Palmolie en het tegengaan van ontbossing door RSPO

Palmolie is een oliesoort die talrijke toepassingen kent. De olie wordt geperst uit de vruchten van de oliepalm (Elaeis guineensis). De oliepalm komt van oorsprong uit West-Afrika en werd halverwege de negentiende eeuw door Nederlanders naar het toenmalig Nederlands-Indië gebracht. De olie van de Elaeis guineensis is voor het overgrote deel afkomstig uit Zuidoost-Azië (Indonesië en Maleisië) en voor het overige uit Brazilië, Colombia en Ghana. Maar het winnen van palmolie is soms omstreden omdat het gepaard kan gaan met ontbossing. Een organisatie als RSPO zet zich in om dat tegen te gaan.

Groei en bloei van de oliepalm

De oliepalm heeft een stam die wel dertig meter hoog kan worden en gedijt het best in een tropisch klimaat. De gevederde bladeren zijn tot zeven meter lang en hangen boogvorming over. Ze lopen uit in een doornachtige punt. Aan de onderkant zijn de deelblaadjes met stevige stekels bezet. De bloemen van de oliepalm zijn klein van vorm met een crèmewitte kleur. De eivormige vruchten zijn oranjerood en hebben dikwijls een gele voet en een nagenoeg zwarte top. De vruchten hangen dicht aaneen in zware trossen die wel vijfentwintig kilo kunnen wegen.

Oogsten en soorten palmolie

Na het planten van de boom duurt het nog ongeveer vier jaar voordat de eerste vruchten geoogst kunnen worden. De productie is het hoogst na ongeveer tien jaar. Die hoge productie kan de oliepalm daarna nog een jaar of acht volhouden. De oliepalm levert twee soorten olie. De ene wordt gemaakt van het vruchtvlees en heeft een rode kleur en de andere wordt gemaakt van het zaad van de vrucht. Wat daarna overblijft doet dienst als veevoer.

Toepassingen palmolie

Palmolie kent allerlei toepassingen waarvan veel in eetbare producten. Maar ook in andere producten wordt palmolie verwerkt of is daar een basisgrondstof voor. Zo is het ook een grondstof voor biodiesel. Veel voorkomende producen zijn:

• bakkersproducten
• bakolie
• biobrandstof
• diesel
• frituurolie
• margarine
• sauzen
• shampoos
• soepen
• verven
• wasmiddelen
• zepen

Werkgelegenheid maar ook problemen

Palmolieplantages zorgen voor veel werkgelegenheid voor zowel de lokale bevolking als personeel dat van buiten wordt aangetrokken. Maar helaas zijn er ook meldingen van kinderarbeid op de plantages. Ook kan het aanleggen van palmolieplantages tot conflicten leiden als ze op gronden worden aangelegd die oorspronkelijk in gebruik waren bij de plattelandsbevolking. En erger nog zijn de conflicten als gronden door ontbossing geschikt worden gemaakt voor de plantages. Met het verdwijnen van het bos gaat ook de biodiversiteit verloren.

Tegengaan van ontbossing door Round Table on Sustainable Palm Oil

Om grootschalige ontbossing te voorkomen en om ook andere zaken goed te regelen is door een aantal bedrijven en organisaties in 2004 de RSPO (Round Table on Sustainable Palm Oil) opgericht. De leden van de RSPO hebben voor de duurzame productie van palmolie criteria opgesteld die internationaal geaccepteerd zijn. Naast criteria met milieuvriendelijke uitgangspunten zoals tegengaan van ontbossing zijn er ook criteria opgenomen die met het respecteren van de rechten van de werknemers te maken hebben.

• Hoofddoel: Het hoofddoel van de RSPO is er voor te zorgen dat de industrie in de toekomst alleen nog duurzaam geproduceerde palmolie verwerkt.
• Geschikte locaties: Een grote zorg van de RSPO is dat de locaties die het meest geschikt zijn voor uitbreiding van de palmolieplantages nu bos zijn.
• Milieu: Een andere zorg van de RSPO is dat de verwerking van de vruchten gevaar voor het milieu kan opleveren. Het uitpersen levert namelijk, behalve ruwe palmolie, ook afval op.
• Afval: Het vloeibare afval kan in nabijgelegen rivieren worden geloosd waar het gaat rotten.
• Vissterfte: Zo’n rottingsproces veroorzaakt zuurstofgebrek dat kan leiden tot vissterfte en zet daarmee de lokale voedselvoorziening onder druk.

Toenemende vraag naar palmolie?

Volgens de richtlijnen van de RSPO mag alleen palmolie worden betrokken van plantages op gronden waar niet onlangs regenwoud is gekapt. Tevens moeten de leveranciers er zorg voor dragen dat de palmolieketen transparant is. Het werk van de RSPO is zeker in de toekomst ook zeer belangrijk omdat verwacht wordt dat de vraag naar palmolie (ook na 2016) zal blijven stijgen. Een onzekere factor bij mogelijke uitbreiding is tevens of de vraag naar biobrandstoffen, verkregen uit de vruchten van de oliepalm, zal toenemen. Gelukkig is het een trend van de Europese afnemers om duurzame palmolieproducten af te nemen waar ook grote Nederlandse bedrijven, die aangesloten zijn bij de RSPO, aan meedoen.

Criteria en afspraken van RSPO niet ver genoeg

Sommige milieuorganisaties vinden dat de criteria en afspraken van de RSPO niet ver genoeg gaan. Zij verwijten tevens de palmoliebedrijven dat ze modelplantages ontwikkelen om het RSPO-certificaat te behalen terwijl hun overige plantages niet voldoen aan de eisen van de RSPO.

Lees verder

• Palmen en hun vruchten
• Kokosolie: uit kokosnotenvruchtvlees en het gebruik
• Walnoten, notenolie en de zaden van de Jatrophaplant
• Kruidnagelolie en het gebruik ervan