Thee heeft geschiedenis

Thee is één van de populairste dranken. Thee is prima op vrijwel ieder moment van de dag, is gezond, zelfs een beetje trendy en komt in steeds meer smaken. Alle soorten thee worden gemaakt van één struik, de Camillia sinensis. Het bewerkinggsproces van de theebladeren bepaalt de thee. Er zijn veel variëteiten maar deze zijn terug te brengen tot groene, zwarte, witte of oolong thee. Wanneer de thee niet is gemaakt van de bladeren van de theestruik dan is het geen thee maar een tisane.

Inhoud

• Een keizer en een monnik vinden thee
• Nederlandse koopvaardij en thee
• Over theekoepels en partijtjes
• Thee in een pakje en een zakje
• Camellia sinensis is de theeplant
• Wat de thee kwaliteit geeft
• Plukken en bewerken van thee
• Thee is groen, zwart, wit of ertussenin
• Geen thee maar tisane

Een keizer en een monnik vinden thee

Ongeveer 5000 jaar geleden kende China een zeer geliefde keizer. Shen Nung was niet alleen een zeer begaafd leider, hij was ook een wetenschapper en liefhebber van kunst. Deze wetenschapper/keizer stond erop dat drinkwater voor gebruik gekookt werd. Op een dag bezocht hij een afgelegen regio van zijn rijk. Tijdens een drinkpauze maakten de bedienden het water voor de keizer klaar. Enkele blaadjes van een struik naast het vuurtje vielen in de ketel met het kokende water. Het water verkleurde hierdoor en de nieuwsgierige keizer besloot wat van dit verkleurde water te proeven. Wat hij proefde, beviel de keizer en zo werd de thee ‘ontdekt’.

Een Indische legende vertelt over de Boeddhistische monnik Bodhidharma. Na zeven jaar meditatie zonder te slapen, werd hij zo moe dat hij blaadjes plukte van een nabijgelegen struik. Hij werd weer kwiek en helder en kon zijn beproeving voortzetten. Japan kent van dit verhaal maar met een ander einde. De monnik kon uiteindelijk zijn ogen niet meer open houden. Uit pure frustratie sneed hij zijn oogleden af en gooide ze in het zand. Precies op die plek groeide de eerste theestruik.

In het jaar 800 v.Chr. schreef Lu Yu het eerste boek over het zetten van thee. De Ch'a Ching beschrijft de verschillende theeceremonies in China en de manieren om thee te zetten. Het boek maakte een beroemdheid van Ch’a Ching en het boek werd het belangrijkste schriftelijke document over de oude gebruiken rond het zetten en verbouwen van thee.

Nederlandse koopvaardij en thee

Nederlandse koopvaardijschepen haalden de thee uit de Oost. De diverse handelaren zagen de mogelijkheden maar het afzetgebied was niet onmiddellijk enthousiast. In eerste instantie werd het brouwsel van de getrokken bladeren gezien als een opwekkend medicijn. Daarnaast was het ook nog eens een peperduur drankje. Maar in de 18e eeuw is de rijke burgerij ‘om ‘ en gaat massaal aan de thee.

De VOC haalde de thee toen al enkele decennia uit de Oost. In 1602 was de VOC opgericht, speciaal om de handel te verbeteren en de concurrentieslag met de diverse andere landen aan te kunnen. Vanaf 1650 ging de handel van de VOC met China via Java. Op Java en Sumatra werden ook gigantische theeplantages aangelegd.

Over theekoepels en partijtjes

Thee werd het drankje voor de rijken en die geweldige 18e eeuw kende er een groot aantal. De thee werd gedronken uit het fijnste Chinese porselein. Er werden prachtige theekoepeltjes gebouwd waarin chique lakmeubeltjes de rijkdom van de eigenaar toonden. De 18e eeuwse dames en heren konden hun sociale contacten onderhouden tijdens het drinken van een kopje thee. Thee werd synoniem voor gezelligheid.

Thee in een pakje en een zakje

De Engelsman John Horniman, ontwikkelde in 1826 de eerste thee in pakjes. Voor 1826 werd thee los verkocht . Dit gaf louche winkeliers en handelaren de mogelijkheid de thee te vermengen met goedkope alternatieven. Het spreekt voor zich dat de door Horniman gemaakt pakjes niet gelijk een groot succes kenden.

De Amerikaanse theehandelaar Thomas Sullivan, werd bekend door zijn uitvinding van het theezakje in 1908. Vanuit New York importeerde Sullivan thee uit India en China. Voor de verkoop werden monsters van deze thee naar zijn klanten gestuurd. De monsters werden verpakt in kleine tinnen doosjes. Dit was nogal duur en Sullivan besloot zijn monsters te verpakken in kleine zijden zakjes. Zijn klanten vonden dit een uitkomst en deden de dichte zakjes in gekookt water.

Camellia sinensis is de theeplant

Theebladeren groeien aan een tropische plant met de naam Camellia sinensis. De plant groeit het best in een tropisch of subtropisch klimaat. In het wild kan de Camillia sinensis wel zo’n 20 meter hoog worden maar op de theeplantages houden ze hem liever kleiner. Op plantages kom je planten tegen die ongeveer een meter hoog zijn.

De plant is een struik met kleine roze/witte bloempjes, die in de verte iets hebben van appelbloesem. De bladeren zijn langwerpig en worden tussen de 5 en 12 centimeter lang. De meeste struiken groeien op berghellingen. Alle theesoorten komen bijna van deze plantensoort.

Wat de thee kwaliteit geeft

Er zijn veel factoren die de uiteindelijke smaak van de thee bepalen. De meeste theeplanten groeien op berghellingen en hoe hoger de teelt, hoe beter de thee. Op hoger gelegen hellingen groeit de plant minder snel, dit komt de kwaliteit ten goede. Maar ook het tijdstip van plukken heeft invloed op de kwaliteit. Theebladeren kunnen het hele jaar door geplukt worden. Theebladeren die in het droge seizoen worden geplukt zijn van beter dan bladeren geplukt in het regenseizoen. Bladeren uit de droge tijd zijn veel langzamer gegroeid ook dit geeft een betere kwaliteit.

De beste omgeving voor een theestruik is een tropisch of subtropisch klimaat. Veel thee komt uit India en China maar Sri Lanka, Indonesië, Japan, enkele Afrikaanse landen en Brazilië zijn ook theeproducerende landen. Tenslotte is natuurlijk de manier van verwerking bepalend voor de smaak.

Plukken en bewerken van thee

Welke bladeren van de struik geplukt worden is ook belangrijk voor de uiteindelijke smaak en kwaliteit van de thee. Alleen de topblaadjes kunnen geplukt worden maar tot vier blaadjes onder de bladknop is ook mogelijk. Van deze theebladeren is nog geen goede thee te zetten. De bladeren moeten nog verflenst, gekneusd, gefermenteerd en gedroogd worden.

De theebladeren worden verflenst door ze op grote roosters te leggen. De bladeren worden dan slap en zijn verder makkelijker te bewerken. Hierna worden de bladeren tussen rollers gekneusd zodat alle sappen vrijkomen. Na het kneuzen volgt het fermentatieproces, dit proces is bepalend voor de uiteindelijke smaak van de thee. De bladeren worden in bakken in een speciale fermentatiekamer gezet. Door de kamer wordt lucht geblazen met een hoge luchtvochtigheid. De bladeren krijgen hierdoor hun definitieve smaak, geur en kleur (bruin). Als laatste worden de theebladeren gedroogd.

Thee is groen, zwart, wit of ertussenin

We drinken het meest de zwarte thee. Zwarte thee heeft het hele productieproces van verflensen, kneuzen, fermenteren en drogen ondergaan. De thee wordt dus genoemd naar de donkere kleur. Groene thee is ongefermenteerde thee. Omdat de bladeren niet worden gefermenteerd blijft de kleur groen en aan de smaak van de bladeren verandert weinig. De zeer delicate witte thee wordt gemaakt van heel jonge blaadjes die amper gefermenteerd worden. Tussen de zwarte en witte thee zit de oolong thee. De theebladeren worden maar gedeeltelijk gefermenteerd.

Geen thee maar tisane

Een kopje ‘kruidenthee’ is geen thee! Thee is alleen thee wanneer de blaadjes van de theestruik zijn gebruikt. Een tisane wordt gemaakt van blaadjes of bloesems van andere planten en is daarom geen thee. Kamillethee is onder andere zo’n drankje maar ook de steeds bekender wordende Rooibosthee uit Zuid-Afrika.