Hoe lang is voedsel houdbaar?

Op bijna alle producten zit een uiterste houdbaarheidsdatum. Hoe belangrijk is deze houdbaarheidsdatum? Kun je voedsel ook nog na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum eten? De meeste Nederlanders gooien, na het verstrijken van de houdbaarheidsdatum, hun voedsel weg. Is dit wel nodig?

De houdbaarheidsdatum is verstreken; weggooien of niet?

Er zijn maar weinig mensen in Nederland die de precieze betekenis van de 'uiterste houdbaarheidsdatum' op voedselverpakkingen weten. De meeste mensen nemen het zekere voor het onzekere: is de houdbaarheidsdatum verstreken, dan gaat het de vuilnisbak in. De Nederlandse consument gooit gemiddeld ruim veertig kilo voedsel per jaar weg uit angst om er ziek van te worden. Vaak is de verpakking niet eens geopend. Maar is dat wel nodig?
Eerst is het van belang om de betekenis van de houdbaarheidsdatum te begrijpen. Die heb je in twee soorten: 'ten minste houdbaar tot', bedoeld voor producten die niet in het koelvak van de winkel staan, en de 'te gebruiken tot', die bedoeld is voor gekoelde waren zoals vlees en groenten. Dit lijkt overzichtelijk, maar toch is het minder helder dan het lijkt, want gekoelde zuivel, zoals melk, en yoghurt vormen een wat eigenaardige uitzondering. Op deze producten is een 'ten minste houdbaar tot'-datum te vinden, en de inhoud moet tot 3 dagen erna goed blijven. Het onderscheid tussen gekoeld en ongekoeld is voor de winkel van groot belang. Verkoopt de winkelier gekoelde voedselproducten die over datum zijn, dan kan de Voedsel- en Warenautoriteit hem beboeten. Doet hij dat met ongekoeld voedsel, dan is hij niet in overtreding.

Voedselfabrikanten nemen marge met de houdbaarheidsdatum

Fabrikanten zijn verantwoordelijk voor de houdbaarheidsdata op hun producten. Deze data hangen af van de samenstelling van de verpakking, de conserveringsmethode en het product. De fabrikant mag ervan uitgaan dat de winkelier en de consument zich houden aan de bewaarvoorschriften. En voor koele versproducten houdt dat in: bewaren bij een temperatuur lager dan 7 graden. Voor ze op de markt komen, worden alle producten getest. Smaakpanels en laboranten letten hierbij op veranderingen van kleur, structuur, geur, smaak, en op de groei van micro-organismen.
De 'tenminste houdbaar tot'-datum is een kwaliteitsgarantie van de fabrikant. Na die datum kunnen smaak en geur veranderd zijn, maar daar word je niet ziek van. Vandaar dat het nog gewoon verkocht mag worden.

Word je ziek van bedorven voedsel?

Veel mensen denken dat je ziek word van het eten van voedsel dat over datum is. Dit is niet altijd waar. Eten kan op meerdere manieren bederven. Eten kan microbiologisch bederven, fysisch bederven of chemisch bederven. Een voorbeeld hiervan is als zuurstof in aanraking komt met vet. Chemisch bederf van voedsel zorgt ervoor dat het 'vies' word. In het geval van chemisch bederf kunnen de smaak en geur van voedsel veranderen, maar ook de kleur veranderd vaak. Voorbeelden van voedsel waarbij dit gebeurt zijn bijvoorbeeld vis, boter of chips. In het geval van fysisch bederf verandert voedsel door invloeden van vocht of licht. Een voorbeeld hiervan is de witte uitslag die op chocolade kan ontstaan. Hier word je niet ziek van. De gezondheid van mensen komt pas in gevaar als je voedsel eet dat is aangetast door bacteriën, gisten of schimmels. Dit is het zogenaamde microbiologisch bederf. Vuistregel voor microbiologisch bederf is dat het 10 miljoen of meer micro-organismen per gram moet bevatten. Hoe kom je hier achter? Je hoeft het aantal micro-organismen niet te tellen om te zien of het is aangetast. Voedsel smaakt, ruikt en oogt dan anders. Zelfs als dit het geval is, hoef je er niet altijd ziek van te worden als je het toch eet. 90% van de bacteriën maken mensen namelijk niet ziek. Zo zijn er bijvoorbeeld melkzuurbacteriën. Deze worden ook gebruikt om van melk yoghurt te maken. Deze bacteriën zijn vanzelfsprekend onschuldig.
Er zijn daarentegen ook gevaarlijke en schadelijke bacteriën. Deze zijn vaak al schadelijk in kleine aantallen. Slechts 50 stuks van de EHEC-bacterie kunnen een mens al flink ziek maken. Toch is deze gevaarlijke EHEC-bacterie op voedsel uit te schakelen. Wanneer je besmette voedselproducten voldoende verhit, dood je de bacteriën. Let wel op! Als je beschimmeld eten verhit kun je toch ziek worden. Schimmels produceren namelijk gif. Door beschimmeld voedsel te verhitten dood je de schimmels, maar het gif blijft aanwezig. Hier kun je flink ziek van worden.

De gevaarlijkste voedselbedervers

Bij bedorven voedsel wordt altijd aan een voedselvergiftiging gedacht. Maar meestal hebben de bacteriën al toegeslagen voordat het voedsel bedorven is. Deze micro-organismen kunnen je al ziek maken als ze in kleine aantallen aanwezig zijn.Dit gebeurt vaak bij levende dieren. Deze micro-organismen zijn tegen verhitting bestand. Zodra het voedsel na de verhitting afkoelt, beginnen de micro-organismen zich weer te vermenigvuldigen. Het is dus van belang dat dit vlees meteen na de verhitting wordt opgegeten.
Een van deze gevaarlijke en redelijk veel voorkomende bacterie is de 'Staphylococcus aureus'. Deze bacterie is voornamelijk te vinden in eieren en vlees. Onder deze bacteriesoort valt ook de bekendere (ziekenhuisbacterie) MRSA. Daarnaast is ook de Salmonella bacterie geen onbekende voor veel mensen. Deze bacterie vind je vooral veel op kip, maar wordt de laatste jaren ook steeds vaker op groente aangetroffen. Daarnaast bestaat er ook nog het zogenoemde 'Norovirus'. Deze tref je vooral aan bij schelpdieren, zoals bijvoorbeeld mosselen.