Haring, het eerste vaatje, de geschiedenis

Traditioneel levert het eerste vaatje haring heel veel geld op. In 2009 maar liefst 66 duizend euro. Maar waar komt dit jaarlijks terugkerend festijn vandaan? Elk jaar heeft in Scheveningen de traditionele veiling van het eerste vaatje haring plaats. De opbrengst gaat altijd naar een goed doel. Het gaat bij de veiling om Hollandse haring. Haring mag pas Hollands heten als het een bepaald vetpercentage bevat en op de Nederlandse manier wordt schoongemaakt. Oftewel goed schoongemaakt en vervolgens gefileerd. De veiling is ook het officiële startsein van het haringseizoen.

Vlaggetjesdag

De dag waarop de veiling plaatsheeft, heet Vlaggetjesdag. Aan deze dag gaat een lange geschiedenis vooraf. Sinds 1947 heeft de dag een naam gekregen, maar de haringvangst gaat natuurlijk veel verder terug. Al in de 18 e eeuw gold er een verbod om al te veel haring uit de zee te vissen. Om een te grote aanvoer van de populaire vissoort te vermijden, richtten de vissers zich op andere soorten als de platvis. Het uitvaren voor haring was slechts een beperkt aantal vissers gegund. Meestal vertrokken rond de 10 boten de zee op. Dat had een officieel tintje: Stadhouder Willem V was met enige regelmaat aanwezig om de afvaart te controleren. Prettig vonden de vissers de officiële aanwezigheid van de staatsman. De vlaggen gingen dan ook uit. Vandaar de naam Vlaggetjesdag. De eerste haring die gevangen werd, werd traditioneel uitgereikt aan een hoog geplaatst persoon.

Steden aan de Maas gelegen hadden vroeger het monopolie op het haring kaken en pekelen. Met dit monopolie waren andere steden het uiteraard niet eens. Er werd flink gestreden om het recht in handen te krijgen. Overigens zonder resultaat. Tijdens de Franse overheersing schafte Napoleon het alleenrecht af. Lang duurde dat niet, want koning Willem 1 draaide de gang van zaken weer terug naar het oorspronkelijke. Het duurde nog tot 1857 eer er verandering kwam. Toen werd het zogenaamde kaakmonopolie opgeheven. Onduidelijk is waarom, maar pas tien jaar later mochten ook de Scheveningse vissers op de haring gaan jagen. Dat had waarschijnlijk te maken met de aanleg van de binnenhaven, die uiteindelijk pas in 1905 gereed was. In 1948 raakte de Redersvereniging Scheveningen geïnteresseerd in alle feestelijkheden rondom het vertrek van de eerste vissersboten. In 1950 werd dan ook het officiële Comité Vlaggetjesdag opgericht. Sinds 1951 heeft deze dag een permanent karakter gekregen.

Haring kaken

Het haring kaken is een speciale manier om de haring te bewerken. Hierbij worden met een speciaal daarvoor bestemd mesje de kieuwen en de ingewanden van de haring verwijderd. De alvleesklier blijft echter zitten. Bepaalde enzymen die deze klier produceert zorgen er namelijk voor dat de haring rijpt.

De naam maatjesharing is waarschijnlijk een afgeleide van het woord maagdenharing. Historici zijn het er niet helemaal over eens, maar de ter maagdelijk zou te verwijzen zijn naar de nog jonge leeftijd van de haring, de leeftijd waarop de vis nog geen hom of kuit heeft ontwikkeld.

Haring happen

Haring happen is ook een oud gebruik in Nederland. Het was gebruikelijk in de streken in Nederland waar volop Carnaval werd gevierd. Op Aswoensdag wordt met een broodje haring in de hand teruggeblikt op het Carnavalsfeest. Het haringhappen is afkomstig uit de tijd dat tijdens de vasten geen vlees, maar wel vis mocht worden gegeten.