De pannenkoek: ontstaan en al dan niet exotische varianten

Pannenkoeken kunnen er altijd wel in. Het zijn welkome gasten op een kinderfeestje, na een frisse wandeling of op 2 februari. Met slechts enkele ingrediënten tover je een lekkere maaltijd te voorschijn. Zowel groot als klein zijn er dol op. Niet voor niets komen de pannenkoekenrestaurants als paddenstoelen uit de grond. Je kan er zonder moeite een hele kaart mee vullen want je kan ze zowel zout als zoet eten. Maar van pannenkoeken bestaan er vele varianten. Ook elders in de wereld zijn er heel wat verschillende soorten pannenkoeken.

Ontstaan pannenkoeken

Over het ontstaan van de pannenkoek is men het niet erg eens. Er zijn verschillende theorieën. Volgens de ene ontstond de pannenkoek lang geleden, toen iemand per ongeluk wat deeg morste op de hete stenen in de open haard. Andere bronnen spreken van een oorsprong in de Romeinse tijd. Het Franse woord crêpe zou dan afgeleid zijn van het Latijnse crispus, wat gekruld betekent. Het deeg krult inderdaad een beetje wanneer het bakt. In het oud-Frans zou dat dan "cresp" geworden zijn en later crêpe.

Pannenkoeken, flensjes, poffertjes, galettes, crêpes, blini's, okonomiyaki en pancakes

Poffertjes

Pannenkoeken heb je in alle maten en in alle vormen. In Nederland kent men naast de klassieke pannenkoek het poffertje. Het zijn kleine pannenkoeken die in een speciale poffertjespan worden gebakken. De kunst is om de poffertjes zo snel mogelijk allemaal om te draaien met een vork. Poffertjes hebben een diameter van drie à vier centimeter en zijn iets dikker dan de gewone pannenkoek. Om dit effect te bekomen wordt er vaak een beetje gist aan het deeg toegevoegd. Poffertjes worden gegeten met zoetigheid. De klassieker is een klontje boter met poedersuiker, maar er kan net zo goed choco, confituur of candijsiroop bij gegeten worden.

Flensjes

Een flensje is een dunne pannenkoek. Hij kan met hartige of zoete vulling worden gegeten.

Blini's

Blini's zijn Russische pannenkoeken. Ze zijn ook kleiner dan de klassieke pannenkoek. Ze hebben een diameter van zo'n zeven à acht centimeter en worden gemaakt met boekweit. Blini's worden met zout beleg gegeten. Het summum is een blini met kaviaar. Blini's worden gegeten op het Russische Pannenkoekenfeest, de Maslenitsa.

Pancake

De pancake is de Amerikaanse variant van onze pannenkoek. Ze hebben een doorsnede van vijf tot tien centimeter en zijn ongeveer een à twee centimeter dik. Om die dikte te bekomen, wordt aan het deeg een rijsmiddel toegevoegd. In plaats van melk wordt ook vaak karnemelk gebruikt. De pancake wordt vaak als ontbijt genuttigd, met zoetigheid bij. De klassieker is pancakes met ahornsiroop. Ook met zure room en blauwe bessen zijn pancakes verrukkelijk.

Okonomiyaki

De okonomiyaki is een Japanse pannenkoek. Hij wordt op de teppan gebakken, de typische Japanse bakplaat. Er bestaat een okonomiyaki-variant uit Osaka en eentje uit Hiroshima. In Osaka worden de zoute ingrediënten, meestal fijn gesnipperde wittekool, zeevruchten en varkensvlees, onder het deeg geroerd en zo op de teppan gebakken. In Hiroshima wordt eerst een laag deeg op de teppan gegoten. Hierop komen dan de zoute ingrediënten, waarover men nog een beetje deeg giet. Wanneer alles een beetje gebakken is, wordt de okonomiyaki voorzichtig omgedraaid en aan de andere kant gebakken.

Crêpe of galette?

In Frankrijk zijn er de crêpes en de galettes. Er bestaan verschillende theorieën over de verschillende namen. Sommigen zeggen dat de naam verschilt naargelang de streek. Anderen zeggen dat het afhangt van de gebruikte bloemsoort. Crêpes zouden dan gemaakt worden van gewone bloem, galettes van boekweit. Nog anderen zeggen dat de galette het deegkoekje alleen is, de basis van de crêpe dus. In Bretagne bakt men de koek op een warme plaat, die men billig noemt. In Normandië heet die plaat tuile. Men kan hier pannenkoeken eten op alle momenten van de dag en vindt zowel de zoute als de zoute variant. In Limousin bakt men ook een soort pannenkoeken die dan weer tourtou worden genoemd.

Pannenkoekenfeesten

In heel wat landen zijn er pannenkoekenfeesten, meestal in de maand februari en maart. Pannenkoeken symboliseren vaak de zon door hun ronde vorm en hun goudgele kleur. Ze worden gegeten om het einde van de winter en het begin van de lente te vieren. Vroeger was het ook een manier om van eieren en boter af te raken voor de vasten begonnen.

Nederland: Nationale Pannenkoekendag

De laatste vrijdag van maart is in Nederland Nationale Pannenkoekendag. Op deze dag wordt er ook aandacht besteed aan oudere mensen. Vaak worden er dan pannenkoeken gebakken in rusthuizen door schoolkinderen of worden de thuis gebakken pannenkoeken naar oudere mensen gebracht. Deze dag werd in 2007 in het leven geroepen door Koopmans en Tefal.

Katholieke landen

In katholieke landen wordt op 2 februari Maria Lichtmis gevierd. In Vlaanderen is er een spreekwoord dat zegt "geen vrouwtje is zo arm of ze maakt op 2 februari haar pannetje warm". In Mexico worden er op 2 februari tamales gegeten om Maria Lichtmis te vieren.

Rusland: Maslenitsa

Maslenitsa is het Russische pannenkoeken- of boterfeest, dat een beetje verband houdt met onze vette dinsdag of carnaval. Het wordt gevierd in de laatste week voor de grote vasten om de winter uit te wuiven en om de eieren- en boterreserves op te maken. Er worden tijdens het pannenkoekenfeest heel wat blini's verorberd. Op het einde van de feestelijkheden wordt er een grote pop van stro verbrand die symbool staat voor de winter.

Het basisrecept

Om pannenkoeken te maken heb je niet veel nodig. Eieren, bloem, melk en een snuifje zout volstaan. Om ze luchtiger te maken kan je een beetje spuitwater toevoegen of een beetje bier. De gewone bloem kan je vervangen door boekweitbloem. Sommige mensen voegen ook wat olie toe of boter. Nog anderen een beetje van elk. Voor onze klassieke pannenkoek wordt geen gist gebruikt. Dat is de reden waarom ze zo dun zijn. Voor blini's en pancakes wordt wel gist toegevoegd om hen meer consistentie te geven. Verder heb je natuurlijk ook nog een of twee pannen nodig en een spatel om de pannenkoeken om te draaien. Je kan ze onmiddellijk serveren of je kan er een hele stapel op voorhand maken en ze nadien een voor een terug opwarmen.

Zoete pannenkoeken

Je pannenkoek kan je met de volgende zoetigheden beleggen:

• chocoladepasta
• witte suiker
• bruine suiker
• confituur
• candijsiroop
• een streepje witte suiker en vers citroensap
• bloemsuiker
• zure room en vers fruit als blauwe bessen, frambozen en aardbeien
• perenschijfjes en chocoladesaus
• gebakken appelschijfjes en bloemsuiker
• gebakken banaan
• gemixte ananas

Zoute pannenkoeken

Om het deeg van je pannenkoeken ook zout te maken kan je de suiker in het deeg weglaten en een snuifje zout toevoegen. Beleggen met:

• spinazie
• gebakken spekjes
• gebakken tomaat
• gebakken tomaat en Chesterkaas
• geitenkaas en tomaat
• gebakken paddenstoelen
• courgettemousse
• salami of chorizo

Adressen van pannenkoekenrestaurants in België en Nederland

Omdat pannenkoeken altijd succes oogsten bij jong en oud schoten de pannenkoekenrestaurants als paddenstoelen uit de grond. Sommige zijn in gewone restaurants maar op sommige plaatsen heb je ook pannenkoekenboten. Sommige van die boten blijven liggen, maar andere gaan echt varen terwijl je je pannenkoek verorbert. Pannenkoeken zijn altijd leuk voor een familiereünie of voor een kinderfeestje. Voor een adres bij je in de buurt, google even op "pannenkoekenrestaurant". Je zal een hele waslijst krijgen want pannenkoekenrestaurants zijn booming business. Niet duur en keuze te over!