Mosselen aan touwen en netten in Oosterschelde en Waddenzee

Mosselen worden in Nederland gekweekt in de Waddenzee en de Oosterschelde. De meeste mosselen komen van de zogenaamde bodemcultuur. Dit zijn mosselen die gekweekt worden op de bodem van de zee. Behalve bodemmosselen zijn er ook hangcultuurmosselen beschikbaar voor de consument. Dit zijn mosselen die hangend opgroeien in een net of aan een touw. Daarnaast wordt er ook mosselzaad gekweekt aan touwen. De zogenaamde mosselzaadinvanginstallaties.

• Hangcultuur van consumptiemosselen
• Waar vindt hangcultuurmosselkweek plaats?
• Het kweken van hangcultuurmosselen in de Oosterschelde
• Waarom worden bodemmosselen gekweekt in netten en aan touwen?
• Dé hamvraag: hoe komen we aan voldoende grondstof?
• De mosselzaadinvanginstallatie
• Hoe werkt een mosselinvanginstallatie?
• Hoe ziet een mosselinvanginstallatie er uit?
• Locaties van mosselinvanginstallaties

Hangcultuur van consumptiemosselen

Hangcultuurmosselen hangen dicht onder het wateroppervlak. Dit wordt gedaan omdat zich hier veel voedsel bevindt. Het gevolg hiervan is dat hangcultuurmosselen meestal een maand eerder geschikt zijn voor consumptie dan de bodemcultuurmosselen. Vaak start het hangcultuurseizoen al eind mei of begin juni. Op deze manier is de hangcultuur een mooie overbrugging tot het bodemseizoen van start gaat. Dit gebeurt meestal begin juli.

Waar vindt hangcultuurmosselkweek plaats?

In Zeeland houden enkele mosselkwekers zich actief bezig met het kweken van hangcultuurmosselen. Sommigen zijn ook actief in de bodemcultuur, of hebben in elk geval een verleden of binding hier mee. De hangcultuur vindt plaats op beschutte plaatsen in de Oosterschelde. Geschikt hiervoor zijn bijvoorbeeld de oude werkhavens die gebruikt werden voor de bouw van de stormvloedkering Oosterschelde. Deze havens waren na de ingebruikstelling in 1986 overbodig geworden.

Het kweken van hangcultuurmosselen in de Oosterschelde

Het kweken van hangcultuurmosselen ziet er anders uit dan de kweek van bodemcultuurmosselen. Mosselzaad wordt in lange, kousvormige netten gestopt. Deze netten worden vervolgens aan touwen gehangen. De touwen op hun beurt zitten weer vast aan boeien, die in het water van de Oosterschelde gelegd worden. Doordat de mosselen groeien, gaan ze door de mazen van het net naar de buitenkant Als de grootte van de mosselen volgens de kweker voldoende is, worden de mosselen van de netten geoogst. Hiervoor is speciale apparatuur nodig. Het oogsten gebeurt aan boord van kleine vissersschepen. Deze schepen zijn aangepast voor deze speciale manier van werken. Dit verwerken moet uiterst voorzichtig gebeuren omdat de schelpen van de hangcultuur kwetsbaarder zijn dan die van de bodemcultuur.

Waarom worden bodemmosselen gekweekt in netten en aan touwen?

Een mosselkweker is voor consumptiemosselen afhankelijk van grondstof. Het zogenaamde mosselzaad. Tot begin jaren negentig van de vorige eeuw, was er een jaarlijkse zaadvisserij. Op deze manier werd de voorraad mosselen op peil gehouden. Tussen 1990 en 2000 was er door diverse oorzaken sprake van een schaarste aan mosselzaad. Er ontstonden discussies met biologen en natuurbeschermers over de oorzaken. De vissers kregen de schuld. Het uiteindelijke resultaat was dat in 2008 de mosselvissers met de natuurorganisaties en de overheid een overeenkomst hebben gesloten. Deze overeenkomst is vastgelegd in het zogenaamde mosselconvenant. Vanaf dat moment moesten mosselen duurzaam gekweekt worden.

Dé hamvraag: hoe komen we aan voldoende grondstof?

Door de invoering van het mosselconvenant, met als doel het stoppen met vissen op bodemzaad, zijn de mosselkwekers aan het denken gezet. De grote hamvraag was toen: “hoe komen we aan voldoende grondstof?” Men is op zoek gegaan naar het vinden van alternatieve bronnen van grondstof. Dit vergt natuurlijk tijd. Het gaat immers om pionierswerk dat altijd gepaard gaat met vallen en opstaan.

De mosselzaadinvanginstallatie

Eén van de alternatieven die zijn ingevoerd is het vangen van mosselzaad met behulp van zogenaamde mosselzaadinvanginstallaties. Afgekort als MZI. Omdat deze mosselen aan touwen gekweekt worden, heeft men het in de volksmond over “de touwtjes”. Als men over de Zeelandbrug of over de dijk van Wemeldinge naar Goes rijdt, kan men deze installaties in het water van de Oosterschelde zien liggen.

Hoe werkt een mosselinvanginstallatie?

De voortplanting van de mosselen vindt plaats in het voorjaar. Mosselen laten hun zaadcellen dan los in het water. De mannelijke cellen vormen vervolgens een verbinding met de vrouwelijke cellen en er vormt zich uiteindelijk een heel klein mosseltje dat amper zo groot is als een speldenknop. Dit speelt zich allemaal af bovenin de waterkolom. Als het mosseltje te zwaar wordt om bovenin de waterkolom te verblijven, zakt het naar beneden. Een gedeelte hiervan hecht zich op de touwen en netten van een MZI.

Als het zaad enkele maanden later voldoende groot is, kan het worden geoogst en wordt het naar een mosselperceel verplaatst. Dit zaad kan verder op de traditionele bodemcultuurmanier worden opgekweekt.

Hoe ziet een mosselinvanginstallatie er uit?

De MZI is een constructie die in de zee hangt of drijft. Met speciale soorten touwen en netwerken onder water wordt het mosselzaad, dat in het bovenste gedeelte van de waterkolom zweeft, opgevangen. Er worden eigenlijk twee verschillende systemen door de mosselkwekers gebruikt. In de praktijk werken de mosselkwekers veelal met een van beide systemen en hebben het naar eigen inzichten aangepast.

• Systemen die drijven. Als drijflichamen worden buizen, vlotten of boeien gebruikt, waaraan touwen of netten zijn bevestigd. De drijvende constructies zijn via lijnen met ankers, of betonnen blokken verbonden met de zeebodem.
• Systemen die met de bodem verbonden zijn. Palen in de zeebodem met daartussen touwen of netten en kooiconstructies met touwen of netten die op de bodem zijn geplaatst.

Locaties van mosselinvanginstallaties

In de gebieden waar de mosselkweek plaatsvindt, bevinden zich ook de mosselinvanginstallaties. Dus in de Waddenzee en de Oosterschelde. Soms plaatst men een MZI op een eigen, bestaand mosselperceel, maar het gebeurt ook in de vrije ruimte waar geen mosselpercelen zijn. Ook is er een gebied op de Noordzee waar er zich installaties bevinden, namelijk in de Voordelta.