Kaasschaaf, een werelduitvinding!

Kaasliefhebbers als Nederlanders zijn, denken ze vaak dat kaas, en met name de harde kazen, een Nederlandse uitvinding zijn. Daar volgt dan logischerwijze uit dat ook alle gereedschappen die je voor kaas gebruikt, zoals de welbekende kaasschaaf, een Nederlandse uitvinding zijn. Te begrijpen, maar wel fout! De kaasschaaf is helemaal niet in Nederland bedacht.

Kaas

Er zijn verschillende soorten kazen, de een nog lekkerder dan de andere. Je hebt zachte kaas die je kunt smeren en harde kaas waarbij je ander gereedschap moet pakken. Je kunt om een lekker plakje kaas te snijden een mes pakken, maar het ligt voor de hand dat je daar een kaasschaaf voor pakt.

Mes

Hoewel de hardere kaassoorten al lang bestaan, is voor het snijden van een plak kaas altijd gebruik gemaakt van een mes. Dat leverde meestal erg dikke plakken kaas op, die je meer bij dan op je brood at.

Timmerman

In Lillehammer, in Noorwegen, woonde timmerman Thor Bjørklund. Kaasliefhebber als hij was, sneed hij zich graag lekker een stuk kaas. Maar het stoorde hem wel dat de plakken kaas die hij zo kreeg altijd een verschillende dikte hadden. Soms te dik, soms zo dun dat ze uit elkaar vielen. Dat moest toch beter kunnen.

Houtkrullen

Als timmerman was Thor uiteraard veel met hout en houtbewerking bezig. Om hout in de juiste dikte te krijgen was het soms nodig er een stuk vanaf te schaven. Het overtollige hout komt er in dunne opgerolde houtkrullen van af. Daar moet Thor even naar hebben staan kijken en het moet hem op een briljant idee hebben gebracht. Als je met een schaaf dunne plakjes hout van een balk af kon schaven, dan zou dat misschien ook voor kaas werken?

Een houtschaaf als kaasschaaf

Het idee inspireerde Thor. Tot verbazing van zijn vrouw en kinderen (hij had er twaalf) nam hij een grote houtschaaf mee de keuken in, en probeerde uit hoe de schaaf het op kaas zou doen. Gelukkig nam hij een oudere, harde kaassoort, waardoor zijn idee een succes bleek. Met de houtschaaf kon hij inderdaad een aantal kaasplakjes produceren. Enthousiasme alom!

Ontwikkeling

Een houtschaaf is natuurlijk niet het meest elegante gereedschap om op je keukentafel te zetten. Daarnaast bleek dat de iets zachtere kazen, bijvoorbeeld de jonge kazen, minder goed geschaafd konden worden met een houtschaaf. Thor ging aan het werk om zijn idee uit te werken. Zijn opdracht was een apparaat te ontwikkelen met een schaaf, maar dat tegelijk elegant en hanteerbaar was.

De uitvinding

In 1925 presenteerde Thor Bjørkland zijn eerste model. Enkele jaren later, in 1927, werd de kaasschaaf volop geproduceerd. Eerst in Noorwegen, maar al snel ver buiten de landsgrenzen.

Populair

De kaasschaaf is vooral populair geworden in de landen waar de hardere kaassoorten gemaakt en gegeten worden. Denk bijvoorbeeld aan de Scandinavische landen, Nederland, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en België. Door de internationale handel stijgt de populariteit van deze kazen ook in andere landen, en daardoor stijgt ook de populariteit van de kaasschaaf.

Kaasschaaf met blad

Er bestaan tegenwoordig kaasschaven mét blad en zónder blad. Het beste is een kaasschaaf mét blad te gebruiken, omdat je daarmee het meeste invloed hebt op de dikte van de plak die je snijdt. Vooral de oudere kazen brokkelen gemakkelijker af, zodat je met een kaasschaaf mét blad het gesneden plakje beter kunt opvangen. Dan kun je het nog heel op je boterham leggen.

Kaasschaaf zonder blad

Jonge kazen bevatten veel meer vocht dan oude. Zo zit er in jonge kaas van een dikke vier weken oud ongeveer 42 procent vocht. In oude kaas van ongeveer een jaar is het vochtgehalte teruggelopen tot 30 procent. Door het hogere vochtgehalte in jongere kazen, kan de kaas eerder gaan plakken op het blad van de kaasschaaf. Daarom wordt voor jonge kazen vaak een kaasschaaf zonder blad gebruikt.

Ontwikkelingen

Hoewel je zou denken dat de kaasschaaf een simpele vinding is, waar weinig techniek aan te pas komt, wordt er toch over het optimaliseren nagedacht. Het maakt verschil wat voor materiaal je gebruikt voor de schaaf en het blad. Het ene snijdt beter, het andere plakt minder. In de nieuwste modellen wordt materiaal met geheugen gebruikt, dat wil zeggen dat het netjes in vorm blijft. Door het oppervlak van het blad op een speciale manier te maken wordt een laagje lucht tussen blad en kaasplak gehouden, waardoor het plakken van de schijfjes minder is.

Opbergen

Nog een manier om je kaasschaaf het vastplakken van de kaasplakjes af te leren: was de kaasschaaf niet steeds af. Na gebruik leg je de schaaf in de kaasbak in de koelkast. Volgende keer zullen nieuwe plakjes minder snel op het oppervlak van het blad van de kaasschaaf blijven kleven. Is je kaas op? Dan was je de kaasbak en de kaasschaaf even af voor je nieuwe kaas in gebruik neemt. Zo combineer je noodzakelijke hygiëne met gebruiksgemak.

Raspen

Behalve kaas snijden met een kaasschaaf is het ook mogelijk kaas te raspen. De rasp die je gebruikt vertoont veel overeenkomsten met de rasp die je in de timmerwerkplaats aantreft. Of dat toeval is?

Lees verder

• De kaasrasp: een werelduitvinding