Pastinaak, de witte wortel

Het gebeurt niet zelden dat een populaire voedselplant plaats moet ruimen voor een ander, doorgaans gemakkelijker te telen cultuurgewas. De pastinaak is hiervan een schoolvoorbeeld. De Egyptenaren en de Grieken vermelden de pastinaak al in hun geschriften. Tot ver in de middeleeuwen vormde de pastinaak een vast onderdeel van ons dagelijks menu en hij was lang in elke tuin terug te vinden. Na al die tijd is hij bij ons in onbruik geraakt, maar in veel landen wordt hij nog steeds geapprecieerd in soepen en bij vleesschotels. De zoete wortel mag in ieder geval niet ontbreken in een echte hutspot. Bovendien heeft de pastinaak de eigenschap soepen en sauzen te binden en is hij ook rauw erg lekker.

Wellicht heeft de introductie van de aardappel en later, in de 19e en vooral de 20e eeuw de opkomst van onze oranje peentjes, het lot van de pastinaak bezegeld. De lange teeltduur van de pastinaak (ten minste 200 dagen) in vergelijking met de wortel (80 tot 150 dagen, afhankelijk van het ras) heeft z'n verdwijning mede in de hand gewerkt. In het wild treft men de pastinaak nog veel aan op braakliggende terreinen, waar hij bloeit met platte, gele schermen, maar in de groentetuin wordt hij steeds zeldzamer. Toch blijft de pastinaak een typische inlandse groente, al hebben de eerste groenten-etende mensen er niet meteen veel aan gehad. Pas eeuwen later verkreeg men door veredeling de dikke en vlezige, witte wortel van nu.

Teelt van pastinaak

De pastinaak ontwikkelt in een luchtige grond een extra lange wortel. Spit daarom het zaaibed diep om. Hark de bovengrond goed los en zaai de pastinaak in 1 tot 2 cm diepe geultjes op 35 cm van elkaar. Later dun je de jonge planten tot op 15 cm in de rij. Om zaad te sparen kun je om de 15 cm een viertal zaadjes in de voor leggen. Extra lange wortels bekom je door met een grondboor één meter diepe gaten te maken en die op te vullen met teelaarde of losse zandgrond. In elke schacht leg je enkele zaden. Zaai tijdig, in ieder geval voor eind april. In maart moet je het zaaibed met doorschijnend plastic afdekken. Door te vroeg te zaaien verhoog je de kans dat de planten door de kou gaan doorschieten en onvoldoende wortel ontwikkelen; later zaaien levert dan weer kleinere wortels op.

De zaden kiemen tergend langzaam, het kan 3 tot 4 weken duren vooraleer de eerste kiemplantjes bovengronds komen. Je kan ze eventueel samen met de snelkiemende radijs zaaien, dan kun je de rijen goed in de gaten houden en heb je een vroege oogst van radijzen en een latere oogst van pastinaak in dezelfde grond. Ook beschermen ze met hun bladeren de jonge scheuten tegen de felle zon. Zorg ervoor dat de grond niet uitdroogt, want dan scheuren de pastinaakwortels. Alleen op arme gronden moet je een beetje bemesten. Te veel mest remt de groei van de wortel en stalmest of een andere organische meststof trekt insekten aan die de wortel beschadigen.

Oogst en verwerking

Pas in de late herfst is de pastinaak volgroeid en kun je naar believen rooien. Graaf de wortel heel voorzichtig uit, want hij breekt gemakkelijk af. De wortel is winterhard. Je hoeft dus niet meteen alle pastinaken uit de grond te halen. Je kunt hiermee wachten tot in maart. De smaak verbetert als er een nachtje vorst overheen gaat en de pastinaak behoudt zijn malsheid het best in de vollegrond.

Zaaizaad

'Lange Witte Holkruin' is een oud ras met een lange konische wortel, die moeilijk oogst. 'Halflange Witte' en 'Halflange van Guernsey' hebben kortere wortels en zijn daardoor veel gemakkelijker te oogsten. Gebruik altijd vers zaad, want na een jaar verliest het aan kiemkracht. Je kunt zelf zaad winnen van pastinaken die je de winter door op de tuin houdt en in het voorjaar laat bloeien.

Ziekten

Zoals alle schermbloemigen ontsnapt ook de pastinaak niet aan de vraatzuchtige maden van de wortelvlieg. In veel gevallen zijn zij de oorzaak van een kanker die de worteltop doet wegrotten.

Gegevens over Pastinaca sativa

• familie: schermbloemen eetbaar gedeelte: wortel, jonge stengel
• zaaien: vanaf maart-april
• plantafstand: 15 x 35 cm zaaidiepte: f-2 cm
• kiemvermogen: 1-2 jaar
• oogsten: eind oktober-half maart
• bodem: lichte, iets vochtige grond, bij voorkeur humeuze zavel- of zandgrond
• bemesting: matig groei: tweejarig; eenjarig gekweekt
• vermenigvuldiging: zaad
• standplaats: zon gieten:
• bewaren: vollegrond, in gekuild

Recept: Gevulde aardappel met pastinaak

Laat enkele grote, rauwe aardappelen in de over gedurende 3 kwartier in een oven op 200° gaar worden. Kook pastinaakwortel met zout en venkelzaad gaar, pureer de pastinaak met wat kervel , met andere groene kruiden zoals bieslook en zure room, vul de aardappels met de puree. Laat de gevulde aardappels nog even in de oven onder de grill bruin worden.