De kurkentrekker, een werelduitvinding!

Wijn is een kostbaar en delicaat product, dat goed afgesloten bewaard dient te worden. Dat is belangrijk als je wijn jarenlang wil kunnen bewaren en het zorgt dat het product op smaak blijft. Een kurk op een wijnfles was een prima manier de fles goed en luchtdicht af te sluiten. Maar hoe krijgen we hem weer open? Over een uitvinding van wereldformaat: de kurkentrekker!

Vaten en kannen

Wijn is een alcoholische drank, die bijna altijd van druiven wordt gemaakt. Door gisting ontstaat de alcohol. In lang vervlogen tijden werd de wijn uitsluitend in vaten bewaard. Had men wat nodig, dan werd een kan wijn getapt. De kan werd vervolgens gebruikt om de wijn uit te schenken. Vaten worden nog steeds gebruikt, maar in de regel niet bij de consumenten thuis...

Flessen en het sluitprobleem

Rond 1500 ging men de wijn in flessen bewaren. Dat was natuurlijk een stuk handzamer dan grote vaten. Bovendien kon je in een fles de wijn beter bewaren. Natuurlijk moest de fles dan wel goed afgesloten worden. Dat was aanvankelijk een probleem. Je kon er een houten plug in stoppen, maar die paste eigenlijk nooit mooi in de fles. Je kon de fles met was dichtstoppen, maar ook dat was geen optie. Je wist nooit zeker of niet iets van de was in de fles zou komen, wat de wijn zou bederven. Uiteindelijk werd een prima oplossing gevonden: een stuk kurk.

Kurk: een perfecte keuze

Kurk is een natuurlijk materiaal, dat geleverd wordt door bomen. Kurk heeft enkele grote voordelen. Het is schoon materiaal, goedkoop, veerkrachtig. Je maakte ene kurk ongeveer op de maat van de flessenhals, maar net een beetje groter. Omdat de kurk veerkrachtig is, kun je deze prop in de flessenhals drukken. De kurk sluit de flessenhals zo perfect af.

Kurk, makkelijk te verwijderen

Omdat men wel zag dat de kurk er ook weer uit moest, wilde je een glas schenken, liet men de kurk een stukje boven de fles uitsteken. Met de hand, of met de mond, kon de kurk uit de fles getrokken worden. De wijn kon worden geschonken, waarna de kurk weer in de fles gestoken werd. Het leek een perfecte oplossing, maar er bleken enkele haken en ogen aan te zitten.

Gebroken kurken

Werd de kurk wat onvoorzichtig uit de fles getrokken, dan kon de kurk breken. Meteen werd het dan een stuk moeilijker om de wijn te bereiken. De kurk kon ook breken, als de wijn langer moest staan. De kurk kon uitdrogen, waardoor deze poreuzer van structuur werd. Om dit op te lossen kon de wijnfles worden neergelegd. Dat werkte onvoldoende. De kurk bleef vochtig en flexibel aan de binnenkant, omdat de wijn er tegenaan kwam. Het deel van de kurk dat buiten de fles stak werd echter toch droog, waardoor de kurk bij openen toch gemakkelijk afbrak. Er moest een betere oplossing komen.

De kurk moet in de fles

De betere oplossing kwam! En het was natuurlijk heel simpel. De kurk mocht niet boven de fles uitsteken, maar moest helemaal in de flessenhals zitten. Als je de wijnfles neerlegde bleef de kurk aan de binnenkant vochtig en soepel, de buitenkant stak niet meer uit en werd dus ook niet meer droog. Eind goed al goed? Nee, er was toch een klein probleempje!

Het kurkprobleem

Er was nu dus een prima oplossing gevonden voor de wijn. Deze bleef door het hermetisch afsluiten veel langer goed. Er was ook een prima oplossing voor de kurk. Deze bleef soepel. Het probleem was nu: hoe krijgen we die kurk er weer uit? Je kon proberen de kurk helemaal in de fles te duwen. Dan kon je inderdaad bij de wijn, maar de fles was daarna niet meer af te sluiten. Behalve dat moest je er rekening mee houden dat het stukje kurk dat aan de buitenkant met de lucht in aanraking was geweest zo droog was geworden dat kleine stukjes kurk los kwamen en in de wijn vielen. Wijn die naar kurk smaakt is niet lekker.

Oplossing: de kurkentrekker!

De uiteindelijke oplossing was een instrument waarmee de kurk uit de fles kon worden getrokken: de kurkentrekker. Wie de eerste was die met deze uitvinding de wereld verraste, is helaas niet meer bekend, maar velen zijn hem (of haar) dankbaar! De eerste patentaanvraag voor de kurkentrekker dateert uit 1795, verrassend genoeg in Engeland. In wijnland Frankrijk gebeurt dat zo'n dertig jaar later. Inspiratie voor de nieuwe kurkentrekker was een apparaat waarmee uit een geweerloop vastzittende kogels kon verwijderen. In de eerste modellen is de kurkentrekker een soort lange schroef. Deze werd in de kurk gedraaid, waarna de kurk uit de fles kwam door aan het geheel te trekken.

Het mindere model

Als je schroef in een kurk draaide, drukte deze de kurk als het ware open. Kurk is van nature geen heel sterk materiaal. Trok je de schroef-kurkentrekker weer omhoog, dan liep je het risico dat de kurk scheurde op de plaats waar de kurkentrekker langs was geschroefd. Dan trok je misschien de hele kurkentrekker weer uit de kurk, maar bleef de kurk toch zitten. Omdat je optimale stevigheid wilde bij het lostrekken, kon de schroef zo diep mogelijk, dus dóór de kurk worden gedraaid. Hierdoor konden heel gemakkelijk stukjes kurk in de fles vallen en dat gebeurde dus regelmatig. Jammer, wijn bedorven! Hoewel dit model een enorme vooruitgang was ten opzichte van de dagen vóór deze kurkentrekker bestond, moest er duidelijk nog doorontwikkeld worden.

Het betere model

Er kwam een beter model, dat ook tegenwoordig nog steeds wordt gebruikt. De schroefdraad werd vervangen voor een spiraalvorm. Als je deze kurkentrekker in de kurk draait, maak je maar een minimaal gat in de kurk. Weinig kans op het loskomen van kleine kurkstukjes.

Omdat de spiraal ook maar dun is, wordt de kurk zo min mogelijk beschadigd. Hierdoor zal de kurk bij het uit de fles trekken in bijna alle gevallen heel blijven. Bij een goede kurkentrekker kun je een lucifer door de hele spiraal heen trekken. Mocht je ooit een kurkentrekker willen kopen, laat de goedkope modellen die geen spiraal maar wel een schroef hebben dus vooral in de winkel liggen!

Modellen

De meest simpele kurkentrekker is dus een spiraal waaraan een handvat zit, zodat je kracht kunt uitoefenen om de kurk uit de fles te trekken. Dit model wordt nog steeds veel verkocht. Je komt dit model ook tegen op bijvoorbeeld multifunctionele zakmessen. Omdat het aardig wat kracht kan kosten de kurk er heelhuids uit te trekken, zijn er modellen ontwikkeld die de kracht efficiënter verdelen. Hierdoor wordt het ontkurken van een fles een fluitje van een cent.

Een lijstje kurkentrekker-modellen

• Kurkentrekker met hefboom. Het handvat wordt als hefboom gebruikt. Je draait de kurkentrekker in de kruk, zet het armpje op de rand van de fles. Door het handvat als hefboom te gebruiken haal je de kruk gemakkelijk uit de fles.
• Tweetraps-kurkentrekker. Deze lijkt op de kurkentrekker met hefboom, maar nu trek je de kurk in twee stappen uit de fles. Met dit model, dat steeds populairder wordt, breekt de kruk minder snel.
• Vleugelkurkentrekker. Dit model heeft twee hefbomen. Je zet de kurkentrekker op de fles en draait de spiraal in de kurk. Door de vorm van de kurkentrekker is het bijna onmogelijk de spiraal er scheef in te draaien. Vervolgens gebruik je beide hefbomen tegelijk en komt de kurk uit de fles.
• Kurkentrekker met luchtdruk. Met deze methode wordt via een dikke injectienaald lucht door de kurk in de fles gepompt. De luchtdruk in de fles wordt hierdoor groter, waardoor de kurk eruit komt.

Nieuwe ontwikkelingen

Er zijn genoeg mogelijkheden om de kurk heelhuids uit de fles te krijgen. En dat is natuurlijk prettig. Nieuwe ontwikkelingen op wijn- en kurkgebied zijn er ook. Veel kurken worden van kunststof gemaakt met dezelfde prima eigenschappen als kurk. Voordeel is, dat er geen stukjes kurk meer kunnen afbreken en de wijn dus niet meer naar kurk kan gaan smaken. Veel wijnhuizen gaan de laatste jaren over op wijnflessen met schroefdop. Deze is gemakkelijk open en weer dicht te draaien. Een kurk is dan niet meer nodig – een kurkentrekker ook niet.