De visserij op mesheften krijgt kans en uitdaging in China

Mesheften, of scheermessen in de volksmond, worden amper gegeten in Nederland. Ze komen in grote hoeveelheden voor in de Noordzee, waar ze worden gevist door Nederlandse vissers. Eigenlijk werden ze bij toeval aangetroffen na de beëindiging van de mechanische kokkelvisserij in 2004. Het is een kwetsbaar product om te vissen, waar het nodige experimenteerwerk aan te pas gekomen is. Tot 2017 werden ze bijna allemaal geëxporteerd naar Zuid-Europa, waar het een delicatesse is. Eind mei 2017 is door het ondertekenen van een protocol de toegang tot de markt in China geopend. Dit biedt kansen maar betekent ook een grote uitdaging voor Nederlandse verwerkingsbedrijven.

• Wat zijn mesheften en waar komen ze voor?
• Hoe zien mesheften er uit en hoe leven ze?
• Visserij op schelpdieren in de Noordzee: van kokkels naar mesheften
• Afzetmarkt voor mesheften
• Kansen voor export naar China
• Een gigantische markt met een uitdaging: zandvrije mesheften
• Op de menukaart in Zuid-Europa: paëlla en pastaschotels
• Vismethoden
• Kwetsbaar product
• Verwerking aan boord van het schip
• Verpakken

Wat zijn mesheften en waar komen ze voor?

Mesheften is de verzamelnaam voor verschillende soorten schelpdieren. De kleine en grote zwaardschede, de Amerikaanse zwaardschede en de messchede zijn de belangrijkste soorten voor Europa.
De meest voorkomende soort, de Amerikaanse zwaardschede, komt in Europa voor van Frankrijk tot aan Denemarken. Je vindt ze vaak in ondiep water en vlak achter de branding. Op de Noordzee wordt hoofdzakelijk gevist in de Voordelta voor de Zeeuwse kust.

Hoe zien mesheften er uit en hoe leven ze?

• het is een broze, langwerpige schelp met een bruinachtige kleur
• mesheften staan rechtop in de zeebodem
• ze steken minimaal tien tot vijftien centimeter diep in de zeebodem, maar kunnen zich bij gevaar razendsnel dieper in de bodem terugtrekken met behulp van een soort voetje
• het bovenste gedeelte van het schelpdier steekt net boven de bodem uit
• in dit gedeelte zit een in- en uitstroom opening waarmee mesheften water rondpompen
• uit dit water halen ze hun voedsel (plankton) en zuurstof

Visserij op schelpdieren in de Noordzee: van kokkels naar mesheften

De mesheften werden “bij toeval” aangetroffen met de mechanische visserij op spisula en kokkels. In 2004 werd de mechanische visserij op kokkels in de Waddenzee verboden en de bedrijven uitgekocht. De kokkelschepen bleven werkeloos liggen in de havens. Bedrijven zochten natuurlijk naar een oplossing wat ze met hun schepen met hun gespecialiseerde vistuig konden gaan doen. Hiervoor viste men ook op de Noordzee. Tijdens het zoeken naar spisula trof men de mesheften aan en dat bleek het begin van een nieuwe visserij.

Afzetmarkt voor mesheften

In het Noordzee kustgebied bleken grote aantallen mesheften voor te komen. Onderzoek wees uit dat er een afzetmarkt was voor deze schelpdieren. Eigenlijk ging het om dezelfde markt als de kokkels: Zuid-Europa. Zeeuwse bedrijven zijn vervolgens het gespecialiseerde vistuig van de kokkelschepen verder geschikt gaan maken voor deze vorm van visserij.

Kansen voor export naar China

Chinezen zien mesheften als een delicatesse. Net als heel veel andere producten beschikt het land hier ook zelf over. Helaas laat de waterkwaliteit waar de mesheften zich in bevinden, vaak te wensen over. Nederlandse vissers en verwerkingsbedrijven zien dit als een kans. De intensieve microbiologische monitoring van het product en het water door de NVWA en externe laboratoria is een enorm pluspunt. Ook het verwerkingsproces aan boord van de vissersschepen en in de fabrieken is volgens de laatste richtlijnen. In 2014 is de eerste aanvraag voor export aangevraagd bij het ministerie van Economische Zaken. Na jaren onderhandelen en inspecties van de Chinezen bij Nederlandse verwerkingsbedrijven, is eind mei 2017 een protocol getekend wat de export naar China mogelijk maakt.

Een gigantische markt met een uitdaging: zandvrije mesheften

De eerste horde is genomen. Nederland is een van de weinige landen die mesheften mag exporteren naar China. Het ondertekenen van het protocol betekent een gigantische markt voor de Nederlandse bedrijven. Er is behalve de logistiek van een versproduct nog één grote uitdaging. De Chinese markt eist absolute zandvrije producten. En dat is een van de moeilijkste onderdelen van het verwerken van schelpdieren. Toch ziet men dit met vertrouwen tegemoet. Er is al veel ervaring en de sector is altijd innovatief bezig.

Op de menukaart in Zuid-Europa: paëlla en pastaschotels

Behalve dat sommige vogels mesheften lekker vinden, zijn ze voor met name de inwoners uit landen als Spanje, Portugal en Italië ook niet te versmaden. Ze worden hier vaak verwerkt in de paëlla, pasta- en visschotels. Ook zien we dit product ook steeds vaker op de menukaart staan in Nederland maar zeker in België. Het vlees is stevig van structuur. Je kunt het een beetje vergelijken met het vlees van inktvisringetjes.

Vismethoden

Vissen op mesheften werd gedaan door voort te borduren op het in de kokkelwereld gebruikte vistuig: een zuigkor met spijlen. Die zit aan het uiteinde van een hele lange, flexibele pijp vast. Op deze manier weekt men de mesheften los uit de bodem, zuigt men ze op en via een pomp met zeewater en worden ze naar boven getransporteerd. Met dit vissysteem kan tot op een diepte van 15 meter gevist worden. Er vissen ongeveer zes Nederlandse vissersschepen op mesheften.

Kwetsbaar product

Natuurlijk worden er continu verbeteringen bedacht en uitgevoerd. Vaak wordt hierbij gebruik gemaakt van water, lucht en de bijbehorende natuurwetten. Zeker omdat een mesheft een kwetsbaar product is, wat heel makkelijk beschadigd wordt en daardoor onverkoopbaar is. Ook is het belangrijk dat te kleine schelpjes en overige, niet bruikbare delen, niet meegaan naar boven. Deze vallen door de spijlen terug op de bodem. Ook vaart het schip tijdens het vissen zo langzaam mogelijk om breuk van de schelpen te voorkomen.

Verwerking aan boord van het schip

Na de vangst worden de mesheften gesorteerd op grootte en gekoeld opgeslagen in tanks met stromend water. Deze werkwijze bevordert de houdbaarheid en zorgt er voor dat de schelpen hun zand kunnen kwijtraken.(vergelijk het met het verwateren van andere schelpdieren als mosselen)

Verpakken

De mesheften kunnen in de tanks blijven tot vlak voor het moment dat ze verpakt worden. Bij het verpakken worden ze gebundeld door er een elastiekje om heen te doen. Ze worden verpakt in netjes of verpakt onder beschermende atmosfeer. Dit laatste is een bekende manier om de houdbaarheidstijd te verlengen. Om de koelketen te waarborgen gaan ze in een polystyreen doos, met goede isolerende eigenschappen. Ook worden ze soms met stikstof diepgevroren, zodat ze langere tijd vers blijven en over grotere afstanden getransporteerd kunnen worden.