Historisch kruidenrecept: Eau des Carmes

Eau de Melisse des Carmes, Eau des Carmes, Aqua Carmelitarum, Spiritus Melissae compositus, Spiritus aromaticus en Spiritus carminativus. Dit zijn allemaal namen, die gegeven werden aan een aromatische likeur, die als een verwarmend geneesmiddel voor inwendig gebruik en als een verkoelend geneesmiddel voor uitwendig gebruik zeer populair was in de 17de en de 18de eeuw.

Geschiedenis

Deze drank werd oorspronkelijk bereid in de apotheek van het klooster van de „Karmelieter monniken", gelegen in de buurt van het Palais du Luxembourg in de Rue Vaugirard te Parijs. De bereiding dateert van 1611, het voorschrift werd geheim gehouden, een patent voor de verkoop werd de monniken verleend door de verschillende Lodewijken XIV, XV en XVI. Toen echter in 1780 de Parijse apothekers tegen het vernieuwen van het patent opkwamen, moesten de monniken elk jaar 1000 frank betalen aan het Parijse Farmaceutische College, om dit recht te behouden. In 1791 werden de monnikenorden opgeheven en de goederen van de kloosters in beslag genomen. De 45 monniken van de Rue Vaugirard verenigden zich tot een handelsvennootschap voor het bereiden en verkopen van het Eau des Carmes. Hun patent bepaalde, dat het eigendomsrecht van hun preparaat gehandhaafd zou blijven tot de dood van de laatste der 45. Deze laatste was broeder Paradise, die in 1831 stierf in hun fabriek, die in de Rue Turenne gevestigd was. Hij had als compagnon monsieur Royer, die echter enkele jaren later overleed; diens weduwe huwde met een zekere monsieur Boyer, die een „Monographie historique" schreef over het ‘Eau de mélisse’.

Het was het geliefd medicijn van Kardinaal Richelieu, die het gebruikte tegen zijn verschrikkelijke migraine-aanvallen en zijn problemen met een slechte spijsvertering. Tijdens de regering van Lodewijk de 14de was het kleine flesje met de stempel in rode was helemaal in de mode bij de dames uit de hofhouding.

Samenstelling Eau des Carmes

Baumé publiceerde een voorschrift, dat een preparaat gaf, dat in eigenschappen met het Eau des Carmes overeenkwam. Zijn voorschrift, dat in tal van varianten de basis is geworden van een gedeelte der officiële voorschriften, luidde:

• Herba Melissae (bloeiend en vers ingezameld, zonder de stelen) 2 pond,
• Cortex Fructuum Citri recens 4 ons,
• Fructus Coriandri 8 ons, Semen Myristicae, Caryophylli,
• Cortex Cinnamomi 2 ons,
• Radix Angelicae l ons,

worden met Spiritus fortior 10 pinten gemacereerd en daarna aan destillatie onderworpen.

De kruiden die in dit recept gebruikt werden zijn dus verse citroenmelisse, verse citroenschil, korianderzaadjes, nootmuskaat, kruidnagel, kaneel en engelwortel.

Vereenvoudigd recept

Zoals de gewoonte is met vele oude recepten zijn er vele varianten op hetzelfde thema ontstaan. Het voorschrift voor Spiritus Melissae compositus van het Supplement in de Nederlandse farmacopee vertoont grote overeenkomst met het vorige recept.

Bereiding: Macereer (trekken) gedurende 24 uur 30 deelen van elk Herba Maioranae (majoraan), fijngesneden, Cortex Cinnamomi (kaneel), Semen Myristicae (nootmuskaat), Caryophylli (kruidnagel) en 60 deelen Fructus Coriandri (koriander) met een mengsel van 700 deelen Spiritus (alcohol) en 1300 deelen Aqua (water). Destilleer hiervan af 1000 deelen.

De bereiding van spiritus aromatici, bestond er vooral in kruiden en specerijen, meestal planten met etherische olie en met bitterstoffen, in alcohol (spiritus) te laten trekken (macereren) en dat aftreksel na dagen, weken of maanden trekken, te distilleren. Een eenvoudigere variatie kun je maken door de kruiden alleen te laten trekken in de alcohol, daarna niet te distilleren maar gewoon de kruiden uit de alcohol zeven. Deze drank eventueel nog op smaak brengen met wat suiker, nog 1 week laten rusten, opnieuw zeven en dan is de likeur klaar voor gebruik.