Waar komt de pizza vandaan?

Niemand is er zich van bewust als hij pizza eet, maar dit Italiaanse gerecht vindt zijn oorsprong lang voor onze tijdrekening bij oude volkeren die reeds platte broden bakten.

De Oudheid

De Etrusken, een volk dat zich in de 9de eeuw voor Christus tussen de Arno- en Tiberrivier vestigde op het Italiaanse schiereiland, bakten reeds platte broden op hete stenen en aten ze met verschillende soorten beleg. In diezelfde periode deden de Grieken die in Zuid-Italië en op Sicilië woonden, iets gelijkaardigs, maar zij belegden hun ‘plankturos’ (brood) reeds voor het bakken. Dit simpele gerecht werd door de Romeinen gekopieerd en ze noemden het ‘panis focacius’, brood op het vuur gebakken. Hun brood maakten ze van harde tarwe. Vergilius verwees ernaar in zijn geschriften. Cato de Oudere (234-149 v.C.), ook Cato de Censor genoemd, sprak in zijn toespraken over een gerecht dat eruitzag als ‘plat deeg met olijfolie, kruiden en honing gebakken op steen’. Ten gevolge van de veroveringstochten van de Romeinen verspreidde dit gerecht zich tot in Gallië.

In de tijd van Darius de Grote (549-486 v.C.) zouden Perzische soldaten op hun schilden platte broden hebben gebakken die ze met dadels en kaas opaten. Ook bij de Babyloniërs zouden deze broden bekend zijn geweest.

De Middeleeuwen en later

In de Middeleeuwen werd er in Campanië en meer bepaald rond de stad Napels door boeren en arme arbeiders een simpel gerecht gegeten dat ze ‘picea’ noemden. Het deeg werd belegd met ingrediënten die makkelijk te verkrijgen en goedkoop waren zoals uien, spek, olie, olijven en kruiden. De invoer van de eerste tomaten uit Zuid-Amerika vanaf 1522 was het begin van de gewoonte om het deeg met tomaten te beleggen.

Mensen die niet over een over beschikten om het gerecht klaar te maken konden het bij een bakker laten bereiden. Na verloop van tijd splitsten de ‘pizzaioli’ (pizzabakkers) zich af van de gewone bakkers. Zo werd de pizza in de 17de eeuw een populaire gerecht en niet alleen meer in de buurt van Napels, want bezoekers van de stad ontdekten de pizzabakkers en waren erdoor gecharmeerd. Men at de pizza uit het vuistje: men klapte hem dicht (‘a libretto’) en verorberde hem op straat.

In Napels gaat het verhaal de ronde dat de koning van Napels, Ferdinand van Bourbon in 1772 de regels van de etiquette aan zijn laars zou gelapt hebben en bij de pizzabakker Antonio Testa zou zijn binnengestapt omdat hij nieuwsgierig was naar het gerecht dat zo populair was bij zijn volk. Al snel bleken ook de Napolitaanse edelen de pizza te kunnen smaken waardoor het in alle lagen van de bevolking ingang vond.

De naam

Rond het jaar 1000 werd dit gerecht in het Napolitaanse dialect ‘picea’ of ‘piza’ genoemd, maar men is er nog niet uit of daar de oorsprong van de naam ligt. Er gaan vier theorieën de ronde:

• ‘Picea’ betekent ‘handomdraai’ wat naar de beweging van de bakker verwijst wanneer hij het deeg van de bakkersschep in de oven deponeert.
• Het kan een Latijnse oorsprong hebben, bijvoorbeeld een afleiding van pits-/pitt- ('punt, piek'), pix ('pek, teer') of pinsere ('slaan, stampen') wat naar de Romeinen verwijst.
• Het kan ontleend zijn aan een Gotisch of Longobardisch woord dat verwant is met het oude Duitse bizzo, 'stuk brood, brok eten' (we herkennen er ons bijten in). De Longobarden waren een Noord-Germaanse stam die zich rond 500 onder andere in Lombardije vestigden.
• Het kan kan zijn oorsprong hebben in het Griekse pitta, het Hebreeuwse pittah of het Arabische ‘pita’ welke 'plat brood, Turks brood’ betekenen. De Saracenen heersten in de 9de en 10de eeuw over Sicilië en Sardinië.

Ontstaan van de pizzeria

In 1830 werd de eerste pizzeria geopend waar je je pizza kon blijven opeten, een innovatie op dat moment. De ‘Port Alba’ in Napels was er zich niet van bewust dat het een trend vestigde die nog steeds aanhoudt.

De eerste bestelling om ‘aan huis’ te leveren kreeg Raffaele Esposito, een bekende Napolitaanse pizzabakker, in 1889. Koning Umberto I en zijn vrouw Margherita wensten het eenvoudige gerecht in hun residentie geleverd te krijgen en plaatsten hun bestelling bij de verbouwereerde bakker. Esposito koos drie soorten pizza: de ‘Mastunicola’ met reuzel, kaas en basilicum, de ‘Marinara’ met knoflook, origano, olie en tomaten en de derde voerde hij uit in de kleuren van de Italiaanse vlag met tomaten (rood), mozzarellakaas (wit) en basilicum (groen). Hij noemde deze de ‘Pizza Margherita’ ter ere van de koningin. Sindsdien is deze pizza wereldwijd een van de populairste.

Italiaanse emigratiegolf

Aan het einde van de 19de en bij het begin van de 20ste eeuw emigreerden miljoenen Italianen per stoomboot naar de Verenigde Staten met de hoop er op korte tijd veel geld te verdienen. Zij namen de pizza mee die oorspronkelijk binnen de Italiaanse gemeenschap populair bleef. Pas einde van de jaren vijftig begon het gerecht zijn weg te vinden over heel Amerika en begon het deel uit te maken van de populairste Amerikaanse fastfoodgerechten als hamburgers en hotdogs.

Pizza Hut

Op 15 juni 1958 openden twee studenten aan de Wichita State University een pizzeria die ze Pizza Hut noemden, omdat het in een klein gebouwtje gehuisvest was. Vandaag de dag zijn er zowat 34 000 vestigingen over de hele wereld en werken er meer dan 300 000 mensen.