De historie van chocolade

Chocolade komt oorspronkelijk uit het gebied wat nu Mexico heet. Het oudste volk waarvan bekend is dat ze cacao gebruikten was de Azteken of de Olmeken; daarover is onder historici geen duidelijkheid. Het waren in ieder geval niet de Maya´s. De Azteken of Olmeken gaven het recept door aan de Maya´s. De oorspronkelijke volkeren van Mexico zagen de cacaoboom als een heilige boom en noemde deze cacahuaquchtl, waarvan ons woord ´cacao´ afstamt. Men gebruikte de cacao zowel om dranken, als om een soort pasta van te maken die men aanwendde om sauzen voor groenten mee te bereiden. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Chocolade zonder suiker
• Een vitaliserende drank
• Tolteken
• Herman Cortez werd ontvangen met een cacaodrank
• Ideale drank voor soldaten
• Cristoffel Columbus kon er geen chocola van maken
• Alleen Spaanse monniken mochten cacao drinken
• Stoommachine zorgt voor lagere prijs
• Nederland en cacao
• De eerste melkchocolade

Chocolade zonder suiker

De Maya´s gebruikten cacao zonder suiker want dat was in hun tijd niet bekend. Suiker komt uit Nieuw-Guinea en is pas sinds het eind van de Middeleeuwen bekend geworden in Europa. De Maya´s mengden cacao met onder andere maismeel en honing. Ze maakten hier een drank van die tijdens rituelen werd opgedronken.

Een vitaliserende drank

De drank werd door de Maya´s xocolatl genoemd. Daaraan ontlenen wij het woord chocolade. De Maya´s gebruikten het als energiegevende en vitaliserende drank. Toen de Maya´s verdwenen, hoe dat weten wetenschappers nog steeds niet zeker, namen de Tolteken de macht over in hun gebied. Hun koning was Quetzalcoatl die op een geven moment moest vluchten wegens allerlei maatschappelijke onrust.

Tolteken

De Tolteken noemden de cacaobonen cacahuatl wat letterlijk ´zonnebonen´ betekent. De bonen werden zeer op prijs gesteld; men gebruikte ze zelfs als ruilmiddel in plaats van geld. De Maya´s en de Tolteken mengden de cacaobonen met maismeel, piment, rode peper, honing en vanille om er een drank van te maken. Deze drank werd vooral tijdens speciale gebeurtenissen gedronken. De cacaodrank was volgens de oorspronkelijke Mexicaanse volkeren een ´godendrank´. Linnaeus, de naamgever van vele planten, noemde daarom de cacaoboom in het Latijn Theobroma cacao, wat ook ´godendrank´ betekent.

Herman Cortez werd ontvangen met een cacaodrank

De eerste moderne Europeanen die in aanraking kwamen met chocolade waren de Spaanse conquistadores die erop uit waren om goud en levensmiddelen te vinden waarmee ze hun rijkdom konden vergroten. De legende gaat dat Cortez als reïncarnatie van voormalig koning-God Quetzalcoatl werd beschouwd. Daarom werd hem bij aankomst bij de Azteken een beker met cacao gegeven. Cacao was immers de godendrank; de drank die Quetzalcoatl dronk in de paradijselijke levenstuin, volgens de legende van de Azteken. Quetzalcoatl had echter op een geven moment te veel van de cacaodrank gedronken en verloor daardoor zijn bevoegdheden over de aarde. Vandaar dat de Azteken de terugkeer van de reïncarnatie van hun God verwachten. Dat was ijdele hoop, naar later bleek want Cortez zou zich ontpoppen als één van de meest wrede moordenaars van oorspronkelijke etnische volkeren die in de moderne geschiedenis op aarde hebben rondgelopen.

Ideale drank voor soldaten

Het Spaanse leger was zeer onder de indruk van cacao. Herman Cortez, de beruchte Spaans legerleider, omschreef aan de Spaanse koning cacao als een drank die de soldaten maar eenmaal per dag hoefden te drinken waarna ze de hele dag geen honger en dorst meer hadden. De Spanjaarden hebben sinds de kennismaking met de chocoladedrank het vaak gebruikt om de soldaten mee te voeden. Cortez was onder de indruk van de nutritieve waarde van cacao.

Cristoffel Columbus kon er geen chocola van maken

30 jaar voordat Herman Cortez de cacaodrank proefde kwam Cristoffel Columbus aan in wat nu Guatemala is. Hij zag daar dat de cacaobonen als geld werden gebruikt. Hij proefde een cacaoboon maar vond deze erg bitter en vies. Een rauwe cacaoboon smaakt inderdaad erg bitter. De Spaanse koning en koningin dronken een drank van de cacaobonen maar vonden het eveneens erg vies. Daarom duurde het nog enige decennia voordat chocolade populair zou worden. Cortez introduceerde wederom de cacaodrank aan het koningshuis. Met andere kruiden zoals kaneel en suiker bleek de drank voor Europeanen een stuk drinkbaarder te zijn. Na Cortez´ terugkeer uit Mexico begonnen de Spanjaarden in verschillende van hun koloniën cacao te kweken. Zo´n 150 jaar lang zouden zij het Europese monopolie op cacao behouden.

Alleen Spaanse monniken mochten cacao drinken

Opvallend genoeg is de chocoladedrank in Spanje zelf nooit echt populair geworden, zeker niet zo populair als bijvoorbeeld in Nederland, België, Duitsland of Engeland. Dat had er waarschijnlijk mee te maken dat de cacaodrank in Spanje lange tijd slechts voorbehouden was aan de religieuze orde. Cacaodrank drinken stond in Spanje lange tijd onder supervisie van kerk en kloosterordes, met name omdat men dacht dat het een afrodisiacum was en je dat nooit zomaar aan het gewone volk moet geven, zo luidde de redenering van de machthebbers in de katholieke kerk. Daarom dronken alleen rijke handelaars, adellijke families en religieuze machthebbers in Spanje de cacaodrank. In deze tijd bestond er nog geen chocolade.

Stoommachine zorgt voor lagere prijs

In de 18e eeuw begon de stoommachine met zijn opmars. Hierdoor hoefde de cacaoboon niet meer handmatig verwerkt te worden. Er konden opeens veel meer cacaobonen verwerkt worden met minder mankracht. De prijs van cacao daalde enorm. Voordien was cacao alleen een drank voor de rijken maar door het gebruik van de stoommachine kwam deze drank binnen ieders handbereik.

Nederland en cacao

Het tweede land waar chocolade populair werd in Europa was Nederland. Waarschijnlijk hebben de Nederlandse handelaars cacaobonen uit Spaanse koloniën gestolen om zelf een plantage te beginnen in de Afrikaanse kolonies die Nederlands destijds had, zoals bijvoorbeeld Ghana. Ook in Nederlands Oost-Indië, wat nu Indonesië heet, zijn cacaoplantages opgericht door de Nederlanders. In die tijd werd cacao verwerkt tot een pasta met boter waarna het in allerlei deegwaren kon worden verwerkt. De Nederlanders waren altijd al goed geweest in koekjes bakken; speculaas is bijvoorbeeld uitgevonden in Nederland. In 1828 vond chemicus Coenraad J. van Houten een chocoladepers uit die een stuk effectiever cacaoboter kon maken en deze kon scheiden van de cacaopoeder. Er bestaat nog steeds een chocolademerk genaamd Van Houten. Verder behoorde in die tijd België tot Nederland. De Belgische chocolade (eigenlijk van oorsprong Nederlandse chocolade) is anno 2015 nog steeds wereldwijd beroemd.

De eerste melkchocolade

In 1875 was het de Zwitser Nestlé die voor het eerst melkchocolade maakte. Nestlé is anno 2015 een multinational die veel meer maakt dan alleen chocola. Nestlé vertelde dat hij de melkchocolade had uitgevonden voor baby's die allergisch waren voor moedermelk. Voor hem had Daniel Peter geëxperimenteerd met het mengen van chocolade en melk maar dat leverde geen bevredigend resultaat op. Nestlé pakte het anders aan; in plaats van melk gebruikte hij melkpoeder. Dat bleek een stuk beter te werken. Na 1875 is er in het fabricageproces van chocolade weinig meer veranderd. Er zijn wel allerlei varianten van chocoladerepen ingevoerd zoals chocolade met rozijnen, chocolade met hazelnoot en witte chocolade, wat vooral werd gemaakt van cacaoboter dat een witte kleur heeft.