Chartreuse de likeur

Wat is chartreuse? Welke soorten chartreuse zijn er? Hoe smaakt het? En wat is de geschiedenis van deze geneeskrachtige likeur die maar liefst 130 geheime ingrediënten kent?

Wat is chartreuse?

Chartreuse is een likeur uit Frankrijk gemaakt door de kartuizer monniken. Chartreuse wordt hier al gemaakt sinds de jaren 1740 naar een geheim recept dat ze in 1605 in bezit kregen en toen al gezien werd als een oud recept. Het is samengesteld uit gedistilleerde alcohol gecombineerd met 130 kruidenextracten tijdens het rijpen. De likeur is vernoemd naar het "La Grande Chartreuse" klooster van de monniken, gelegen in het Chartreuse gebergte in het gebied van Grenoble in Frankrijk. De likeur wordt geproduceerd in een fabriek in het nabijgelegen stadje Voiron (Isère). Chartreuse is een van de zeldzame likeuren die blijven verbeteren in de fles naar mate deze ouder wordt indien goed bewaard.

Soorten chartreuse

De twee bekendste soorten chartreuse zijn gele en groene chartreuse, waarbij de groene het meest algemeen en populairste is.

• Groene chartreuse: een natuurlijk groene likeur op smaak gebracht met extracten uit 132 planten. Groene chartreuse heeft een alcoholpercentage van 55%.
• Gele chartreuse: vergelijkbaar met de groene chartreuse maar met een mildere en zoetere smaak en aroma. Gele chartreuse heeft een alcoholpercentage van 40%, waarmee deze dus ook een stuk minder zwaar is op het gebied van alcohol vergeleken met de groene chartreuse.

Daarnaast maken ze ook enkele specialere soorten chartreuse.

• Groene chartreuse V.E.P.: VEP staat voor Vieillissement Exceptionnellement Prolongé, wat "uitzonderlijk langdurig gerijpt". Het is gemaakt met behulp van dezelfde processen en dezelfde geheime formule als de traditionele likeur, en door extra lange rijping in eikenhouten vaten heeft het een uitzonderlijke kwaliteit bereikt. Groene chartreuse V.E.P. heeft een alcoholpercentage van 54%.
• Gele chartreuse V.E.P.: vergelijkbaar met de groene chartreuse V.E.P. maar milder en zoeter van smaak en aroma. Gele chartreuse V.E.P. heeft een alcoholpercentage van 42%.
• Elixir Vegetal de la Grande-Chartreuse: dezelfde basis van ongeveer 130 medicinale en aromatische planten en bloemen, maar veel sterker van smaak en aroma. Het kan worden omschreven als een cordial of een likeur, en werd vroeger door dokters gebruikt als geneesmiddel. Nog steeds worden er door vele mensen een genezende werking aan toegeschreven. Verkocht in kleine, met hout bedekte flessen. Elixir Vegetal de la Grande-Chartreuse heeft een alcoholpercentage van 71%.
• Liqueur du 9° Centenaire: gecreëerd in 1984 om het 900-jarig bestaan sinds de stichting van de abdij te herdenken. Het is vergelijkbaar met de groene chartreuse maar is iets zoeter. Liqueur du 9° Centenaire heeft een alcoholpercentage van 47%.
• Chartreuse 1605 – Liqueur d'Elixir: gemaakt om de terugkeer van een mysterieus manuscript betreffende een elixer van het lange leven aan de kartuizer monniken van maarschalk François Annibal d'Estrées te herdenken. Chartreuse 1605 – Liqueur d'Elixir heeft een alcoholpercentage van 56%
• Witte chartreuse: geproduceerd en verkocht tussen 1860 en 1900. Nu niet meer verkrijgbaar. Witte chartreuse had een alcoholpercentage van 30%.

Ook maken de monniken een "génépi". Génépi is de algemene term in de Alpen voor een zelfgemaakte of lokale likeur met plantensoorten uit de bergen. Omdat de monniken al eeuwenlang chartreuse maken uit lokale planten, zijn ze in 2000 begonnen met het maken van génépi als nevenproduct. Het draagt het label "Genepi Des Peres Chartreux" en is over het algemeen alleen lokaal beschikbaar in een 70cl fles, waarop meestal is aangeduid dat het 40% alcohol bevat.

Smaak

Chartreuse heeft een zeer sterke karakteristieke smaak. Het is heel zoet, maar wordt zowel pittig als prikkelend. Het is vergelijkbaar met andere kruiden likeuren zoals Galliano, Liquore Strega of Kräuterlikör, al is het opvallend meer plantaardig van smaak. Net als andere likeuren, is de smaak gevoelig voor de serveertemperatuur. Puur kan het erg koud geserveerd worden, maar het wordt vaak geserveerd op kamertemperatuur. Sommige cocktailrecepten vragen om slechts een paar druppels Chartreuse vanwege de assertieve smaak. Het is populair in Franse skigebieden waar het wordt gemengd met warme chocolademelk en het heet dan Green Chaud.

Geschiedenis

In 1605 presenteerde een maarschalk, volgens traditie, de kartuizer monniken in Vauvert, nabij Parijs, met een alchemistisch manuscript waarin een recept voor een "elixer van het lange leven" was opgenomen. Het recept bereikte uiteindelijk het hoofdkwartier van de religieuze orde bij het Grande Chartreuse klooster, in Voiron, in de buurt van Grenoble. Het wordt sindsdien gebruikt om de "Elixir Vegetal de la Grande Chartreuse" te produceren. De formule wordt gezegd te vragen om 130 kruiden, bloemen en geheime ingrediënten gecombineerd in een wijn alcohol basis. De monniken hun bedoeling van hun likeur was om te worden gebruikt als medicijn. Het recept werd verder versterkt in 1737 door broeder Gerome Maubec. De drank werd al snel populair, en in 1764 pasten de monniken het elixer recept toe om te maken wat nu groene chartreuse heet. In 1793, werden de monniken verdreven uit Frankrijk, en de vervaardiging van de likeur opgehouden. Enkele jaren later mochten ze weer terugkeren. In 1838, ontwikkelden zij gele chartreuse, een zoetere, 40% alcohol likeur, gekleurd met saffraan.

De monniken werden weer verdreven uit het klooster na een Franse wet in 1903, en hun onroerende goederen, met inbegrip van de distilleerderij, werd in beslag genomen door de overheid. De monniken namen hun geheime recept mee naar hun toevlucht in Tarragona, Spanje, en begon de productie van hun likeuren met hetzelfde label, maar met een extra etiket dat zei "Liqueur fabriquée à Tarragone par les Péres Chartreux" ("drank in Tarragona geproduceerd door de kartuizer Vaders"). Op hetzelfde moment, produceerde een bedrijf in Voiron dat het Chartreuse vermogen had verkregen een likeur zonder het voordeel van de monniken, het recept van chartreuse. Maar alle pogingen om echte Chartreuse te reproduceren mislukten. De verkoop was erg slecht, en doordat in 1927 de productiemaatschappij failliet ging, werden de aandelen bijna waardeloos. Een groep lokale zakenlieden in Voiron kocht alle aandelen tegen een lage prijs en stuurde ze als een geschenk aan de monniken in Tarragona. Na het terugbrengen van het bezit van de distilleerderij, gingen de kartuizer broers terug naar het klooster met de stilzwijgende goedkeuring van de Franse regering en begon Chartreuse opnieuw te produceren. Na de Tweede Wereldoorlog, hief de overheid het uitzettingsbevel op, waardoor de kartuizer broers opnieuw legale inwoners van Frankrijk werden.

Vandaag, worden de likeuren geproduceerd in Voiron met het gebruik van het kruiden-mengsel dat wordt bereid door twee monniken van La Grande Chartreuse. Andere verwante alcoholische dranken (bijvoorbeeld génépi) worden vervaardigd in dezelfde distilleerderij . De precieze recepten voor alle vormen van Chartreuse blijven handelsgeheimen en zijn op een gegeven moment alleen bekend aan de twee monniken die het kruidenmengsel bereiden.