotland, maar ook om de Verenigde Staten, Canada en Japan.

Alhoewel dit de vijf grootste whisky producerende landen zijn, zijn dit niet de enige landen waarin ze de kunst van het whisky maken verstaan. Naar verluidt wordt er in ongeveer 30 landen wereldwijd whisky gemaakt. Overige voorbeelden hiervan zijn België, Duitsland en India. In Nederland zelf kennen we Millstone, een relatief bekend Nederlands whiskymerk dat van de ambachtelijke brouwers van Zuidam komt. Dit merk staat ook bekend om diens Jenevers en kruidenlikeuren.

Bourbon en andere soorten whisky per land en regio

Whisky kan niet alleen worden onderscheiden op basis van de hoofdingrediënten. Er zijn ook een aantal bekende soorten te noemen die hun soortnaam mogen dragen op basis van het land of de regio waar deze gemaakt zijn. Deze regionaal afgeschermde titel is bijvoorbeeld ook gangbaar bij mousserende wijnen, waar champagne bijvoorbeeld alleen champagne mag heten als het uit de champagnestreek in Frankrijk komt.

Ierse whiskey

Omdat Ierland zo’n groot whiskeyland is, kunnen er twee zaken als gemiddeld worden aangenomen. Dat is ten eerste dat de meeste Ierse whiskey’s blended zijn. Veel hele grote whiskeymerken zijn inderdaad vooral blends. Denk hierbij aan de bekende merken Jameson, Bushmills en Tullamore Dew. Echter zijn ze niet allemaal blends. In Ierland worden zeer veel verschillende whiskey’s gemaakt.

Ten tweede zijn Ierse whiskey’s vaak zacht en licht van kleur door het driedubbele destillatieproces. Dit laatste komt ook doordat er bijna nooit turf wordt gebruikt voor het drogen van mout om whiskey te maken. Turf zorgt voor het krachtige en rokerige wat bijvoorbeeld veel zware Schotse whisky’s als Talisker wel hebben. Als een whisky dit heeft, dan heet dit een peated whisky. Dit is geen soortnaam maar meer een eigenschap. Onder Ierse whiskey’s is dit dus zeldzaam.

Scotch whisky (Schotland)

Het bijzondere aan whisky uit Schotland is dat het in principe geen aparte soortnaam is. Dit ondanks het feit dat de Schotse whisky’s wel zeer gerespecteerd zijn sinds jaar en dag. Het is niet voor niets zo dat er zoveel bekende Schotse whisky’s zijn: Johnny Walker, Glenlivet, Glenfiddich en Famous Grouse. Alleen alle whisky’s uit Schotland mogen Scotch genoemd worden. Schotse whisky’s worden vooral in Amerika scotch genoemd.

Bourbon whiskey (VS)

Een bourbon mag alleen in de Verenigde Staten gemaakt worden. Bourbon komt zeer waarschijnlijk uit één van de twee whiskeyregio’s Kentucky of Tennessee, binnen de Verenigde Staten. Bourbon bestaat uit minstens 51% maïs en wordt verder aangevuld met andere graansoorten als rogge, tarwe en gemoute gerst. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen verschillende soorten bourbon. Straight bourbon moet eerst tenminste twee jaar rijpen op nieuw gebrande eikenhouten vaten, waar bourbon ook gewoon direct op de fles mag. De bekendste bourbons zullen waarschijnlijk Jim Beam en Four Rose’s zijn.

Tennessee whiskey (VS)

Zoals de naam al doet vermoeden, mag deze whiskey alleen in de staat Tennessee in de Verenigde Staten worden gemaakt. Ook hangt het af van een bepaald productieproces waarbij de whiskey direct vanuit de ketel gefilterd wordt en vervolgens verzacht over houtskool van Esdoorn.

Jack Daniels is niet alleen het veruit bekendste voorbeeld van deze whiskeysoort; het is er bijna een synoniem van. Overigens is Jack Daniels een van de ingrediënten van tabasco. Deze saus wordt namelijk gerijpt in vaten waar eerder Jack Daniels whiskey in heeft gezeten. Hierdoor krijgt de saus het extra scherpe randje.

Canadese whisky

Ook de Canadezen hebben zo hun eigen beschermde whisky’s. Natuurlijk mag een whisky pas Canadees genoemd worden wanneer het in Canada gemaakt wordt. Echter is dit nog lang niet alles. De Canadezen hebben ook hun eigen visie en productieprocessen die Canadese whisky onderscheidt van andere soorten.

Canadese whisky’s zijn bijna allemaal blends tussen een neutralere (grain)whisky en een single Malt. Deze dienen allebei in Canada gemaakt te zijn. De grain whisky loopt op tot 95% alcohol en wordt de ‘base whisky’ (basis whisky) genoemd. De andere whisky wordt lager in alcoholpercentage gestookt en zit vol met smaak. Deze whisky heet daarom de ‘flavouring whisky’ (smaak whisky). Deze twee whisky’s worden apart van elkaar gerijpt op eikenhouten vaten en komen pas in de fles bij elkaar waarna ze vervolgens niet langer samen rijpen. De bekendste Canadese whisky is Canadian Club.

Japanse whisky

Wat voor iemand die niets met whisky heeft misschien totaal niet logisch klinkt, is voor de kenner al lang bekend. Japan is niet alleen een opkomend en trendy, maar anno 2018 zelfs al een gevestigd whiskyland. Dit is opvallend, aangezien ze honderd jaar geleden in Japan überhaupt nog nooit van whisky gehoord hadden. Met andere woorden is het whisky maken in Japan in minder dan honderd jaar tijd razendsnel gegroeid.

Japanse whisky’s zijn verfijnd, evenwichtig, heel helder en daarom heel bijzonder. Dit heeft te maken met hun productieproces en hun ingrediënten. Ten eerste wordt het in eigen huis gedestilleerd in plaats van dat de vaten over en weer worden uitgewisseld tussen verschillende merken en destilleerderijen. Ook wordt tijdens het productieproces niet alleen gist gebruikt om de granen te vergisten, maar ook de Koji-schimmel. Deze schimmel is ook heel belangrijk voor het maken van de bekende rijstwijn Sake.

Is whisky van bekende merken ook kwaliteitswhisky?

Net zoals in iedere branche of productcategorie is ook in de whiskywereld een groepje merken heel erg bekend, waar de overgrote meerderheid minder of nauwelijks bekend is. Vaak wordt er aangenomen dat de bekende merken ook de beste whisky’s maken. Dat zou logisch zijn, want waarom zouden ze anders zo bekend en populair geworden zijn? Dit is echter niet altijd het geval.

Bekende whiskymerken

Er zijn een aantal whiskymerken waar de meeste mensen wel eens van gehoord zullen hebben. Johnny Walker, Jack Daniels, Glentalloch, Jameson en Famous Grouse zijn van die voorbeelden die ook whiskyvreemden wel zouden kunnen kennen. Wat veel (niet allemaal) van deze bekende merken met elkaar gemeen hebben, is het feit dat hun whisky’s blended zijn. Omdat het kaliber van de meeste blended whisky’s iets lager ligt dan dat van bijvoorbeeld de meeste single malt’s, is het ook vaak goedkoper. Dit maakt ze weer heel geschikt voor horeca. Hier zijn veel bekende whiskymerken terug te vinden.

Het vergelijken met kwaliteitswhisky’s

Een kwaliteitswhisky is relatief en voor iedereen anders. De een geniet bijvoorbeeld vooral van een zachte whisky, waar de ander echt wel op zoek is naar een krachtige rokerige peated whisky. Wat per se wel en niet kwaliteitswhisky’s zijn, is dus lastig te zeggen. Echter is het over het algemeen wel zo dat hogere segment whisky’s als een single malt door de ervaren whiskydrinkers meer gewaardeerd worden. Het zou hen dan ook pijn doen als zij iemand een mooie 18-jarige single malt van welk merk dan ook gemengd zien worden met cola.

Dit heeft te maken met het feit dat de smaak- en producteigenschappen van een single malt whisky beter naar voor komen, omdat het allemaal om whisky van een enkele destilleerderij gaat. Blended whisky’s die bestaan uit een mengsel uit verschillende destilleerderijen hebben door verschillende klimaten, grondstoffen en productieprocessen allemaal andere smaakeigenschappen die elkaar sneller opheffen, ten opzichte van een single malt whisky.

Conclusie over whisky’s van bekende merken

De bekende merken (lees: blended whisky’s) hebben daarom vaak kwalitatief mindere whisky’s dan een relatief onbekendere whisky van een hoger segment als een single malt. Dit is echter relatief en voor iedereen anders. Dit wil ook niet zeggen dat bekende merken slechte whisky maken. Voor iedere liefhebber is er een lekkere whisky en een geschikt gebruiksmoment, net als dat iedereen deze op een andere manier het liefste drinkt: puur, met ijs of als cocktail of mixje.