De eetstokjes in de Aziatische keuken

Niemand staat erbij stil als hij traditioneel Chinees eet, maar de eetstokjes hebben een hele geschiedenis achter zich en zijn aan regels gebonden. Een kijkje in de Aziatische keuken.

Een oude traditie

De typische eetstokjes die in bepaalde Aziatische landen tot het eetgereedschap horen stammen uit het oude China. Ze worden ‘kuàizi’ genoemd. ‘Kuài’ betekent vlug en ‘zi’ baby. Vandaar dat ze ook wel eens als huwelijksgeschenk worden gegeven en de wens inhouden dat het huwelijk snel met een baby gezegend moge worden. Reeds 3000 jaar voor onze tijdsrekening zouden mensen takken van bomen hebben gebroken om het klaargemaakte eten uit het vuur te halen. Later begon men vlees en groente in kleinere stukken te snijden die in een kookpot werden gedaan en de takken werden vervangen door eetstokjes.

Je vindt de bewijzen van hun geschiedenis terug in oude Chinese geschriften. In het Boek van de Riten, de Liji, werd genoteerd dat ze gebruikt werden tijdens de Shang Dynastie (1750 - 1040 v.C.) en in het Chinese geschiedenisboek van Sima Qian (145 - 86 v.C.) Shiji staat dat Zhou, de laatste koning van die dynastie, ivoren eetstokjes uit olifantentanden liet maken.

De Chinese filosoof Confucius (551 - 479 v.C.) zou invloed gehad hebben op het gebruik ervan. Hij was vegetariër en pacifist en onderwees geweldloosheid, ook jegens dieren. Hij vond dat messen op tafel te veel agressie jegens dieren uitstraalden. Volgens de overlevering zou zijn populariteit onder het volk ervoor gezorgd hebben dat het gebruik van de stokjes toenam.

Materiaal

Eetstokjes worden uit verschillende materialen vervaardigd. Oorspronkelijk waren ze van hout of bamboe, maar soms zijn ze ook van jade, ivoor of been. In Korea vind je er in roestvrij staal. Ook worden er steeds meer kunststof eetstokjes gebruikt.Tijdens de Zhou Dynastie (1100 - 256 v.C.) werden er bronzen eetstokjes ingevoerd. Uit de Westelijke Han Dynastie (206 v.C. - 24 n.C.) werden gelakte exemplaren teruggevonden op de archeologische site Mawangdui in Changsha (Zuid-West-China). Tijdens de Tang Dynastie (618 - 907) waren de gouden en zilveren eetstokjes populair. Van de zilveren werd gezegd dat ze zwart uitsloegen als het voedsel vergiftigd was.

Eetstokjes worden tegenwoordig als een soort van kunstobject gezien dat als decoratie kan worden gebruikt. Ze kunnen gelakt of geverfd zijn en versierd met Chinese kalligrafie. De verzamelaar kan zijn hartje ophalen in het Kuàizi-museum in Shangai waar meer dan 1000 verschillende soorten te bekijken zijn. Het oudste paar stamt uit de Tang Dynastie.

Hoe zien ze eruit?

Eetstokjes hebben ongeveer de dikte van een potlood. Er zijn twee soorten eetstokjes op de markt: de Chinese en de Japanse. De Chinese zijn recht en stomp aan het uiteinde. Ze worden rechts van de kom of het bord gelegd. Omdat de gerechten op grote gemeenschappelijke schotels worden opgediend en iedereen daarvan eet, zijn de stokjes vrij lang (23-26 cm).
Japanse eetstokjes zijn meestal gelakt en zijn spits aan het uiteinde. Soms zijn er ribbeltjes aan om het eten makkelijker te kunnen vasthouden. De lengte van de stokjes hangt af van de persoon: de man heeft de langste, kinderen hebben de kortste. De Japanse stokjes zijn korter dan de Chinese (18-21 cm) omdat de gerechten in individuele kommetjes worden opgediend. De stokjes worden dwars voor de kom gelegd, de punt naar links.

Waar worden ze gebruikt?

Eetstokjes worden in verschillende Aziatische landen voor het nuttigen van de maaltijden gebruikt. De voornaamste zijn China, Japan, Korea, Viëtnam en Mongolië. Omdat er steeds meer houten wegwerpexemplaren werden gebruikt (elk jaar niet minder dan 15 miljard paar waarvoor 1,3 miljoen kubieke meter bamboe/hout nodig is!), een gewoonte die in Japan ontstond en de oorzaak was van een verregaande ontbossing, besloot de Chinese regering in 2006 belasting te heffen op eetstokjes om verspilling tegen te gaan. In landen als Cambodja, Indonesië, Laos, Maleisië, Myanmar, Thailand en de Filipijnen worden ze gebruikt voor het eten van noedelsoepen waarbij de vaste ingrediënten met de stokjes worden gegeten en de soep wordt gedronken.

Hoe worden ze gebruikt?

Voor vele mensen is het niet zo evident om eetstokjes correct te gebruiken en een zekere vlotheid te bereiken. Je gebruikt de stokjes als een soort van tang, waarbij een van de twee wordt stilgehouden en het andere beweegt. Men kan er een hele handleiding over schrijven maar de theorie is de theorie en het aanleren met iemand die er handig mee is, is de beste methode. Oefenen is essentieel want het is een beweging die we niet gewoon zijn en omdat sommige mensen de beweging te gespannen uitvoeren is het belastend voor de handspieren wat tot kramp kan leiden.

Chinezen noemen de eetstokjes ook ‘snelle jongetjes’ omdat sommigen er zo handig mee zijn. Als Aziaten rijst eten brengen ze het kommetje tot onder de mond. Om het eten te vergemakkelijken is de rijst ook liefst plakkerig zodat er weinig in het kommetje terugvalt. De rijst wordt met een soort van schepbeweging naar de mond gebracht. Ook ongesneden voedsel kan met eetstokjes worden gegeten. Dan spreken we wel van zacht eten als vis of gerechten die lang gekookt worden zodat ze makkelijk in stukjes kunnen worden getrokken.

Wat mag je niet?

Er geldt een soort van tafeletiquette waarbij bepaalde handelingen met de eetstokjes verboden zijn. Wat kan bijvoorbeeld niet:

• in het eten prikken, eten aan je stokje rijgen of ermee snijden
• met de stokjes wijzen of gebaren maken
• bijten op je stokjes of eraan likken
• iemand anders met je stokjes eten geven
• met de stokjes boven de gemeenschappelijke kommen of schalen blijven hangen
• de stokjes na het eten in je kom leggen (wel ernaast -Chinees- of ervoor -Japans)