Italiaans ijs, gelato Italiano, oorsprong en ontwikkeling

De Italianen zijn onder andere beroemd vanwege het heerlijke ijs dat ze maken. Als de zon weer begint te schijnen, doen de ijssalons weer goede zaken. Niet alleen in Italië zijn goede ijssalons of gelateria te vinden. Ook in Nederland en in andere landen over de gehele wereld is het Italiaanse ijs in trek. De geschiedenis van het ijs gaat volgens sommige bronnen terug tot voor onze jaartelling. Vanaf halverwege de negentiende eeuw hebben de Italianen ervoor gezorgd dat ijs wereldwijd bekend werd.

Geschiedenis van het Italiaanse ijsje

De productie en consumptie van ijs voert ons zeker terug tot de tijd van het oude Rome. Er zijn echter aanwijzingen dat de oude Grieken, de Arabieren en zelfs de Chinezen het ijs al kenden. Het ijs uit die tijd verschilt natuurlijk wel van dat van vandaag. Alexander de Grote (356 - 323 voor Chr.) zou zijn slaven al de bergen in hebben gestuurd om ijs te halen. Hij zou een substantie hebben gegeten die was samengesteld uit fruit, kruiden, honing en sneeuw.

Bernardo Buontalentie, de eerste ijsmaker

Een Florentijnse kok, Bernardo Buontalenti (1531 - 1608), die aan het hof van Catharina de Medici werkte, zou de eerste zijn geweest die ijs maakte op de manier zoals wij die heden ten dage kennen. De naam van deze uitvinder van het Italiaanse ijs is inmiddels een geregistreerd merk voor een bepaald ijsrecept. Catharina de Medici (1519 - 1589) zou ervoor hebben gezorgd dat het ijs uit Italië in Frankrijk werd geïntroduceerd, toen zij in 1533 trouwde met de Franse koning Henry II. De Siciliaan Francesco Procopio dei Coltelli (1651 - 1727) heeft het ijs in het midden van de zeventiende eeuw bekendheid gegeven in Parijs. Hij opende daar in 1686 de eerste ijssalon, café Procope. Dat was een groot succes. Café Procope bestaat nog steeds.

Export vanuit Italië

In de negentiende eeuw begonnen de Italianen met de export van hun ijs naar Engeland en Amerika. De ijskast had zijn intrede gedaan. Het werd gemakkelijker om ijs koel te houden. IJs werd hierdoor goedkoper en ook voor de gewone man betaalbaar. Dit was het begin van de ijsindustrie. Ook de uitvinding van de ijsmachine (1843) was hier debet aan. Dit was het begin van het bekende Italiaanse ijskarretje dat inmiddels nagenoeg uit de Nederlandse straten is verdwenen. De Italiaanse ijsmakers gaven hun beroep van vader op zoon door. In de 20e eeuw emigreerden veel Italianen omdat ze geen bestaan in Italië konden opbouwen voor hun veelal grote gezinnen. Zij vertrokken naar andere delen van Europa. De meeste ijsbereiders kwamen uit Belluno.

De samenstelling

De belangrijkste ingrediënten van Italiaans ijs zijn water, suiker of zoetstoffen, fruit en/of noten en/of etherische oliën. Er bestaan talloze varianten. Italiaans ijs bevat geen melk, room, eieren en bindmiddelen. De samenstellende delen worden in een ijsmachine gemengd zodat het ijs een vaste maar zachte structuur krijgt.

Bekende ijssalons

Een van de bekendste ijssalons is Giolitti in Rome. Het is de oudste ijssalon van Rome. Giolitti is gevestigd in de via Uffici del Vicario, vlakbij het Pantheon. Inmiddels is er een tweede zaak van dezelfde familie gevestigd in de wijk E.U.R. Bij deze Italiaanse ijssalons is het vooral op zomeravonden vaak erg druk maar het is de moeite waard. Als je een niet al te grote eter bent, is het verstandig de piccolo te bestellen (kleintje). Die is nog altijd goed voor een volle buik en de nodige calorieën. Het aantal smaken om uit te kiezen is ronduit overweldigend.

In Florence is Antica Gelateria Fiorentina een aanrader. Hier is het zogenaamde Buontalenti-ijs te koop, dat zijn naam dankt aan de hierboven genoemde 'uitvinder' van het Italiaanse ijs. Het is een van de goedkoopste ijssalons van Florence. Er worden regelmatig nieuwe smaken gepresenteerd. Wie benieuwd is hoe het ijs hier wordt gemaakt mag zelfs een kijkje in de ijskeuken nemen.

In Amsterdam vinden we Venezia aan de Scheldestraat in de Rivierenbuurt vlakbij de RAI. Deze ijssalon is slechts een aantal maanden per jaar geopend. Het is mogelijk binnen te zitten of op het terras, maar een hoorntje mee in de hand kan ook. Ook hier is het aantal smaken adembenemend. De ijssalon zelf ademt nog de ouderwetse sfeer van weleer. Inmiddels heeft Venezia concurrentie gekregen van het op steenworp afstand geïnstalleerde Pisa dat ook erg populair is bij de Amsterdammers.

In de Poortstraat in Utrecht vinden we ijssalon Roberto. Roberto haalt zijn ingrediënten overal vandaan. Citroenen uit Sicilië en mango's uit India. Roberto experimenteert met smaken. Zo is er bij hem onder andere bierijs te koop. De favoriete smaak van zijn klanten is Cappricio: roomijs met huisgemaakte caramelsaus en pinda's.
Buon appetito

Lees verder

• Heerlijke gerechten met bonen en saucijzen