Single malt whisky: Een introductie

In dit eerste deel van de special over single malt whisky wordt kort stil gestaan bij de geschiedenis van de Schotse single malt whisky. Daarnaast wordt er in dit deel dieper ingegaan op de verschillende soorten whisky’s en de regio’s waar zij vandaan komen. Geen noodzakelijke kennis voor de beginnende whiskydrinker, maar een beetje parate kennis kan nooit kwaad.

Uisge Beatha

Het oudste document waarin gerept wordt over whisky stamt uit het einde van de 15e eeuw. Het distilleerproces is echter veel ouder en werd reeds in de 4e eeuw voor Christus beschreven door Aristoteles. De Arabieren verfijnden de techniek en schonken ons de term “alcohol” afgeleid van het Arabische woord ‘al-koh’l' wat grof vertaald “verfijnd” betekent. Waarschijnlijk is de techniek van het distilleren in de vroege Middeleeuwen via West Europa en Ierland uiteindelijk in Schotland beland. De toenmalige Gaelic sprekende bevolking noemde de drank “uisge beatha” wat zoveel betekent als levenswater. Het woord “whisky” is afgeleid van “uisge beatha”.

Uit de illegaliteit

Tot de 19e eeuw had het produceren van whisky een ongeorganiseerd en veelal illegaal karakter. Schotse boeren maakte whisky van hun overtollige oogsten. De drank werd al snel populair en de Britse overheid wilde een graantje meepikken en legde accijnzen op. Hierdoor verdwenen veel distilleerderijen in de illegaliteit, met name in de woeste hooglanden van Schotland. Pas in 1823 werd het stoken van whisky legaal. Vanaf dat moment werden de meeste georganiseerde distilleerderijen opgericht, zoals bijvoorbeeld Glenlivet en Cardhu. De destijds geproduceerde whisky was met name bedoeld voor ‘geblende’ whisky, dat wil zeggen het mixen van whisky’s van verschillende leeftijden en distilleerderijen. Op deze manier kon men grotere hoeveelheden produceren. Aan het begin van de 20e nam de populariteit van whisky af en gingen veel distilleerderijen failliet. Pas in de jaren 60 van de vorige eeuw kwam whisky weer in trek, met name de single malt whisky’s.

Whisky of whiskey?

Alle whisky die uit Schotland komt, wordt zonder ‘e’ geschreven. De Ierse en de Amerikaanse whiskey’s (bijvoorbeeld bourbons) worden wel met een ‘e’ geschreven. Malt whisky’s worden echter niet alleen in Schotland gemaakt. Japan kent al een jarenlange traditie ten aanzien van de productie van single malts. Ook in Ierland worden single malts geproduceerd.

Malts en blends

Kenmerken van een single malt zijn dat deze van uit gemoute gerst wordt gestookt en dat deze uit één distilleerderij komt. Naast single malts zijn er nog de volgende whisky’s te onderscheiden:

• Vatted malt: dit is een mengsel (blend) van single malts van verschillende distilleerderijen. Staat ook bekend als pure malt
• Grain whisky: gemaakt met gemoute en ongemoute granen die onder hoge druk worden gekookt. Deze whisky rijpt sneller doordat er minder bestanddelen in zitten.
• Single grain whisky: idem grain whisky maar dan door middel van distillatie van één graansoort.
• Blend: een mix van graan whisky en malt whisky. Deze whisky is vaak goedkoper omdat het makkelijker is om graan whisky te maken. Deze whisky is verantwoordelijk voor het grootste deel van de verkoop van Schotse whisky.

De regio’s

De Schotse single malt wordt in verschillende regio’s geproduceerd. Omdat elke regio zijn eigen specifieke kenmerken heeft, is dit van grote invloed op de smaak van de verschillende malts. De volgende regio’s zijn te onderscheiden:

• Lowlands: Het meest zuidelijke deel van Schotland leent zich, in tegenstelling tot de woeste hooglanden, uitstekend voor landbouw. De in dit gebied gevestigde distilleerderijen hadden dus altijd voldoende aanvoer van gerst. Aangezien er in dit gebied bijna geen turf zit, ontbreekt deze smaak dus ook in de whisky’s. De malt zijn overwegend licht en fruitig van smaak. Er zijn maar vier distilleerderijen in de Lowlands.
• Highlands: De whisky’s uit de regio zijn zeer divers. Zo lijken de malt van de centrale hooglanden op de Lowland whisky’s. De noordelijke en westelijke hooglanden produceren meer ziltige malts als gevolg van de invloed van de zee.
• Speyside: Deze streek is vernoemd naar de rivier de Spey die hier doorheen loopt. Ook in deze streek is nauwelijks turf aanwezig, waardoor er bijzonder zachte malts worden geproduceerd. Vanwege de goede omstandigheden voor de productie van whisky zijn in Speyside veruit de meeste distilleerderijen gevestigd, ruim zestig in getal.
• De eilanden: Hiermee wordt bedoeld de noordelijke eilanden, zoals Orkney en de Westelijke eilanden zoals Mull, Skye en Jura. De zee speelt een grote rol in de smaakbelevenis van deze complexe malts.
• Islay: Omdat turf de enige brandstof was op dit Westelijke eiland, overheerst de turfsmaak in deze malts. Omdat deze whisky’s zwaar en nogal rokerig zijn, is het niet de ideale whisky voor een beginner.
• Campeltown: Deze regio is een typisch geval van vergane glorie. In het begin van de 20e eeuw waren er hier namelijk meer dan twintig distilleerderijen actief. Tegenwoordig zijn dat er nog maar twee, Springbank en Glen Scotia.