recensie

Een Friesche eetgeschiedenis van Anne van Lieshout

Anne van Lieshout schreef ‘Een Friesche eetgeschiedenis, Historische recepten uit de achttiende en negentiende eeuw’. Het is een klein maar fijn boekje geworden, met gerechten die het in de eenentwintigste eeuw nog prima doen. Achter de gerechten die vroeger in Fryslân werden gegeten zitten verhalen die Van Lieshout verzamelde. Het is een heerlijk boekje geworden, met smakelijke kost voor de maag en leuke verhalen om te lezen en door te vertellen.

Eetcultuur in het Friesland van vroeger

• Een Friesche eetgeschiedenis
• Friese eetcultuur
• Stadhouderlijk echtpaar
• Historica Anne van Lieshout
• Kookboek als aanwinst

Een Friesche eetgeschiedenis

Een dieprode kaft met een illustratie van oude appelrassen. Het boekje van Anne van Lieshout valt er meteen mee op. De historica beschrijft Friese recepten uit de achttiende en negentiende eeuw en dat doet ze heel smakelijk. Niet alleen komt aan bod wat de Friese elite at, maar ook wat er bij de ‘gewone man’ op tafel kwam. En niet alleen het dagelijkse eten, maar ook gerechten die voor speciale gelegenheden werden gekookt. Zo begint het boek met pannenkoeken, een van de oudste gerechten van het land, dat nog altijd populair is de Nederlandse keuken.

Boodschappenlijstje

Van Lieshout geeft achtergrondinformatie, geeft een boodschappenlijstje en een recept en vertelt er nog een wetenswaardigheid bij over de speciale betekenis van pannenkoeken. Bij het gerecht plaatst ze een foto van een pannenkoek.

Friese eetcultuur

De schrijfster laat met haar verzameling aan gerechten zien hoe verrassend en gevarieerd de Friese eetcultuur vanouds was. Voor de lezer is het niet alleen een interessant, maar ook een zeer bruikbaar boekje. De authentieke originele recepten zijn omschreven, inclusief de boodschappenlijstjes. Ze koppelt tevens de verhalen aan locaties zoals Hemmingastate in Beetsterzwaag, de universiteit van Franeker, Sint Anthony Gasthuis in Leeuwarden en het platteland. Het Koekenbakkersgilde geeft geheimen prijs en de gelée à l’ananas van familie Van Heemstra-Engelken staat beschreven.

Roggebrood en erwtensoep

Friese klassiekers zoals roggebrood en erwtensoep ontbreken niet. Ze staan naast onbekendere gerechten als rijst met schapenvlees, honingkoek en gerechten van de Friesche keukenmeid.

Stadhouderlijk echtpaar

Ook zet ze een Intermezzo in haar boek, waarin ze verhaalt hoe het Stadhouderlijk echtpaar (Anna van Hannover en Willem IV) dineerde, welke gebruiken en etiquette werden gehanteerd. Het papier van dat deel heeft een andere kleur en er staan enkele fraaie illustraties bij die duidelijk maken over welke tijd het tussenstukje gaat. Het is begin en midden 18e eeuw. In het intermezzo staan geen recepten, maar de gebruiken verhaald. Hoe werd er opgediend: was het service à la française of service à la russe. Bij de eerste werd al het eten in één keer opgediend en stond het merendeel van de gerechten koud te worden op tafel. Bij service à la russe werden de gangen na elkaar opgediend en kregen de mensen die aanzaten warm eten voorgeschoteld. Die laatste gewoonte werd door de elite in Europa overgenomen.

Historica Anne van Lieshout

Anne van Lieshout, opgegroeid in Leeuwarden, is historica, die altijd al geïnteresseerd was in eetcultuur. Voor haar studie geschiedenis onderzocht ze Friese eetgewoontes en gerechten uit de achttiende en negentiende eeuw. Het boek ‘Een Friesche eetgeschiedenis’ is een onderdeel van haar afstudeerproject. Ze dook er de Friese archieven voor in om gewoontes en recepten te achterhalen. Over de gebruiken in de keuken van de elite is nog wel wat te vinden, maar hoe de gewone man at was moeilijker te achterhalen. Die schreven niks op en bewaarden weinig dat als bron kon dienen over hun manieren aan tafel. Toch vond ze in documenten gegevens over gebruiken van gewone burgers in de achttiende en negentiende eeuw. De historica maakte een creatieve zoektocht en kwam onder meer uit bij documenten waarin keukengebruiken van het Sint Anthony Gasthuis werden beschreven. Het Gasthuis deelde bijvoorbeeld erwtensoep uit aan de armen van de stad Leeuwarden.

Koeienpoten

In de snert van een paar eeuwen geleden stopte men koeienpoten. Op advies van haar kookgrage moeder maakte Van Lieshout daar schenkel van, om het recept ook voor de tegenwoordige tijd bruikbaar en acceptabel te maak.

Kookboek als aanwinst

Het kookboek met de verhalen is een aanwinst voor de liefhebber in culinaire geschiedenissen en voor de keukenprinses; Van Lieshout werd vooral beoordeeld op het wetenschappelijke niveau van haar scriptie. Ze studeerde er in augustus 2017 met een mooi cijfer mee af, dus dat zal wel goed zitten. Voor de lezer van het boek is vooral van belang hoe lezenswaardig de verhalen zijn en hoe kookbaar de recepten. En ook dat zit goed bij dit boek. Haar scriptie werd pas na haar afstuderen een boek. Ze vond in Uitgeverij Wijdemeer uit Leeuwarden een boekenbedrijf dat het met zorg uitgaf. Boudewijn Boer zorgde voor de smakelijke uitvoering.

Een Friesche eetgeschiedenis

• Historische recepten uit de achttiende en negentiende eeuw
• Uitgeverij Wijdemeer
• ISBN 978 949 205 2391

Lees verder

• Koken op Ameland – recepten van eilanders