Zoet met honing

Honing is de oudste natuurlijke zoetstof en tot de middeleeuwen over de hele wereld enorm populair. Honing was meer dan een zoetstof het was ook medicijn voor allerlei kwalen, basis voor cosmetica en grondstof voor de goddelijke mede. Van de grotbewoners in Spanje duizenden jaren geleden tot de lavendelhoning in de supermarkt, zoet met honing.

Inhoud

• Prehistorische honing
• Eerste imkers
• Honing zoet door de eeuwen heen
• Nectar is geen honing
• Soorten honing
• Bewaren van honing
• Wat zit in honing?
• Geneeskrachtige honing
• Babies mogen geen honing

Prehistorische honing

Bijen waren er eerder dan wij. Fossiele resten gaan terug tot op het Tertiair. De bijen van toen verschilden niet erg veel met die van nu en honing maakten ze vast ook. De eerste zichtbare band tussen mensen en bijen is te vinden op een rotstekening gevonden in Spanje. De tekening is waarschijnlijk zo’n 15000 jaar oud, op de tekening is een man te zien die honingraten in een zak stopt. Maar er zijn meer bewijzen die aantonen dat bijen al heel vroeg een belangrijke rol speelden als leveranciers van honing.

Eerste imkers

De oudste geschreven bronnen over het houden van bijen zijn geschreven rond 2400 v. Chr. en gevonden in de omgeving van Caïro. De bij is ook te zien op Egyptische hiërogliefen en was een symbool voor het koningschap. Ook in Spanje en Zwitserland zijn aanwijzingen gevonden voor het houden van bijen.

Honing zoet door de eeuwen heen

In het oude Egypte zijn veel hiërogliefen gevonden die verwijzen naar honing en bijen. Honing werd gebruik om gerechten te zoeten maar er werden ook cosmetische brouwsels mee gemaakt en het werd gebruikt bij het balsemen. In de oude Griekse samenleving speelde honing een belangrijke en dure rol. Honing was het voedsel van de goden, was Zeus er niet mee opgegroeid? Het was vooral Hippocrates die honing aanprees bij de behandeling van wonden en tegen koorts. Maar ook de Griekse keuken kende veel recepten waarin honing werd verwerkt

Dan de Romeinen! Ze konden geen genoeg krijgen van de zoete lekkernij. Honing werd gebruikt als offer aan de goden, als cosmetica, als geneesmiddel, in de keuken en voor mulsum, mede en hydromel. Mulsum is een met honing gezoete witte wijn en mede een wijn gemaakt van honing. Het maken van vooral mede was al ver voor de Romeinen bekend. Waarschijnlijk werd de eerste honingwijn gebrouwen rond het begin van de bronstijd.Hydromel is een non-alcoholisch drankje op basis van water en honing.

Honing kon lang een populair zoetmiddel blijven omdat er niet zoveel anders voorhanden was. Suikerriet was peperduur en suikerbiet kwam pas later op de markt. Daarnaast was honing niet alleen een zoetmiddel maar ook een medicijn in een tijd waarin onze voorouders nog om zich heen keken wanneer ze een kwaaltje hadden. Ook was bijenwas populair, kaarsen waren onontbeerlijk in de lange winteravonden en voor het verlichten van de kerken. Bijenwas en honing waren duur, alleen de rijken en kerken konden het zich veroorloven. Met bijenwas kon je zelfs de huur en belasting betalen! Het houden van bijen was hierdoor een serieuze aangelegenheid. Ieder klooster, dorp of kasteel had zijn eigen bijenkasten en de eerste echte bijengilden ontstaan.

Nectar is geen honing

Van nectar maken bijen honing, nectar is een grondstof. Bijen verzamelen nectar uit planten en slaan deze op in een blaas, een soort tweede maag maar dan alleen voor nectar. Aan de nectar worden enzymen toegevoegd, de eerste stap naar de honing is gezet. In de raat wordt de nectar overgedragen aan werkbijen die verder gaan met het bewerkingsproces van de honing. Ze herkauwen de nectar waarbij de aanwezige sacharose omgezet wordt in glucose en fructose. De nectar verliest ook vocht waardoor een stroperige massa ontstaat. De zo ontstane honing wordt opgeslagen in de cellen van een honingraat en deze worden afgesloten met een waslaagje. Wanneer dit laagje over de cel zit is, de honing klaar en kan ook niet meer bederven. De imker haalt de wasdopjes van de cellen en centrifugeert de honing eruit.

Soorten honing

Er zijn veel verschillende soorten honing verkrijgbaar. De honing wordt meestal genoemd naar de bloem waar de bij zijn nectar haalde. Wanneer op een pot bijen- of bloemenhoning staat is de honing gemaakt van nectar van verschillende bloemen. Iedere honing heeft zijn eigen kleur en smaak. Enkele honingsoorten zijn: heidehoning, klaverhoning, lavendelhoning, zonnebloemhoning, koolzaadhoning, acaciahoning, oranjebloesemhoning en fruithoning (van de bloesem van fruitbomen).

Daarnaast is er nog een verschil in presentatie en winning. Raathoning is honing die met de raat in een pot zit. Volgens kenners een echte delicatesse. Brokhoning bevat enkele brokken van de raat. Lekhoning is honing die uit de raten is gewonnen door ze ‘uit te laten lekken’ en slingerhoning is honing die uit de geopende cellen is geslingerd. De meeste honing is slingerhoning.

Bewaren van honing

Honing is onbeperkt houdbaar. Bewaren is vrij simpel, op een donkere plek buiten de koelkast. Iedere honingsoort zal op den duur wel kristalliseren. Deze gekristalliseerde honing kun je au bain marie langzaam opwaren. Zorg er wel voor dat het water niet te heet wordt. Boven de 40° Celsius verliest de honing veel van zijn kwaliteit en smaak. Kristalliseren kun je ook uitstellen door de honing regelmatig om te roeren.

Wat zit in honing?

Omdat er veel verschillende soorten honing zijn is de samenstelling wisselend. Maar om een indicatie te geven:

• 18% water
• 35% glucose (druivensuiker)
• 40% fructose (vruchtensuiker),
• 4% andere suikers
• 3% stuifmeelkorrels, organische zuren, mineralen (bv. ijzer en fosfor), aminozuren en eiwitten.

Geneeskrachtige honing

Sinds de oudheid wordt aan honing geneeskrachtige kwaliteiten toegeschreven. De Egyptenaren gebruikten al honing bij de behandeling van open wonden maar ook voor brandwonden. Honing is licht antiseptisch, wat de wondgenezing ten goede komt. De laatste jaren is er steeds meer belangstelling voor dit gebruik van honing.

Een lepel honing in de thee doet wonderen voor je verkoudheid. Geen honing in gloeiend hete thee gooien want daar kan honing niet tegen! Wanneer de thee ‘lauw’ genoeg is om te drinken, dan kun je er een lepel honing indoen. De honing heeft een licht slijmoplossende werking en is bovendien goed voor een geïrriteerde keel. Honing geeft je energie door de enorme hoeveelheid ‘langzame’ suikers. Een stevige energiestoot krijg je door het sap van één citroen te mengen met een glas water en daar een lepel honing in op te lossen.

Babies mogen geen honing

Kinderen die jonger dan één jaar zijn geef je nooit honing. Honing kan besmet zijn met een bacterie die botulisme veroorzaakt. Besmette honing kan bij zuigelingen een ernstige ziekte veroorzaken die infantiel botulisme heet. De bacterie kan op deze leeftijd zo gevaarlijk zijn omdat de darmflora nog niet voldoende is ontwikkeld. Na het eerste jaar is dit wel het geval.