Gerst, wat is gerst en wat doet het in watergruwel?

Gerst kennen de meeste mensen wel van bier en whisky, want daar zit het in. Maar gerst kun je ook gewoon eten. Gerst gaat ondermeer in watergruwel, dat oud Hollandse gerecht dat onze oma’s altijd zo lekker konden maken.

Watergruwel: een oudhollands toetje

Watergruwel; veel mensen kennen het wel uit hun jeugd. Zo’n pan met een rodig soepje met allerlei gezonde dingetjes erin. Maar waarom heet het gruwel, want ergens van gruwelen betekent immers dat het nooit lekker kan zijn? En dat terwijl watergruwel heerlijk is, maar ook erg gezond.

Gerstensoep uit Graubunden

In Zwitserland wordt gerst heel veel gegeten. Zo is er in het Kanton Graubunden een Gerstensoep die na gedane arbeid of in een hele koude periode overheerlijk is. Er zit alles in wat een mens nodig heeft om weer warm en gezond te worden en erin de plaatselijke specialiteit; het Bundnerfleisch. Dit is aan de lucht gedroogd rundvlees dat je in Nederland goed kunt vervangen door gedroogde ham.

Goudgele velden met gerst

In Zwitserland wordt gerst nog veel verbouwd. Het is te zien aan de goudgele velden met wuivend graan. Omdat gerst een heel sterk gewas is en tegen zowel kou als warmte kan wordt het verbouwd van Finland tot aan de Himalaya.

Gerst wordt in Nederland vaak gebruikt als veevoer

Zonde maar waar, in Nederland belandt gerst het meest als veevoer of als basis voor de productie van bier en whisky. In dat laatste geval moet het eerst kiemen. Met een kilo gerst kan ongeveer een liter bier worden gemaakt.

Gerst eten

Gerst zo eten kan niet, omdat de buitenste laag kaf niet te verteren is door het menselijk lichaam. Daarom wordt het altijd gepeld. De gepelde gerst kan vervolgens worden gekookt en gegeten als rijst. Gewoon gerst eten heel veel mensen niet meer, maar de meeste mensen kennen wel de gepolijste gerstkorrels die gort of parelgort worden genoemd. Deze gort is heerlijk in soepen en in toetjes.

Grutten: gebroken gort

Grutten is gebroken gort. Grutten worden ook gebruikt in nagerechten en in soep.

Gerstvlokken

En dan zijn er nog gerstvlokken. Dit zijn gestoomde, gepelde en platgewalste korrels, die net als havervlokken worden gebruikt in pap en muesli.

Bloem

Van gerst kan overigens ook gewoon bloem en meel worden gemaakt. De gerst wordt dan vermalen tot dit basisproduct en kan gebruikt worden om mee te bakken.

Gekweekt

Gerst was de eerste gekweekte graansoort van Europa. Tot in de middeleeuwen was gerst heel belangrijk voedsel. De gerstekorrels werden tot een pap gekookt, maar er werden ook koeken en platte broden van gemaakt. Gerst werd op een gegeven moment bijna helemaal vervangen door tarwe. Gerst wordt nog steeds wel heel veel verbouwd, maar niet meer voor de menselijke consumptie. Het wordt voornamelijk gebruikt als veevoedergewas en als grondstof voor bier.

Winter- en zomergerst

Er zijn twee soorten gerst:

1. Wintergerst
2. Zomergerst

Wintergerst wordt in oktober gezaaid en is winterhard. Zomergerst wordt vanaf half februari gezaaid en geoogst vanaf eind juli/begin augustus. In Nederland wordt vooral zomergerst geoogst.

Weinig gluten

In gerst zitten weinig gluten en is daarom niet geschikt voor het bakken van brood. Wie dat toch wil doen, moet 20 tot 20 procent tarwemeel toevoegen. Het brood dat daaruit ontstaat, is wel heel plat.

Snelkookgort en de meer puurdere gerstvarianten

Snelkokende gort is voorgekookte en platgewalste parelgort. Deze soort wordt gebruikt voor gortenpap. Andere gerst varianten zijn alleen bij de natuurwinkel te koop.

Kooktijd van gerst

Gerst zet tijdens het koken enorm uit en wordt ongeveer vier keer zo groot. Gerst moet ongeveer 90 minuten koken om gaar te worden. Alleen door het voor te weken (12 tot 24 uur) kan gort sneller gaar zijn.

Voedingsstoffen

In gerst zitten de volgende voedingsstoffen:

• Zetmeel (63 procent)
• Vezels (15 procent)
• Eiwit (11 procent)
• Vetten
• Suiker
• Mineralen

Recept watergruwel

Ingrediënten

• 100 gram gort
• 1 citroen
• Een mespuntje zout
• 35 gram krenten
• 50 gram rozijnen
• 150 gram suiker
• Een halve liter ongezoet rode bessen sap

Bereiding

1. Spoel de gort af met koud water
2. Doe de gort in een pan
3. Voeg 1 liter water toe
4. Week de gort 8 uur
5. Rasp de schil van de citroen
6. Doe dit samen met het zout door de geweekte gort
7. Breng dit geheel aan de kook
8. Laat een uur op een laag vuur koken (gesloten pan)
9. Voeg suiker en gewassen krenten en rozijnen toe
10. Kook nog een half uur
11. Haal de citroenschil uit de soep
12. Doe er dan het rode bessensap door de soep
13. Dit toetjes is zowel warm als koud te eten