Voedselverspilling: oorzaken en mogelijke oplossingen

In 2050 bevat de aarde naar verwachting tussen de negen en tien miljard mensen. Er is dan sprake van een grote uitdaging: hoe voeden we die allemaal? Men spreekt van een wereldvoedselprobleem. Er wordt al hard gewerkt aan ideeën om deze uitdaging om te buigen in voldoende voedsel voor iedereen. Er is één manier hoe iedereen kan bijdragen aan een oplossing. Door verspilling van voedsel tegen te gaan.

• Voedselverspilling in de hele voedselketen is soms letterlijk een doodzonde
• Vaak genoemde oorzaken van het wereldvoedselprobleem
• Is er te weinig voedsel in de wereld?
• Verspilling: oorzaken van verlies van producten in de hele voedselketen
• Verspilling in de voedselindustrie
• Oplossingen en ideeën om verspilling tegen te gaan
• Technische oplossingen en ideeën
• Andere en nieuwe teeltvormen
• De consument moet betere informatie krijgen
• Hoe kan een consument anders gaan consumeren?
• Circulaire economie kan bijdragen aan minder verspilling in de hele voedselketen

Voedselverspilling in de hele voedselketen is soms letterlijk een doodzonde

Elke dag eindigen er grote hoeveelheden voedsel op de afvalhoop, terwijl er miljoenen mensen lijden aan ondervoeding. Soms met de dood als gevolg. In de hele voedselketen kan er door vooral anders te denken, nog veel verlies van voedsel worden voorkomen. Door anders te denken, gaan we anders om met ons eten. Het is de kunst grondstoffen te besparen en daar te gebruiken waar ze het hardst nodig zijn.

Vaak genoemde oorzaken van het wereldvoedselprobleem

Enkele redenen die vaak genoemd worden als oorzaken voor een wereldvoedselprobleem is de toegenomen consumptie in groeilanden als China, India en Brazilië. Ook mislukte oogsten door klimaatverandering en natuurrampen worden vaak gezien als een oorzaak. Door de verstedelijking is er steeds minder ruimte voor landbouwgrond beschikbaar. Ook verzilting en verwoestijning zorgen voor minder beschikbare landbouwgrond.

Is er te weinig voedsel in de wereld?

In de Westerse wereld is er volop voedsel en (te) veel keuze. Het gevolg is dat er sprake is van een overschot en verspilling. In de niet-Westerse wereld is het voedsel te duur. Hier is het gevolg anders dan in het Westen. Er is niet altijd en overal voedsel voor iedereen. De conclusie is dan ook dat er genoeg voedsel is, maar op de verkeerde plaats. Een andere conclusie die getrokken kan worden, is het feit dat er niet op de juiste manier wordt omgegaan met het voedsel.

Verspilling: oorzaken van verlies van producten in de hele voedselketen

Een punt waar nog een wereld te winnen valt is de verspilling van voedsel. De hele voedselketen draagt hieraan bij.

• Oogstverliezen aan de bron. Regelmatig gaat er een deel van de oogst verloren bij de boeren door bijvoorbeeld langdurige regen, of juist droogte.
• Transport. Bij diverse stappen in het transport van de boer naar de verwerker, van de voedselindustrie naar een distributiecentrum en vervolgens naar de winkels, worden producten beschadigd en gaan ze verloren.
• THT-datum. Producten die tegen de houdbaarheidsdatum aanzitten in de supermarkt, worden uit voorzorg uit de schappen gehaald.
• Horeca. Oorzaken van verspilling in dit traject kunnen bijvoorbeeld niet-verkochte maaltijden bij een cateraar zijn, alsook te veel ingekocht eten, of restanten van eten in een restaurant.
• Consument. Veel mensen kopen vaak teveel eten, bewaren het niet op de juiste manier, of gooien veel weg na te royaal bereide maaltijden.

Verspilling in de voedselindustrie

Door diverse oorzaken vindt er bij de productie van voedsel ook (te) veel verspilling plaats. Dit komt onder andere door:

• Overproductie. In de bedrijfsfilosofie en mede bepaald door de hevige concurrentie, kan er geen nee worden verkocht aan de klant. Dus wordt er meer geproduceerd dan nodig is met het risico op bederf en vervolgens weggooien als gevolg.
• Productieverlies. Doordat een fabriek een heel scala aan verschillende producten in verschillende verpakkingen en gewichtsvarianten maakt, moeten productielijnen regelmatig worden omgebouwd. Dit brengt productverlies met zich mee. De eerste serie producten wordt bijvoorbeeld veiligheidshalve vaak weggegooid.
• Productiefouten. Bijvoorbeeld een verkeerd label op een verpakking. Ook een beschadigde verpakking of een ondergewicht is niet goed. Deze producten zijn onverkoopbaar.

Oplossingen en ideeën om verspilling tegen te gaan

In de eerste plaats kan iedereen bijdragen om verspilling van voedsel tegen te gaan. Daarnaast zijn er technische en organisatorische oplossingen en ideeën. Het probleem van voedselverspilling is een zaak van lange adem en er is niet één, twee, drie een kant-en-klare oplossing voor, maar wel kan iedereen een bijdrage leveren door mee te denken en mee te werken aan projecten.

Technische oplossingen en ideeën

Op technisch gebied is men volop bezig met nieuwe technieken te ontwikkelen die kunnen worden toegepast door zowel de boer als de teler. Door middel van nieuwe technieken kan men efficiënter werken. Voor de producent zijn nieuwe bewaartechnieken belangrijk, evenals het ontwikkelen van slimme verpakkingen. Er zijn voedsel-apps op de markt, zodat de consument bijvoorbeeld kan zien in welke supermarkt er groente en fruit goedkoper wordt verkocht. Dit doet de supermarkt om te voorkomen dat deze producten na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum moeten worden weggegooid. Ook is er aandacht voor techniek om de ontzilting en verwoestijning van landbouwgrond tegen te gaan.

Andere en nieuwe teeltvormen

Er worden nieuwe gewassen ontwikkeld met meer opbrengst, die makkelijker te telen zijn en minder gevoelig voor sommige ziekten zijn. Ook is men bezig met het telen van compleet andere zaken dan we gewend zijn. Zeewierteelt biedt alternatieven voor de voedselvoorziening. Het kweken van insecten biedt dit ook. Een mooi initiatief is de stadslandbouw. Dit kan ook vrij gemakkelijk in de grotere steden gebeuren. Denk aan leegstaande kantoren, daken van bedrijven, maar ook thuis op het balkon.

De consument moet betere informatie krijgen

Een consument moet de houdbaarheid van een product beter kunnen inschatten dan nu het geval is. Er zijn in feite twee soorten houdbaarheidsdatums.

Ten eerste is er 'te gebruiken tot' (TGT). Deze datum wordt gebruikt bij echte versproducten als bijvoorbeeld vis, schelpdieren en tartaar. De vermelde datum geeft aan tot wanneer men dit product veilig kan eten. Na het verstrijken van deze datum kan men na het eten van dit product ziek worden.

Dan is er 'ten minste houdbaar tot' (THT). De producent garandeert de consument een goede kwaliteit van het product tot de datum die is vermeld op de verpakking. Dan moet het product overigens wel op de juiste manier worden bewaard. Vaak is het product nog langer houdbaar dan deze datum. Door te ruiken, te kijken naar de kleur en te proeven kan men dit vaak zelf vaststellen.

Hoe kan een consument anders gaan consumeren?

Als de consumenten anders gaan consumeren zal de fabrikant hier op moeten inspelen door anders te gaan producen. En zal er op verschillende punten in de voedselketen bespaard kunnen worden op grondstoffen.

• Boodschappenlijst. Vooraf kan men noteren wat er gekocht moet worden. Niet te veel kopen en de juiste porties meenemen. Vaak is “drie halen en twee betalen” heel aanlokkelijk, maar dit kan weggooien in de hand werken.
• Voorraadbeheer thuis. Dikwijls weet men niet wat er allemaal in huis is. Producten die achterin de koelkast of kelder staan worden weer aangevuld. De nieuw gekochte producten worden vooraan geplaatst, zodat deze ook weer eerst opgegeten worden. Het gevolg is dat de oudere producten moeten worden weggegooid.
• stadslandbouw / Bron: Elionas, Pixabay
  Bewaarmethode. Het op de juiste manier bewaren van voedsel kan voorkomen dat men voedsel moet weggooien.
• Kleinere porties. Dikwijls wordt er meer gekookt dan nodig is.
• Invriezen. Veel eten wat over is kan ingevroren worden. Dit is ook nog eens handig als men een keer weinig tijd heeft om te koken.
• Op geur en smaak afgaan. Door de zintuigen en gezond verstand te gebruiken kunnen we veel weggooien voorkomen.

Circulaire economie kan bijdragen aan minder verspilling in de hele voedselketen

Een nog redelijk nieuwe ontwikkeling, maar wel een hele belangrijke: het hergebruiken van voedsel dat door oorzaken als oogstverlies, overschot, afwijkende vorm en einde houdbaarheidsdatum, afval dreigt te worden. Met dit eten is niks mis. Het wordt hier verwerkt en in een andere vorm opnieuw in de voedselketen gebracht.