De opmars van het Jopenbier

Ondanks dalende biersconsumptie toch 35% meer omzet voor Haarlemse brouwer. Na een aarzelend begin steeg bij de Jopenbierbrouwerij in Haarlem in de periode 1994-2010 de productie van 2200 naar 25.000 liter per maand. Het geheim? ‘Zoet is uit, bitter is in’, meent huidig directeur Michel Ordeman.Tijdens de New Zealand Brew Awards 2010 won zijn brouwerij maar liefst drie prijzen. Zilver werd toegekend aan Jopen Hoppenbier en Jubeljoop III Tripel en brons aan Russian Imperial Stout (Leibier). Mede dankzij het brouwen van zo’n 13 miljoen liter jopenbier behoorde Haarlem destijds tot de belangrijkste economische steden van de Bourgondiërs (1428-1568). In bijna elk huis aan het Spaarne was een brouwerij gehuisvest. Langs de kade stonden duizenden jopen, zoals de vaten van 112 liter genoemd werden.

15e eeuw

In de 15e eeuw telde de stad maar liefst 120 brouwerijen, maar in 1916 sloot de laatste brouwerij zijn poorten. Ook het jopenbier verdween. Het keerde pas weer terug op 11 november 1994 dankzij een initiatief van o.a. Andreas Schelfhout, bestuurslid van het Haarlems biergenootschap.

Schelfhout ‘Ter gelegenheid van de 750e verjaardag van de stad wilden we een authentiek bier laten brouwen. Met de glorie van weleer in de gedachten zochten we naar een origineel recept. Tot onze grote verrassing vonden we daar het recept van Jopen Hoppenbier uit 1501,’ vertelde hij in 1995. Aan de ongeveer twee jaar durende speurtocht verleenden ook Chris Wisse en de universiteit van Leuven hun medewerking.

Jopen Hoppenbier

Het volgens origineel recept uit 1501 gebrouwen Hoppenbier (6,8% alc) is het enige drie granen bier ter wereld met een dubbele hopgave. Dankzij 30% tarwe heeft het bier de voor tarwebieren zo kenmerkende neus van fenol en gujakol. Met een gehalte van 20% haver en meer dan 30 bittereenheden heeft het bier een fluweel bittere smaak met daarin kruidnagel en laurier. Het nagisten tijdens de lagering op vat maakt het bier extra rijp.

Foenix

Sinds haar wedergeboorte in 1994 herrees het Jopenbier gelijk een foenix uit zijn as. Destijds dacht Schelfhout 2200 liter per maand te brouwen, maar binnen twee weken was dit al 4400 liter. Nu is dit 25.000 liter, volgens huidige brouwer en directeur Michel Ordeman. ‘In het algemeen drinkt men steeds minder bier, maar bij ons stijgt jaarlijks de omzet. Dit jaar is dit zelfs 35% ten opzichte van vorig jaar,’ zegt hij trots.

Koyt

Er werd nog een ouder recept gevonden. Dit was het, eveneens van drie granen gebrouwen, Koyt uit 1407. Dit bier bevat geen hop maar gruit, een middeleeuws kruidenmengsel met vooral de gedroogde bloemen van de gagel. Andere bestanddelen waren destijds salie, rozemarijn, duizendblad, laurierbessen en hars van dennenbomen.

Aan hun recht op het gruyt dankten de graven van Vlaanderen en Holland een groot deel van hun rijkdom. Daarom verboden ze de brouwers aanvankelijk om gebruik te maken van hop. Pas ongeveer 1500 mochten de brouwers hop gebruiken. Dat maakte het bier langer houdbaar, minder kruidig maar ook aromatischer. Anno 2010 is Koyt nog het enige van gruit en drie soorten graan gebrouwen bier ter wereld.

Golden Beer Star

Jopen Koyt won goud tijdens de European Beer Star, de belangrijkste internationale biercompetitie van 2009, in de categorie ‘herb and spice beer’. Beerhunter Michael Jackson omschreef het bier als volgt: Het bier heeft een mooie volle smaak door de verschillende kruiden. Met 8,.5 % alcohol is het een krachtig bier met een verrassende smaakexplosie waarin ook zoethout, caramel en eucalyptus. De Beerhunter roemde het bier om zijn sterke smaken, waaronder zoete Olorosso sherry en amandelen. Hij vond het zeer stimulerend voor de smaakzintuigen.

Bitter

Aan pure, eerlijke èn heerlijke smaken danken de Jopenbieren hun succes. Met 35-40 BE (Bitter-Eenheden) ligt de bitterheid aanzienlijk hoger dan bij gewone pilsjes. ‘Zoet is uit, bitter is in’, meent Ordemans. De zeer verfrissende doordrinker Jopen gerstebier (4,5% alc.,) bevat zelfs 40 BE. Daarmee overstijgt dit ‘bier voor de pilsdrinker’ de 37-38 BE van een Bittburger. Regelmatig vallen de Jopenbieren in de prijzen.

Extra Stout

In 2009 won Extra Stout de gouden medaille tijdens de World Beer Championships in Chicago. De jury beoordeelde het bier met het uitzonderlijk hoge cijfer 9,1. Ze omschreef het bier als volgt: ‘een donkerbruin bier met een fijne schuimkraag, een heerlijk aroma van geroosterde noten en chocoladetoffee. Het bier heeft een medium droge body met een intense smaak van geroosterde chocolade en espressoboon.’

Jubeljoop

Ter ere van het 15 jarig bestaan brouwde Jopen een Jubeljoop. Met 9% alcolhol behoort het tot de zwaardere bieren en is dus een echt genietbier, zoals ook alle andere bieren van Jopen. De van gerst, haver en tarwe gebrouwen Jubeljoop smaakt heerlijk bij de open haard.

Gevestigde naam

Jopenbier heeft zijn naam alom gevestigd. Bijna iedere horeca- en drankengroothandel in Nederland levert dit bier. In Haarlem stroomt het bier overal van de tap en/of wordt uit de fles geschonken. Jopenbier heeft de meest gastvrije stad van Nederland zijn oude roem als ‘stad van smaakvolle bieren’ teruggegeven.

Jopenbier is present tijdens diverse festiviteiten, zowel in als buiten de stad. Zo neemt ze onder andere deel aan de Week van de Smaak, KunsthalKookt in Rotterdam en aan Haarlem Culinair. Zelf organiseren ze in Haarlem het Botermarkt Bierfestival. Zoals het te veel is om alle Jopenbieren te beschrijven, zo valt het ook buiten het bestek van dit artikel om alle activiteiten te benoemen.

Stripbier

Met een stripbier heeft Jopenbier zelfs zijn naam weten te koppelen aan de Haarlemse stripdagen..Als hulde aan het beeldverhaal mag elke twee jaar een striptekenaar de opdruk voor een bierfles ontwerpen. Daarbij bepaalt hij/zij ook welk bier als Stripbier van het jaar gebrouwen wordt.

Dit jaar viel de eer te beurt aan Joost Veerkamp. Parallel aan ‘Oost-Europa’, het thema van stripdagen 2010, koos hij voor een echt ‘werkbier’. Daarbij liet ik me inspireren door het lekkerste bier, dat ik tegenkwam: Hertog Jan Grand Prestige. Zoetig en met een hoog alcoholpercentage.’

Jopen heeft dit vertaald in een stevig donker bier met een zachte bitterzoete smaak en 10% alcohol. Dit biertype staat ook wel bekend als een gerstewijn of een Barley Wine. Veerkamp omschrijft het iets origineler: ‘een handgemaakt korenbier met 10 % hamerslag en met nagistend ambachtelijke klassenverschil.’

Eigen brouwerij

In 1995 sprak Schelfhout namens het Bier Genootschap de wens uit te hopen ‘ooit een eigen brouwerij annex café te beginnen.’ De snelle groei van het Jopenbier lag nog in het verschiet. Om aan de vraag te voldoen krijgt Jopen in november 2010 zijn eigen brouwerij met een prachtig grand café annex restaurant. De schitterende locatie is een honderd jaar oude kerk in het centrum van de stad.