Melk is gezond, of niet soms?

Jarenlange campagnes hebben ons er van overtuigd, dat melk een belangrijke voedingsstof is: melk drinken is gezond voor jong en oud. Het is inderdaad waar dat er allerlei stoffen in melk zitten die ons goed kunnen doen. Allerlei onderzoek van de laatste jaren heeft echter aangetoond, dat dit niet hele verhaal is. Is melk eigenlijk wel zo gezond?

Campagnes over melk

In de afgelopen decennia hebben tal van reclamecampagnes ons het belang van het drinken van melk duidelijk gemaakt. Wie herinnert zich niet Joris Driepinter, die dagelijks wel drie glazen melk dronk en daarna tot fantastische zaken in staat was? Of 'Melk, de witte motor', en 'Melk moet, melk doet je goed!' Al deze campagnes hadden tot doel ons aan te zetten tot een grotere consumptie van melk. Niet alleen omdat dit zo gezond was, maar ook omdat er economische belangen aan verbonden waren. Hoe zit het met de gezondheidsclaims? Kloppen die wel, of moeten deze op zijn minst genuanceerd worden?

Geschiedenis

Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat koeien al achtduizend jaar geleden gemolken werden. In de Romeinse tijd stond melk al op het programma. De Romeinen meenden al, dat melk in verband met het aanwezige calcium, goed was voor de opbouw van botten en tanden. Toen al werd melk daarom aanbevolen en was het houden van rundvee een goede manier om de goede melk in de buurt te hebben.

Middeleeuwen

Ook in de middeleeuwen was het houden van rundvee belangrijk. Niet alleen voor de melk, ook voor het vlees en de huiden, waar leer van gemaakt werd. Er werden andere producten bedacht, die van melk gemaakt konden worden, zoals kaas en boter.

Melkfabriek

Boeren melkten hun koeien en verhandelden hun melk. Het bleek een goed idee om de handen ineen te slaan en in het gezamenlijk belang melkfabrieken in het leven te roepen, waar de melk op de juiste wijze gezuiverd en behandeld kon worden. De eerste melkfabrieken in Nederland stammen van het eind van de negentiende eeuw. Coöperaties werden in het leven geroepen om dit alles goed te regelen.

En nu, de melk

Nederland groeide, de bevolking nam toe. Het was van groot belang iedereen te voorzien van voedsel. Woeste gronden werden veranderd in cultuurgrond, waar gewassen op konden worden geteeld en vee kon weiden. Veebedrijven groeiden, en er kwamen er steeds meer, met steeds meer koeien per bedrijf. Al dat vee zorgde voor veel melk, waarmee de bevolking op verantwoorde wijze gevoed kon worden. Melk was immers goed voor de botten, het gebit, en zat ongetwijfeld vol van mineralen. Door de groei van de veebedrijven en tegelijkertijd de grotere productie door betere efficiëntie, nam de hoeveelheid geproduceerde melk flink toe. Daar moest de bevolking van profiteren, niet alleen voor de gezondheid, maar ook omdat de melkplas erom vroeg opgedronken te worden. Niet alleen de bevolking moest goed gevoed worden, er waren nu ook belangen in de zuivelindustrie. Nu de bevolking nog overtuigen van het belang van het drinken van melk. Hiervoor werden de al eerder genoemde campagnes gestart. Op scholen startten acties om kinderen te voorzien van schoolmelk, hele generaties zijn hiermee opgegroeid.

Melk, wat zit er eigenlijk in?

In melk en yoghurt zitten een aantal bestanddelen, zoals:

• suikers
• vetten
• eiwitten

Suikers: lactose

In een liter melk zit ongeveer veertig gram suiker in de vorm van lactose. Wie niet zo goed tegen lactose kan, kan beter kaas nemen, omdat de lactose door het fermenten is omgezet in water en kooldioxide. De in de melk aanwezige lactose bestaat uit twee soorten suikers, glucose en galactose. Van die laatste is uit onderzoek gebleken dat het wat nadelen heeft:

• neurodegeneratieve schade
• verhoging van stress-hormonen
• verlaging van werkzame antioxidanten
• chronisch geheugenverlies

Uiteraard moet je voor dat alles wel heel veel melk gedronken hebben!

Vetten

Na behandeling in de melkfabriek bevatten de melkproducten een afgesproken hoeveelheid melkvet.

• Volle melk: meer dan 35 gram per liter
• halfvolle melk: tussen 15 en 18 gram per liter
• magere melk: minder dan 3 gram per liter

Eiwitten

Melk bevat een tweetal eiwitten:

• caseïne
• wei

Melkproblemen

De meest bekende problemen met het consumeren van melk en/of melkproducten:

• Lactose-intolerantie. Ongeveer 10 % van de mensen in Noord-Europa hebben hier in meer of mindere mate last van. Deze mensen kunnen lactose niet verteren, wat voor darmklachten zorgt.
• Koemelk-allergie. De meest voorkomende allergie bij baby's is koemelk-allergie. Het immuunsysteem reageert dan overactief op eiwitten in koemelk.

Risico's

Aan het drinken van melk zitten bepaalde risico's, dat wordt ook erkend door het Voedingscentrum. Toch oordeelt het Voedingscentrum tegelijk dat er ook voordelen zijn, en dat vooralsnog niet negatief over het drinken van koemelk hoeft te worden geoordeeld.
Belangrijke punten uit het standpunt, zoals het Voedingscentrum per januari 2013 heeft ingenomen:

• Aanbevolen hoeveelheid voor melkproducten is 450-650 ml per dag.
• De aanbevolen hoeveelheid draagt voor 50% bij aan de geadviseerde hoeveelheid calcium.
• Calcium en vitamine D zijn belangrijk voor goede botgezondheid.
• Magere melkproducten bevatten voldoende calcium, maar veel minder verzadigd vet. Magere producten zijn dan beter.
• Er is een relatie tussen melk en zuivel enerzijds en kanker anderzijds. Melk en calcium verlagen waarschijnlijk het risico op darmkanker, maar anderzijds zou een hogere consumptie van melk, zuivel en calcium wellicht een verhoogd risico op prostaatkanker geven.

Vooralsnog spreken de uitkomsten van het onderzoek in de relatie tussen melk en zuivel enerzijds en kanker anderzijds in het voordeel van melkconsumptie.