Snelkookpan: sneller klaar door hoger kookpunt van water

Een snelkookpan is een reuze handig keukengereedschap om snel te kunnen koken. Maar wie ermee wil gaan werken doet er goed aan zich eerst uitgebreid te oriënteren op het koken ermee en de gebruiksaanwijzing te bestuderen. Als dat gebeurd is kan een snelkookpan een uitkomst zijn voor situaties waarin op korte tijd een maaltijd op tafel moet staan. Ook is de pan een prima attribuut voor keukenprinsen en keukenprinsessen die zich niet kunnen veroorloven om uren te wachten totdat een stoofgerecht klaar is. Wie ooit een negatief beeld had van snelkookpannen vanwege de onveiligheid kan zich anno 2018 gerust voelen omdat veel aandacht is besteed aan de veiligheid en het ontploffingsgevaar tot het verleden hoort.

Na Papiaanse pot wachten op voorloper snelkookpan

Het systeem van snel koken is al in 1679 door Denis Papin toegepast om beenderen zacht te maken. Hij experimenteerde met een gietijzeren pot. Het deksel met een kleine opening was op die pot vastgeklemd. Op die opening was een regulateur bevestigd die de opening kon afsluiten. Een belangrijk onderdeel van de regulateur was een hefboom met daaraan een verschuifbaar gewicht. Door het gewicht te verschuiven kon de druk in de ketel worden geregeld. Zo ontstond de zogenaamde Papiaanse pot. Maar het duurde nog tot 1937 totdat door Alfred Vischler een hogedrukpan op de markt werd gebracht die gezien kan worden als de voorloper van de huidige snelkookpan.

Sneller klaar dus minder energie

Een snelkookpan is vrij dik uitgevoerd waardoor het mogelijk is de luchtdruk in de pan op te voeren en het gerecht sneller klaar is. De pan heeft een speciaal deksel dat afgesloten is met een luchtdichte ring waardoor stoom alleen kan ontsnappen via een overdrukventiel. Ook wordt door dat deksel overkoken voorkomen. Een bijkomend voordeel ten opzichte van het energiegebruik is dat door de snelkookpan te gebruiken er minder energie nodig is. Immers, het gerecht is sneller klaar.

Hoger kookpunt van water

Het kookpunt van water is mede afhankelijk van de luchtdruk. Bij de luchtdruk van zeeniveau kookt water bij 100 graden Celsius. Maar bij een lagere luchtdruk, bijvoorbeeld in de bergen, kookt water al bij minder dan 100 graden Celsius. In een snelkookpan wordt de luchtdruk juist verhoogd waardoor het water pas tussen 122 en 120 graden kookt. Door die hoge temperatuur van het water is het gerecht sneller klaar.

Over het tijdsvoordeel

Het gebruik van een snelkookpan is uiteraard het meest zinvol als een gerecht wordt gemaakt dat een lange bereidingstijd vergt. Maar het op temperatuur komen van de pan gaat echter niet sneller dan bij een gewone pan.

• Ingang tijdsvoordeel: Het tijdsvoordeel treedt daarom pas op nadat alles op temperatuur is gekomen.
• Berekeningen tijdsvoordeel: Er bestaan berekeningen die in percentages aangeven hoeveel tijd uitgespaard kan worden met een snelkookpan maar die worden niet door iedereen betrouwbaar gevonden.
• Gebaseerd op: Die berekening zijn erop gebaseerd dat met elke tien graden Celsius verhoging van de temperatuur de garingstijd zou halveren.

Veiligheid van snelkookpan

Snelkookpannen zijn anno 2018 van alle noodzakelijke veiligheidsmaatregelen voorzien om ongelukken te voorkomen. Zo is de afdichting van de pannen optimaal en zijn ze voorzien van een kookventiel waarmee de druk wordt geregeld en nooit overdruk kan ontstaan. Maar als de kooktijd voorbij is staat er nog steeds veel druk op veel pannen. Er moet dan gewacht worden totdat de temperatuur voldoende is gedaald om de pan veilig te kunnen openen. Moderne pannen kunnen niet geopend worden als er druk op staat. Dat was met vooroorlogse pannen wel het geval omdat zij een beveiliging misten. Soms ontplofte een pan destijds waardoor hij een slechte reputatie kreeg. Maar die tijd is voorbij.

Snelkookpannen in de praktijk

Snelkookpannen hebben eigenschappen die in de praktijk voordelen opleveren zoals:

• Geschikt voor allerlei voedsel zoals aardappelen, groenten, vlees en vis.
• In de meeste snelkookpannen kan worden gekookt, gestoomd, gesmoord en gesudderd en ontdooid.
• Het trekken van bouillon gaat veel sneller.
• Vitaminen blijven beter bewaard.
• Smaken blijven aanwezig.
• Groenten blijven frisser van kleur.
• Een stoofgerecht dat normaal zes uur nodig heeft om te garen is in twee uur gaar.
• Er wordt met minder water gewerkt dan in een gewone pan. (Hoewel de pan op zich veel weegt valt het totaalgewicht daardoor dus mee.)
• Door middel van roosters of inzetmandjes kunnen tegelijk verschillende gerechten worden bereid. (Een nadeel hierbij is echter dat de gerechten naar elkaar kunnen gaan ruiken en ook smaken.)

Noodzakelijke goedkeuring

Snelkookpannen vallen vanwege de hoge druk onder de Richtlijn nr. 97/23/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. Het Besluit drukapparatuur, wat met de uitvoering van die richtlijn te maken heeft, bevat een uniform stelsel van productveiligheidsvoorschriften en beoordelingsovereestemmingsprocedures. De pannen mogen zonder goedkeuring niet op de markt worden gebracht.

Merken van snelkookpannen

De pannen zijn in verschillende afmetingen verkrijgbaar van 2,5 tot 10 liter en worden door diverse fabrikanten geleverd. Enkele bekende merken zijn:

• Bergner
• Bk
• Chef's Choice
• Fissler
• Lagostina
• Royalty Line
• Tefal
• WMF

Lees verder

• Stoomkokers voor behoud van voedingsstoffen en smaak
• Pannenset kiezen let op functie en warmtebron
• Pannenset: zelf samenstellen of compleet aanschaffen