Plantaardige melk in plaats van koemelk

Wat zijn de voordelen en nadelen van koemelk en hoe wordt die melk geproduceerd? Er is tegenwoordig ook melk van soja, haver of lupine. Wat zijn dat eigenlijk voor producten en kunnen ze koemelk volledig vervangen?

Hoe wordt koemelk geproduceerd?

Een koe geeft niet eenvoudig zomaar melk maar alleen als ze een kalf gebaard heeft. De melkproductie verloopt als volgt: een koe wordt na twee jaar geslachtsrijp en voor de eerste maal geïnsemineerd. Wanneer er een kalfje wordt geboren, wordt het van de moeder gescheiden zodat het niet de melk opdrinkt die voor de consument bestemd is. Het kalf wordt gevoed met melkpoeder, een soort melkvervanger. De moederkoe wordt na het kalven tien maanden gemolken. Dan moet ze twee maanden herstellen voordat er een volgende kalf geboren wordt.

Wat is sojamelk?

Sojamelk wordt gemaakt van sojabonen die worden vermalen en doorweekt met water. Met een centrifuge worden de vaste bestanddelen uit de vloeistof gescheiden. De sojamelk blijft over. In China produceert men sojamelk al 2000 jaar, in het westen pas sedert ongeveer 15 jaar. Sojamelk bevat minder calcium dan koemelk, bijna net zoveel eiwit en vier keer zoveel foliumzuur dat belangrijk is voor de bloedvorming. Sojamelk is in sommige kringen omstreden omdat het hormoonachtige stoffen bevat, isoflavonen genoemd. Ze lijken op het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen.

Beschermen isoflavonen tegen kanker?

Hoewel men in Azië gelooft dat isoflavonen beschermen tegen kanker, zijn medische autoriteiten in het westen voorzichtig met die claim. Hier acht men het effect van isoflavonen nog onduidelijk en raadt men af om baby's en peuters sojamelk te geven. Overigens bezitten meer mensen een allergie voor sojamelk dan voor koemelk.

Toepassingsmogelijkheden sojamelk

Sojamelk bezit het vermogen om water en vet te combineren tot een crème. Dit zogenaamd emulgatievermogen is meer uitgesproken dan bij koemelk. Daarom kan sojamelk in de keuken op velerlei wijze worden ingezet. Sojamelk kan in veel recepten niet alleen koemelk maar ook room en zelfs eieren vervangen.

Is havermelk te vergelijken met koemelk?

Koemelk onderscheidt zich sterk van haver- en andere granenmelk (haver, spelt of rijst) want melk van granen bevat nauwelijks eiwitten, calcium en vitaminen. In sommige streken is melk uit granen ook aanzienlijk duurder dan koemelk, mede omdat de consument er meer belasting moet betalen voor plantaardige melk. Een voordeel is dat melk uit granen hypo-allergeen is en weinig vet bevat.

Havermelk bestaat pas sedert een aantal jaren. Het idee stamt uit Zweden. Melk uit granen wordt doorgaans op vergelijkbare wijze gemaakt: het graan wordt gezeefd, gemalen en geweekt in heet water. Enzymen zetten de lange ketens koolhydraten van het graan om in suiker. Zo ontstaat een natuurlijke lichte zoetheid. Dan wordt er nog olie uit zonnebloemen of koolzaad toegevoegd en wat zeezout. In de keuken kan melk uit granen worden gebruikt als koemelk.

Wat zijn lupinen?

Lupinen zijn peulvruchten, verwant aan erwten. Voor lupinemelk wordt de blauwe lupine gebruikt, die ook bekend staat als de soja van het noorden. Ze gedijt in koele klimaten op arme gronden en bevat veel plantaardige eiwitten. Bij de productie van lupinemelk wordt maltodextrine toegevoegd, verkregen uit maïs en geproduceerd met een melkachtige smaak. De kookeigenschappen van lupinemelk zijn vergelijkbaar met die van sojamelk. Dat betekent dat ook met lupinemelk crèmes en sauzen kunnen worden bereid, zonder dat daar room of eieren voor nodig zijn.

Is plantaardige melk echt een alternatief voor gewone melk?

In babyvoeding kan koemelk niet worden vervangen door plantaardige melk. Doorgaans bevat plantaardige melk minder voedingsstoffen dan koemelk. Veel fabrikanten bieden echter soja- of granenmelk aan die verrijkt is met calcium en vitaminen. Plantaardige melk is een alternatief voor mensen die koemelk moeten mijden en die zich willen inlaten met nieuwe smaken. Een voordeel van plantaardige melk is dat het weinig vet en cholesterol bevat. Het opent ook nieuwe mogelijkheden bij het koken en bakken. Vanwege hun uitgesproken emulgatiecapaciteit kunnen soja- en lupinemelk ook room en eieren vervangen.