Belgisch bier - Van de middeleeuwen naar de 21e eeuw

Waar een klein landje groot in kan zijn. België is een land met meer dan 1000 soorten bier. In de middeleeuwen was bier een drankje dat door de hele familie, de hele dag door werd genuttigd. Bier was minder ongezond dan het water van die tijd. Bier werd ook het gezonde water genoemd. 9000 jaar geleden was het brouwen van bier net zoals het bakken van brood, een vrouwentaak. Na de industriële revolutie werd het massaal brouwen van bier meer mannentaak.

Wat is bier?

Bier is een alcoholisch drankje, meestal goud van kleur en bestaat oorspronkelijk uit water gist, graan en hop. De basis van het brouwproces van bier gebeurt wereldwijd al eeuwenlang, volgens een simpele methode. Al zo'n 9000 jaar terug werd er bier gebrouwen. Dit is begonnen in het gebied wat nu Irak genoemd wordt. De eerste bieren waren vermoedelijk het gevolg van spontane gisting.

Het klimaat bepaalt de drank
Het klimaat van een land bepaalt wat er groeit en dus wat er gegeten en gedronken wordt. Het klimaat in Europa is te verdelen in drie gordels: bier, wijn en sterke drank. Bier wordt gebrouwen in het land met een breedtegraad tussen de 35 en 55, zoals België. Bij deze breedtegraad groeit hop en gerst het beste. In het zuiden van Europa geldt dat voor de druiventeelt en wordt er wijn gemaakt. In koudere klimaten groeit vooral gerst, waarvan sterke drank zoals whisky wordt geproduceerd.

Sterk bier voor monniken wanneer er gevast moest worden

In de middeleeuwen brouwden de monniken bier in kloosters. Dit was voornamelijk voor eigen gebruik bedoeld. Zij brouwden sterkere bieren voor als zij moesten vasten. Het bier was voedzaam, het stilde de honger. Eten mocht niet, maar drinken wel. De Vlaamse bisschop Arnoldus, werd in de elfde eeuw een heilige nadat hij mensen tijdens de pest aanraadde om bier te drinken in plaats van (vervuild) water. Het bier was het resultaat van langdurig gekookte producten, waardoor een groot aantal gevaarlijke bacteriën waren verminderd. Sint Arnoldus redde hiermee vele mensenlevens.

Het veilige water

Bier werd in de middeleeuwen het 'veilige water' genoemd. Het drinken van bier werd door jong en oud van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat gedaan. Hier moet bij vermeld worden dat het bier van toen slechts 0,5 gram alcohol bevatte. Het werd beschouwd als vloeibaar brood. Het idee van brood kan teruggevoerd worden op het verhaal dat een vrouw per ongeluk tijdens het brood bakken gerst in het water liet vallen en dit erin liet zitten. Zo zou tijdens huiselijke vlijt door een vrouw, bier zijn ontstaan. Het brouwen van bier werd een vrouwentaak. Pas eeuwen later werd het een mannentaak, een monnikentaak wel te verstaan. Pas na de industriële revolutie, toen bier massaal voor productie werd gemaakt, werd het meer een mannentaak.

Het ontstaan van de grote variëteit in Belgisch bier

De grote variëteiten in Belgische bieren is ontstaan door de verdeeldheid van België in de middeleeuwen. Het Vlaamse deel viel onder Frans bewind. Het Brabantse gedeelte viel onder Duits bewind. Er golden per bewind strikte regels over welke ingrediënten er voor het bier gebruikt mochten worden. De Fransen stonden gruit en diverse kruiden toe. Ze stelden het kopen van gruit in Brugge verplicht. Monniken waren niet verplicht om gruit te gebruiken. Zij gebruikten hop, omdat hop gunstig was voor de houdbaarheid van bier. De houdbaarheid werd in het Vlaamse deel bewerkstelligd door verzuring. Deze bieren zijn door de toegevoegde kruiden, roodbruin van kleur. De Duitsers hadden sinds 1516 een wet aangenomen die voor het brouwen van bier alleen water, graan en hop toestond.

Massaproductie

Al was bier in de middeleeuwen minder slecht dan water, ook bij bier kon er van alles misgaan. Bier kon door bacteriën een ziekmakend drankje worden. Vele liters zijn weggespoeld. De Franse chemicus Louis Pasteur (1822-1895) heeft dit mislukken verminderd door te ontdekken dat bij verhitting de (verkeerde) gisten en bacteriën sterven.Toen de methode van het goed verhitten bij de Belgische brouwers was doorgedrongen, werd het een veilige drank en kon er massaal bier gebrouwen worden. De industriële revolutie, de uitvinding van de thermometer, droeg bij aan de massaproductie voor de export.

De Eerste en Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd in België al het brouwmateriaal door de Duitsers in beslag genomen. Voor de oorlog waren er in België ruim 3000 brouwerijen, na de oorlog was nauwelijks de helft daarvan over. De brouwerijen begonnen hun productie voorzichtig op te bouwen, maar door de Tweede Wereldoorlog, werd dit weer teniet gedaan. Na de Tweede Wereldoorlog waren er slechts 775 brouwerijen over. Gedurende de decennia daarna verdwijnen er door de concurrentie en investeringskosten steeds meer bierbrouwerijen. Door techniek worden nieuwe installaties ontwikkeld voor het massaal produceren van bier, maar deze nieuwe installaties waren te duur voor veel brouwerijen. In 2013 telde België 130 brouwerijen.

Bier in de jaren zestig en verder

In de jaren zestig werd het brouwen van speciaalbieren (weer) populair. Belgische brouwers waren hier zo succesvol mee geworden dat in 1977 de Engelse Michael Jackson (i.c. biergoeroe) de Belgische bieren erkende en op de wereldkaart zette. Dit had als gevolg een wereldwijde erkenning van de Belgische biercultuur. Aan het einde van de twintigste eeuw ontstaan hierdoor in Belgische dorpen en steden kleine brouwerijen. Zij zijn voornamelijk gericht op speciaalbier als exportproduct.

Schuimkraag

In Belgische pubs worden meer dan 1000 Belgische biertjes geschonken. Elk soort bier, heeft een speciaal daarvoor ontworpen glas. De barman spoelt de bierglazen met de hand schoon. Ze mogen niet in de vaatwasser geschrobd worden. Dit gaat ten koste van het bier dat er daarna weer in geschonken wordt. De kwaliteit van het bier wordt gemeten aan de dikte van de schuimkraag. Als het bierglas machinaal schoongeschrobd is, is de schuimkraag minimaal. Dat is een slecht teken voor de kwaliteit van het bier.