Bier, hop en hormonen

De samenstelling van bier is alom bekend, gegist graan (vooral gerst), water, gist en hopbellen dat zijn de traditionele ingrediënten van deze gezellige drank. Hop werd er aan toegevoegd om zijn bittere aroma en zijn conserverend effect. Toch hebben de hopbellen nog heel wat andere effecten in ons vertrouwde bier.

Hop en zijn geschiedenis

Het was in 1516 dat de Beierse overheid het beroemde 'reinheidsgebod' uitvaardigde, waarin zij de kalmerende en tegelijk conserverende hop voor het brouwen voorschreef en alle gevaarlijke, 'balorige' toevoegingen verbood.
De monniken, die in die tijd de hopakkers bewerkten, kenden de kalmerende effecten van de hop maar al te goed. De kalmerende werking van het bier komt ongetwijfeld door de hop. Hop behoort tot de hennepfamilie. Een naaste verwant is de cannabis-plant, waaruit hash en marihuana worden gewonnen. Bij de hop oogst men evenals bij de hennep de vrouwelijke bloemen, die de bedwelmende stoffen bevatten. Aan het standaardwerk 'Kulturge-schichte der Nutzpflanzen' ontlenen wij de aanwijzing dat 'hop in Engeland net als opium werd gerookt'. In Duitsland legde men bij onrustige kinderen soms een met hopbloemen gevuld kussen onder het hoofd om hen beter te laten slapen. Want de geur van de hopbellen werkt licht hypnotisch en veroorzaakt ook de zogenaamde hopplukkersziekte, die gekenmerkt wordt door hevige slaperigheid.

Kalmerende stoffen in hop

Welke stoffen voor de kalmerende werking verantwoordelijk zijn, daarover zijn de wetenschappers het nog altijd niet helemaal eens. Waarschijnlijk is het de juiste combinatie van meerdere verbindingen. Een belangrijke bijdrage levert blijkbaar de inhoudsstof hopeïne. Inmiddels is aangetoond dat hopeïne een morfine-achtige stof is. Ook andere levensmiddelen, zoals bijv. kropsla en maanzaad, bevatten van nature sporen van morfine. Verder moet methylbutenol worden genoemd, vanwege zijn verbluffende gelijkenis met het slaapmiddel methylpentynol.

Hormonale stoffen in hop en bier

Naast zijn kalmerende werking zijn de hopbellen vooral ook de laatste jaren bekend geraakt omwille van hun hormonale, oestrogene werking en ook die hormonale werking speelt een belangrijke rol in het biergebruik. De voornaamste oorzaak van een bierbuik bijvoorbeeld zouden die vrouwelijke geslachtshormonen uit de hop kunnen zijn. Zoals bekend worden of werden die stoffen gebruikt om kalveren, schapen en kippen vet te mesten. Ook hop bevat zulke hormonen, zoals daïdzeïne en genisteïne. Toen de hop nog met de hand werd geoogst, werden de hoppluksters door het plukken van de bloemen ongesteld. In de volksgeneeskunde werd hopthee als 'middel tegen onanie bij jeugdigen' beschouwd. Voorgeschreven werden 'indien nodig 2 kopjes per dag, ongezoet en sloksgewijs te drinken'. Over het algemeen geldt hop als een anti-afrodisiacum, d.w.z. als middel ter onderdrukking van de geslachtsdrift.

Bierbuik door hormonale stoffen?

Ook de gist zorgt voor de nodige hormonen in het bier, bijvoorbeeld het 17-E-oestradiol, een oestrogeen dat verder alleen in de vrouwelijke eierstokken wordt gevormd. Een van de effecten van deze inhoudsstoffen is de ontwikkeling van een bierbuik bij regelmatige bierdrinkers. De oestrogene werking is vaak ook te herkennen aan een groei van de borsten.
Wanneer de bierconsumptie wordt beperkt, neemt het lichaamsgewicht vaak af. De beroemde bierbuik heeft dus bitter weinig met calorieën te maken, zoals sommige voedingsideologen ons willen doen geloven, maar is eenvoudig het resultaat van een verhoogde inname van vrouwelijke hormonen. Het is overigens nog niet zo lang geleden dat men moeders die hun kind de borst gaven aanraadde een glas bier te drinken om de melkvloed te stimuleren. Terwijl dit door artsen als een bakerpraatje werd afgedaan, is uit studies gebleken dat een tot twee glaasjes het gehalte aan prolactine in het bloed van de moeder kan verdubbelen. En prolactine is het hormoon dat de melkproductie bevordert.

Hop en bier wel degelijk een bijzondere combinatie met meer effecten dan de eerste de beste gezellige bierdrinker zich had kunnen voorstellen.