Het Witte Goud uit Vlaams-Brabant

In Nederland noemt men het ‘witlof’, in Vlaanderen ‘witloof’, in Frankrijk ‘endives’ of ‘chicon’ en in Engeland en Amerika ‘Belgian endive’. Iedereen vindt de groente even lekker, maar weinigen weten waar ze vandaan komt en hoe ze per toeval ontdekt werd.

Een populaire groente

Dat witloof een der meest gesmaakte en gegeten groeten in België is, is een open deur intrappen. Jaarlijks wordt er gemiddeld 7 kilo witloof per persoon gegeten tegenover 10 kilo tomaten, 9 kilo wortelen, 4 kilo sla en 3 kilo prei.

Het grote voordeel van witloof is dat je het op verschillende manier kunt consumeren: als rauwkost of gekookt, gestoofd, gebakken of verwerkt met andere groenten (of fruit). Wie krijgt het water niet in de mond bij gerechten als gegratineerde hamrolletjes met witloof, of gebakken witloof met lamsvlees of witloofsoep of witloofsla met appeltjes?

Waar komt het witloof vandaan?

Over het ontstaan van witloof doen verschillende verhalen de ronde. Eén verhaal vertelt dat het ontstond in 1830 tijdens de Belgische onafhankelijkheidsoorlog. Jan Brammers, een boer in Schaarbeek, zou een aantal cichoreiwortels in zijn kelder verstopt en bedekt hebben met een laagje zand zodat ze niet gevonden werden. Na enkele weken kwam hij tot de constatering dat uit de wortels witte blaadjes waren gegroeid die mals waren en zoet smaakten zodat hij besloot ze als rauwe wintergroenten te gaan kweken en verkopen. Cichorei, dat afkomstig is uit Klein-Azië en Noord-Afrika, werd in die dagen gebruikt als ersatz voor koffie.

Een ander verhaal heeft het over een boer die cichorei als veevoeder verbouwde. Ook hij zou een aantal wortels in de kelder hebben opgeborgen en tegen de vorst beschermd met wat aarde met hetzelfde resultaat.

Geschiedkundigen beschouwen deze verhalen als romantische prietpraat. Wat wel vaststaat is dat een zekere Frans Breziers, hoofdhovenier van de Brusselse ‘botanique’ (een kruidtuin in hartje Brussel), toevallig ontdekte dat de cichoreiwortels kropvorming vertoonden als ze in de juiste omgeving werden geteeld. De witte bladeren groeien enkel in duisternis omdat het licht verantwoordelijk is voor de groene kleurvorming. Gecombineerd met warmte en vochtigheid ontwikkelt zich de groente. Over het precieze jaartal zijn deskundigen het niet eens: sommige spreken van de winter van 1834-35, andere situeren het rond 1846 of 1850.

Het eerste witloof groeide als een losse krop die ook Kapucijnerbaard werd genoemd, maar door selectie slaagde men erin om de nu zo typisch vaste, gesloten kropvorm te ontwikkelen.

Witloof werd voor het eerst in 1867 op de Brusselse markt verkocht en begon zijn succesrijke Franse carrière in 1883 in de Hallen van Parijs. Omdat er midden van de negentiende eeuw weinig verschillende groenten voorhanden waren, had de nieuwe groente meteen succes. De opleving van de landbouwsector was er verantwoordelijk voor dat men witloof het ‘witte goud’ ging noemen.

Witloofteelt

De witloofteelt bleef tot het einde van de negentiende eeuw beperkt tot de Brusselse regio (Schaarbeek, Evere, Haren, Diegem), maar langzaamaan verspreidde die zich over heel Vlaams-Brabant in de driehoek Brussel-Mechelen-Leuven, om uiteindelijk ook ingang te vinden in Nederland en Frankrijk. De vlucht van Brabantse boeren naar Noord-Frankrijk tijdens de Eerste Wereldoorlog zwengelde de teelt aldaar in die mate aan dat het land momenteel de grootste producent is voor Vlaanderen en Nederland. In andere landen is de teelt te verwaarlozen of compleet afwezig wat niet belet dat witloof naar alle werelddelen wordt uitgevoerd.

Daar waar het oorspronkelijke witloof verkregen wordt indien geteeld op de klassieke wijze, bestaat er ook een teelttechniek, de zogenaamde witlooftrek op stromend water (hydrocultuur), die het voordeel biedt dat je het het hele jaar door kan telen. Qua smaak is er toch een verschil. Het grondwitloof scoort op dat vlak duidelijk beter dan het waterwitloof.

Interessante witloofweetjes

• Voor de amateurteler: witloof kan in principe op alle grondsoorten gedijen maar de beste resultaten bekom je op zandleemgrond.
• In het Vlaams-Brabantse Kampenhout vind je het witloofmuseum waar je de geschiedenis van het witloof kunt gaan bekijken. Men heeft er ook de befaamde witloofveiling met het aanpalende witloofrestaurant waar je het witloof op verschillende manier kan eten.
• In Vlaams-Brabant kan de fietsliefhebber de Witloofroute volgen, een traject van 39 kilometer dat doorheen de gemeentes Boortmeerbeek, Kampenhout, Steenokkerzeel, Vilvoorde en Zemst leidt. Het is een vlak en groen parcours en onderweg rijd je er langs enkele kastelen zoals het Rubenskasteel te Elewijt (het ‘Steen’) en het kasteel De Ribeaucourt te Perk.