Is sojamelk wel zo'n "braaf" product?

Dat sojamelk niet altijd eerlijk verkregen wordt klinkt bij sommigen van ons bekend in de oren, maar de hamvraag: wat doen wij hier aan?

Start sojaproductie

De productie van sojabonen is door de Brazilianen begonnen in de jaren 60 op de zuidelijke pampa’s. Hier lijkt het klimaat op dat van China, de oorspronkelijke plek waar soja vandaan komt. In de tijd die daarop volgde breidde de productie zich uit richting het noorden. Er werden soorten sojabonen ontwikkelt die beter bestand waren tegen tropische temperaturen. In deze agrarische ontwikkeling van de afgelopen dertig jaar speelde het Braziliaanse agrarische onderzoeksbureau EMBRAPA een grote rol.

Bedreiging Amazonegebied

In 2004 verschenen er krantenberichten waarin werd aangekaart dat de explosieve productiegroei van sojabonen in Brazilië volgens milieubeschermers een steeds grotere bedreiging vormde voor de bossen in het Amazonegebied. Hierop werd veel kritiek geuit.

Coördinator van Friends of the Earth in Brazilië gaf aan dat grondprijzen stijgen door de snelle productiegroei van soja en hierdoor andere minster winstgevende takken van landbouw “in het bos worden gedreven”. Bovendien werden er volop nieuwe wegen aangelegd door de groeiende sector wat volgens hem wel bijdraagt aan de ontbossing. Deze ontbossing doet op zichzelf weer een aanslag op de biodiversiteit. Elk jaar verliest de Amazone zo’n 25.000 vierkante meter bos.

Andere meningen

De voorzitter van de Agrarische Federatie stelde daarentegen dat de sojaproductie helemaal niet schadelijk is maar dat sojaboeren juist de beste milieubeschermers zijn aangezien zij gewassen op uitgemergelde weidegrond laten groeien en dit op grond gebeurt die eerder ontbost raakte. Hierdoor stijgt het percentage stikstof in de grond waardoor de grond aanzienlijk vruchtbaarder wordt. Bovendien veronderstelde hij dat de sojaboeren een techniek hebben ontwikkeld waarbij de oude planten niet worden ondergeploegd, er bodemerosie wordt tegengegaan en vocht in de grond wordt vastgehouden.

Onderzoek

Naar aanleiding van de vele kritiek is er een onderzoek gedaan naar de snelgroeiende sojateelt. Hieruit is gebleken dat bij een groot aantal sojaproducerende bedrijven sprake is van tropische bossen, gewelddadige landonteigening, vervuiling en overtreding van milieuwetgeving. Tevens heeft Greenpeace aan het licht gesteld dat Cargill, een sojagigant, direct betrokken is bij de vernietiging van het Amazone gebied.

Greenpeace grijpt in

Greenpeace is ten gevolge van de uitkomsten van de onderzoeken met verschillende bedrijven in overleg gegaan om de mogelijkheden van bescherming tegen verdere ontbossing te stimuleren, om het Amazonegebied beter in kaart te brengen en om de wetgeving en de openbare orde in het Amazonegebied te herstellen. Bovendien werd er een moratorium van twee jaar vastgesteld op de handel in soja uit ontboste gebieden in het Amazonegebied. De eerste stap in het proces werd hiermee gezet.

Duurzame soja van start

Verschillende bedrijven hebben een gezamenlijk programma gestart voor de aankoop van soja die niet uit een recent illegaal ontbost gebied in Zuid- Amerika afkomstig is. Het doel hiervan is om per jaar een toenemende hoeveelheid gecertificeerde soja aan te kopen waarmee het signaal aan sojaleveranciers kan worden afgegeven dat er marktwering ontstaat voor duurzame soja. Een initiatief dat hierop volgde is de Ronde Tafel die logische richtlijnen heeft vastgesteld als geen ontbossing, geen slavernij en landrechten die deugen. Op genetisch gemodificeerde soja wordt niet ingegaan door de commissie. Ook zijn er keurmerken voor duurzame soja op de markt, oftewel de Basel criteria. Hierbij wordt gekeken naar arbeidsomstandigheden, recycling, kinderarbeid en luchtvervuiling. Bedrijven die duurzame soja afnemen zijn: Campina, Kwetters, keurslagers met het Milieukeur en Alpro Soja.

De rol van het Amazonegebied

Het enorme Amazonegebied kent de rijkste biodiversiteit van de wereld en speelt een grote rol in de regulatie van het klimaat. Bovendien biedt zij een onderkomen voor een groot deel van de bevolking. Wanneer het bedrijven van de landbouw op hetzelfde niveau was doorgegaan voordat er acties werden gevoerd was de voorspelling geweest dat bijna de helft van het Amazonegebied in 2050 verdwenen zou zijn.