Kassen voor glastuinbouw met diverse gewassen

Consumenten zijn eraan gewend geraakt het hele jaar door allerlei producten te kunnen kopen zoals bloemen, planten, groenten en fruit. In het verleden was dit veel meer afhankelijk van de seizoenen. Wel werden bijvoorbeeld zomerproducten in de winter geïmporteerd zodat ze toch vaker in de schappen van de groenteman lagen. Later veranderde dit door de kweek in zogenaamde kassen die bestaan uit gebouwen met (schuinliggende) glasramen. Hoewel er al kassen waren vanaf de helft van de negentiende eeuw duurde het toch nog tot ver in de twintigste eeuw voordat allerlei producten het hele jaar door konden worden gekweekt.

Atmosfeer, temperatuur en licht in de kassen

Producten kweken in kassen wordt glastuinbouw genoemd en dat geldt voor bloemen, planten, groenten en fruit. De buitenlucht wordt daarbij gescheiden van de lucht in de kweekruimte door glas of op glas lijkende kunststof. Op die manier kan in de kassen een andere atmosfeer worden gecreëerd dan in de buitenlucht en met name kan de temperatuur worden aangepast. Belangrijk daarbij is dat glas of kunststof licht en zonlicht doorlaten wat essentieel is voor de groei.

Kassen voor glastuinbouw

De geestgronden in het Zuid-Hollandse Westland bleken al in de negentiende eeuw zeer geschikt voor tuinbouw. Geestgronden bestaan in oorsprong uit duinzand maar dat is gecombineerd met van elders aangevoerde klei of veen of een combinatie van beiden. Kassen werden destijds in twee soorten gebouwd. Het vroegste model was tegen een muur gebouwd en het latere bestond geheel uit glas, ofwel staand glas ofwel plat glas.

Tegen een muur

Rond 1850 werden de eerste kassen gebouwd waarin druiven werden gekweekt. Die eerste kassen waren simpel van bouw en leunden aan een kant tegen een muur.

Rondom glas

Rond 1900 werden kassen volledig van glas gebouwd en werden ze ook voor het eerst verwarmd. De tuinders ontdekten dat meer glas ook meer producten opleverden en door veel glas was het mogelijk ook producten te kweken die alleen in warme landen voorkwamen. Zo werden druiven onder staand glas gekweekt en komkommers onder platglas.

Staand glas

Met staand glas worden glasopstanden bedoeld met een goothoogte van minsten 150 centimeter waar verschillende modellen kassen toe behoren. De zijwanden en het dek zijn van glas of lichtdoorlatende kunststof. Dat glas is in raamwerken van roeden vervat die op een lage fundering zijn geplaatst. Het luchten van de kassen gebeurt door luchtramen open te zetten, wat veelal automatisch gaat, en door het openen van deuren.

Plat glas

Met plat glas worden bakken en kappen bedoeld.

Westland en andere gebieden

Het Westland is een van de belangrijkste glastuinbouwgebieden met in 2016 ongeveer zestig procent van het totale Nederlandse glasareaal. Andere belangrijke centra zijn te vinden in Brabant en in Limburg rond Venlo, in Zuid-Oost Drenthe en in Aalsmeer waar vooral bloementeelt voorkomt.

Hele jaar door bloemen, planten, groenten en fruit

In kassen kweken heeft een groot aantal voordelen ten opzichte van kweken in de buitenlucht. Omdat kassen en bakken voorzien zijn van verwarmingsinstallaties bepaalt de kweker elke gewenste temperatuur. Ook regelt hij de belichting en de vochtigheidsgraad. Daardoor is beter in te schatten welk gewas gekweekt kan worden en wanneer het klaar is. Ook kan het hele jaar door hetzelfde product worden gekweekt omdat dit niet meer afhankelijk is van seizoenen. Tevens kunnen producten worden gekweekt waar het normaal in de streek te koud voor is.

Veel energie met streven naar besparing

Nadeel is dat het kweken in kassen erg veel energie kost, omdat de kassen dag en nacht verwarmd moeten worden en sommige planten het ook nodig hebben om het hele etmaal te worden verlicht. In de Nederlandse tuinbouw wordt ongeveer tien procent van het totale aardgas verbruikt (2016). Door het dag en nacht verlichten van de kassen wordt in de omgeving van de kassen het natuurritme verstoord. Ook is die lichtvervuiling belemmerend voor astronomische waarneming. Mede om die redenen wordt steeds meer gebruik gemaakt van verlichting met LED lampen. Het grote voordeel van LED lampen is dat ze veel energiezuiniger zijn.

Minder mest en bestrijdingsmiddelen

Slecht voor het milieu is ook als er veel mest en bestrijdingsmiddelen worden gebruikt om de planten te laten groeien. De glastuinbouw streeft echter naar het terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, door het inzetten van natuurlijke vijanden, zodat er een biologisch evenwicht ontstaat. Die natuurlijke vijanden zijn roofmijten, sluipwespen en resistente insectenrassen. Door het inzetten van die natuurlijke vijanden kan het gewas vrijwel zonder insecticiden vrij blijven van schadelijke insecten. Daarenboven worden in steeds meer kassen de schadelijke insecten geweerd door de ramen met gaas af te hangen waardoor zij nagenoeg niet meer kunnen binnendringen. Door al die maatregelen is het gebruik van chemische middelen sterk afgenomen.

Milieuvriendelijke technieken

Bij sommige tuinders omvatten de energiekosten meer dan dertig procent van de totale kosten (2016). Door de regelgeving hieromtrent en de stijgende energieprijzen en het maatschappelijk debat over de duurzaamheid is de glastuinbouwsector voortdurend genoodzaakt te innoveren. Een vernieuwing die reeds wordt toegepast is het gebruik van aardwarmte om de kas te verwarmen waardoor er geen gas meer hoeft te worden gebruikt voor de verwarming van de kas. Ook zal er blijvend worden gewerkt aan het terugwinnen en opslaan van warmte in de zomer dat in de winter weer wordt gebruikt.

Lees verder

• Kassen of broeikassen voor de hobbyist en de glastuinbouw
• Winnen van aardwarmte voor glastuinbouw