Koffie – van plant tot drank

Elk moment van de dag is het wel koffietijd en bij het slurpen van het bruine goedje realiseren we ons niet wat voor reis de koffie heeft afgelegd alvorens hij onze smaakpapillen kietelt. Koffie komt van de koffieplant en de koffieboon legt een hele reis af van plant tot kopje koffie. Het is een arbeidsintensief proces. De koffieplanten zijn ook gevoelig voor schommelingen in de weersomstandigheden. Een mislukte oogst kan de prijs van de koffie aardig opdrijven.

Koffieplant / Bron: Connie sf, Pixabay

Koffie van Coffea

De plant waar uiteindelijk ons kopje koffie uit voortkomt, is van het Coffea geslacht. Er zijn vele verschillende soorten koffie, meer dan 60, maar er zijn twee soorten die het meest verkocht worden:

Coffea Arabica (Arabica);
Coffea Canephora (Robusta).

Minder bekende soorten zijn:

Coffea liberica;
coffea dewevrei (of excelsa);
coffea congensis;
coffea stenophylla;
coffea benghalensis;
coffea mogeneti;
offea gallienii;
coffea bonnieri.

Arabica

Met merendeel van de wereldproductie, ongeveer 70%, wordt gevormd door de arabica. De volledige naam van de soort is Coffea Arabica Linnaeus. Het laatste deel van de naam is die van de botanicus die in 1753 de koffieplant voor het eerst wetenschappelijk classificeerde. Hij dacht dat de plant in Arabië groeide. De arabica komt oorspronkelijk uit Afrika, maar groeit tegenwoordig vooral in Zuid- en Midden-Amerika in de bergen op een hoogte van 1000 tot 2000 meter. De ongebrande bonen van deze plant zijn rond van vorm en lopen spits toe. De kleur is geelachtig tot groen- of blauwgrijs.

Robusta

Coffea Canephora of robusta vinden we het meest in Afrika, Brazilië en Azië. Deze soort groeit liever in lager gelegen gebieden die warm zijn. De robusta is goedkoper dan de arabica, maar de boon verliest het in populariteit van de de duurdere soortgenoot. Rubusta wordt veel gebruikt in koffiemelanges. Ook oploskoffie wordt van robustabonen gemaakt.

Robusta kan beter tegen schimmels en andere plagen, ook is de opbrengst per plant hoger dan van de arabica. Minder dan 30% van de wereldproductie bestaat uit robustabonen. De bonen zijn kleiner, ronder en ook zwaarder dan de duurdere soort arabica. De rubustaboon is bruingroen van kleur.

Plant

De koffieplant komt oorspronkelijk uit Afrika en daar groeit hij nog steeds in het wild.
De wilde koffieplant is nog aan te treffen in:

Ivoorkust;
Oeganda;
Zaïre.

Koffieboom
De wilde koffieboom kan wel 10 tot 15 meter hoog worden. Voor de koffieplantages zijn deze hoogtes niet handig en te bewerkelijk en daarom worden de bomen op de plantages steeds gesnoeid, tot een werkbare hoogte van 1,5 tot 3 meter. De koffieplant heeft mooie royale bladeren die donkergroen en breed zijn en in gezonde staat fraai glanzen. De bloemen lijken op die van de jasmijn. Ze zijn stervormig en wit en lekker geurend.

Oogsten van de bessen

In de landen met commerciële koffieteelt, zoals Brazilië en Mexico, groeien de planten in zes tot acht weken uit tot bloeiende planten. In warmere landen, rond de evenaar, komt het voor dat de koffieplant bloesemt en tegelijkertijd vruchten en rijpe bessen draagt. Koffie is een duur product omdat de oogst arbeidsintensief is. Koffieplukkers maken elke keer opnieuw een rondje langs de planten om alleen de rijpe bessen te oogsten.

Van bloei tot pluk
Doorgaans duurt het acht tot negen maanden tussen bloei en pluk. De hoogte en weersomstandigheden hebben invloed op deze termijn. Van een koffieplant kan ongeveer 20 tot 25 jaar geoogst worden. Per plant is dat 2000 bonen per jaar, ongeveer een kilo ruwe koffie. Een hectare kan, met moderne machines en methoden, ongeveer 3.000 tot 4.000 kilo per jaar opleveren.

Groene koffie

De koffieboon zit in de koffiebes: het is de zaad in de bes. De koffiebes lijkt op de veenbes en heeft zoetig vruchtvlees. Twee bonen zitten samen in een vlies, de perkamenthuid. Daaromheen zit het vruchtvlees en de schil. In dit onverwerkte stadium heet de koffie groene koffie.

Drogen en branden
Na het oogsten wordt de schil van de bonen gehaald. De bonen worden daarna gedroogd en dan gebrand. Na het malen van de gebrande bonen kunnen we er koffie van zetten.

De drank die koffie heet

Koffie is geïntegreerd in ons leven als een dagelijks oppeppend drankje.
In de taal heeft koffie zijn weg gevonden via enkele gezegdes:

Ik drink mijn koffie zwart
Ik drink mijn koffie zonder suiker en melk.

Dat is andere koffie
Dat verandert de zaak.

Door die koffie kan men de gazet lezen
Dat is een slappe bak.

Dat is geen zuivere koffie
Dat deugt niet.

Morgen bij de koffie
Dat kun je vergeten.