Visserij op St. Jacobsschelpen

De Sint-Jacobsschelp is een tweekleppige schelp die in de restaurants de benaming Coquille St. Jacques heeft gekregen. De Nederlandse naam is de grote mantel. De Sint-Jakobsschelp is een geliefde delicatesse in visrestaurants. Ook is het een schelp die voor veel mensen tot de verbeelding spreekt vanwege zijn vorm. Bovendien is het één van de belangrijkste schelpdieren voor de visserij. Wereldwijd worden er elk jaar meer dan een miljoen ton van deze schelpdiersoort opgevist! Om overbevissing te voorkomen zijn er beheersmaatregelen opgesteld.

• Waar komt de St. Jacques voor?
• Hoe zien Sint-Jacobsschelpen er uit en hoe leven ze?
• Visserij op Sint-Jacobsschelpen in Noordwest Europa
• Verschillende vangstmethoden
• Beheer schelpdierbestanden
• Maatregelen om overbevissing van deze schelpdieren te voorkomen
• Keurmerk restaurants: Label Rouge Coquille St. Jacques

Waar komt de St. Jacques voor?

Er zijn vele soorten en varianten van deze schelp, die onder verschillende benamingen voorkomen. De schelp komt veel voor in Noord- en Zuid-Amerika. Ook is de schelp bekend in Azië. Dichter bij huis komt de Sint-Jacobsschelp voor in de Middellandse Zee en in de noordelijke Noordzee.

Hoe zien Sint-Jacobsschelpen er uit en hoe leven ze?

• De beste omschrijving van hoe de Sint-Jacobsschelp er uit ziet, is misschien wel het wereldbekende schelp-logo van aardoliemaatschappij Shell.
• Het kunnen behoorlijke grote schelpen zijn. Soms wel tot 20 centimeter breed.
• De schelpen hebben een gele, of rood en bruine kleur.
• De Sint-Jakobsschelp leeft in het zand op de zeebodem.
• De schelp filtert zijn voedsel (plankton) net als veel andere schelpdieren uit het water.
• Het dier heeft op de schelp lichtgevoelige organen, een soort oogjes, waarmee het de omgeving in de gaten kan houden
• als er gevaar dreigt, kan het dier wegzwemmen door zijn kleppen te bewegen.

Visserij op Sint-Jacobsschelpen in Noordwest Europa

In Frankrijk en Engeland zijn de "Coquilles Saint-Jacques" zeer populair en worden veel gegeten. De vissers in deze landen zijn dus verzekerd van een goede afzet. Ook België heeft vissers die zich bezig houden met deze vorm van visserij. In Nederland wordt niet op deze schelpdieren gevist. Wel zetten Nederlandse vissers de schelpen af op de vismijnen in België en Frankrijk, vanwege de hoge prijs die ze voor deze bijvangst kunnen krijgen.

De Europese Sint-Jacobsschelpen zijn voornamelijk afkomstig van het oostelijk en westelijk deel van het Engels Kanaal. Verder komen ze voor in de Ierse zee, in de Schotse wateren, langs de kust van Bretagne en de Golf van Biskaje. Er is sprake van een seizoen voor de visvangst van de schelpdieren. Dit is in de herfst en de winter, maar toch kunnen de schelpen het hele jaar door verkregen worden van handverzamelaars. Het gaat dan om schelpen die worden opgedoken.

Verschillende vangstmethoden

Er zijn verschillende vormen van visserij op Sint-Jacobsschelpen.

• Met de hand geoogst/duiken. Dit gebeurt bij Schotland en Noorwegen. Vaak zijn dit de mooiste exemplaren.
• Visserij met sleepnetten. Dit gebeurt in Frankrijk, België en Engeland. Nadeel is dat er, zoals bij alle geviste schelpdieren, meer zand in zit. Dit betekent dat de schelpdieren eerst moeten verwateren om dit zand kwijt te raken. Ook zijn sommige exemplaren een beetje beschadigd door het vissen.
• Visserij met een dreg. Dit is een vistuig dat door de bodem schraapt, het zand rondom de schelpen loswoelt en op deze manier schelpen “vangt”. Vanwege de belasting voor de zeebodem, is deze manier van vissen omstreden en komt niet zoveel meer voor. Deze vorm van vissen wordt hoofdzakelijk uitgeoefend in Schotland.

Beheer schelpdierbestanden

Omdat het hier om een soort schelp gaat die makkelijk en overal ter wereld te bevissen is, zijn er regels opgesteld om te voorkomen dat er overbevissing ontstaat. In sommige landen staat de visserij onder toezicht, zijn er strenge regels en worden vissers regelmatig aan strenge controles onderworpen.

Maatregelen om overbevissing van deze schelpdieren te voorkomen

Overal ter wereld zijn maatregelen getroffen om er voor te zorgen dat de bestanden van de Sint-Jacobsschelpen niet achteruitgaan.

• Systeem van wisselbouw. Bepaalde zones worden afwisselend bevist en met rust gelaten om de schelpdierbestanden de kans te geven weer aan te groeien.
• Gebieden met een beperkte toegang. Een gebied kan aangewezen worden als beschermd gebied met bijzondere natuurwaarden. Er worden dan maar een beperkt aantal visvergunningen verstrekt. De vergunninghouders moeten bovendien voldoen aan strikte eisen.
• Seizoen beperking. Bepaalde perioden mag er niet gevist worden. Dit kan bijvoorbeeld de periode zijn dat de schelpdieren zich voortplanten.
• Minimum aanlandingsmaten. De gevangen schelpdieren moeten binnen bepaalde normen vallen, anders mogen ze niet worden opgevist en aangeboden op de vismijnen. Hier wordt ook op gecontroleerd.
• Lokale regels. In Frankrijk staan bepaalde bestanden onder streng toezicht. Maar de vissers in Schotland mogen met hun dregvismethode het hele jaar door vissen en er zijn amper regels. Maar in het zuidwesten van het Verenigd Koninkrijk gelden er wel weer bepaalde regels en zijn er vergunningen nodig om te mogen vissen.

Keurmerk restaurants: Label Rouge Coquille St. Jacques

In sommige gebieden, zoals Normandië en langs de Frans Atlantische kust, verdient meer dan de helft van alle vissers zijn brood met deze vorm van visserij. Er worden in Frankrijk zeer veel schelpdieren gegeten en de Sint-Jacobsschelp wordt gezien als een topproduct. Er zijn vele soorten Sint-Jacobsschelpen, maar er is er maar één die het predicaat "Label Rouge" heeft. Een Frans keurmerk, die de afkomst en kwaliteit van deze schelp moet waarborgen. Het gaat hier om de Sint-Jacobsschelp van Normandië, met de Latijnse benaming "Pecten maximus”.