De Zespri Gold, een vrucht met veel potentie

Ofschoon een Zespri er op het eerste gezicht als een kiwi uitziet, is de nieuwste vrucht uit Nieuw-Zeeland iets totaal anders. Niet alleen heeft ze de vorm van een vijg en een haarloze, eetbare schil, binnenin zit goudgeel, zacht en sappig vruchtvlees met een verrassend zoete, tropische smaak. Ze is het resultaat van meer dan twintig jaar zorgvuldige en natuurlijke selectie en werd half juni 2000 in Europa gelanceerd.

Het ontstaan van de Zespri

Het verhaal van de Actinidia chinensis Planch. var. chinensis ‘Hort16A’ begon in 1977. Toen werden zaadjes van de Actinidia Chinensis van de Beijing Botanical Gardens in China overgebracht naar Te Puke in Nieuw-Zeeland. Drieënveertig zaailingen werden er geplant, waarvan in 1986 eentje, omwille van het gele vruchtvlees en de uitstekende smaak van de vruchten, er uiteindelijk boven uit stak. In 1981 waren ook zaadjes van de Actinidia Chinensis uit de Zuid-Chinese Gulin-streek naar Nieuw-Zeeland gebracht. In 1986 werd ook één van die planten geselecteerd, dit keer omwille van haar extra grote vruchten.
De beide planten werden een jaar later gekruist. Doel was het gele vruchtvlees en de smaak van de ene plant met de grootte van de vruchten van de andere te combineren. Pas in 1993 lukte dit voldoende. Een nieuwe plant werd geselecteerd, voornamelijk voor de uitstekende smaak van haar nieuwe soort eindelijk kon worden aangeplant. Japan en Nieuw-Zeeland namen het enten op zich en plantten de vrucht, die toen nog bekend stond als Actinidia chinensis Planch. var. chinensis ‘Horta16A’ - naar de locatie in de boomgaard.

Volgens Luc Clerx, regionaal manager voor Noord-Europa van Zespri International, de firma die de ‘plant variety rights’, een soort patent, op de vrucht heeft, is het hele proces voor honderd procent natuurlijk verlopen. ‘Het is goed mogelijk dat de vrucht ook zonder menselijke tussenkomst spontaan in de natuur was ontstaan of misschien zelfs al ergens in het wild groeit.’

Een kwestie van wennen

Aangezien de oorspronkelijke naam niet commercieel genoeg was, werd voor Zespri Gold geopteerd. Zespri is een samentrekking van het Engelse ‘zest’, wat enthousiasme betekent en ‘esprit’, wat staat voor levenslust. Gold slaat uiteraard
Zespri Green, zoals de kiwi ook wel wordt genoemd. Ofschoon ook Zespri Gold niet echt goed in de mond ligt, moeten we daar, volgens Clerx, gewoon even aan wennen. Nieuw-Zeelanders hebben het volgens hem al gewoon over de ‘Green’ en de ‘Gold’.
Na de eerste export, in 1998 naar het Verenigd Koninkrijk, volgden in 1999 ook de Verenigde Staten en Taiwan. In juni van 2000 was Europa aan de beurt. In totaal werden zo’n drie en een half miljoen trays of zo’n dertienduizend ton vruchten naar Europa geëxporteerd.
De allereerste lading kwam op 13 juni 2000 aan boord van de Benguela Stream in het European Food Center van Zeebrugge aan, van waar de vruchten naar de Europese klanten ten westen van de Oeral werden gedistribueerd. De haven van Zeebrugge ligt voor zo’n klus uitzonderlijk goed. Zo staan de vrachtwagens in minder dan drie uur in Parijs, in minder dan acht uur in Lyon. Vijfentachtig procent van de vruchten wordt dan ook in Zeebrugge aan land gebracht. De overige vijftien procent gaat rechtstreeks naar havens in het zuiden.

Na het uitladen uit het schip worden de vruchten onmiddellijk gekoeld en op hardheid en suikergehalte gecontroleerd. Voor het meten van de hardheid verwijdert een gekalibreerde ‘slicer’ op twee plaatsen precies één millimeter schil, een penetrometer meet de kracht die nodig is om één drukken. Voor kiwi’s is de optimale consumptiehardheid 0,5 a 1,5 kilogramforce (kgf). Zespri Gold heeft een ideale consumptiehardheid van 0,5 a 1,25 kgf.
Een refractometer meet het suikergehalte, de eenheid wordt uitgedrukt in ° Brix. Suikers breken licht. Met behulp van een refractometer kan de brekingsgraad worden gemeten. Die brekingsgraad is recht evenredig met de concentratie aan suikers. 10 procent suikers in sap geeft dus een breking van 10 graden Brix. Terwijl de vrucht rijpt, wordt zetmeel in suikers omgezet. Op basis van één of twee druppels sap van de beide uiteinden van de vrucht wordt de suikerconcentratie gemeten. Een rijpe kiwi haalt ongeveer 13 a 15° Brix. Een rijpe Zespri Gold heeft een Brix van 15 a 20°.
Vervolgens wordt het fruit, dat in bulk aankomt, op een lopende band op grootte gesorteerd, gelabeld, volgens de wensen van de klant in trays met één of twee lagen, regular packs van vier tot zes vruchten of snack packs van twee of drie stuks verpakt en naar de verkooppunten getransporteerd.

Zespri geen kiwi

Ofschoon een Zespri Gold er op het eerste gezicht als een kiwi uitziet, houdt de gelijkenis daar meteen ook op. Actinidia chinensis Planch. var. chinensis ‘’ heeft een haarloze, eetbare schil, en heeft wat de vorm betreft meer weg van een vijg met aan de bloemzijde een kleine uitstulping. Snijden we de vrucht open, dan krijgen we licht goudgeel vruchtvlees te zien. Middenin zitten ook wel zaadjes, maar veel minder dan in een kiwi.
Het grootste verschil merken we als we de vrucht proeven. Niet alleen is de structuur van het vruchtvlees zachter en sappiger, vooral de verrassend zoete, tropische smaak neemt elke gedachte aan een kiwi meteen weg. De ruim zestienhonderd proefpersonen, die aan een Europees marktonderzoek meededen, vonden Zespri Gold naar een mengsel van mango, meloen, banaan, perzik, honing en citrusvruchten smaken. Bovendien is uit het onderzoek gebleken dat vijfenvijftig procent van de ondervraagden die geen kiwi’s lusten, wel van Zespri Gold houden. Zo valt Zespri Gold ook veel beter bij kinderen in de smaak dan de hardere, wat zuurdere kiwi’s.
De vrucht kan na aankoop ook meteen worden gegeten - rijpen hoeft niet meer - wat met een kiwi niet altijd kan. De ‘Gold’ is net als ander typisch zomerfruit bij kamertemperatuur beperkt houdbaar en mag zeker niet in de buurt van ethyleenproducerend fruit als appelen en bananen worden gelegd. Die kunnen namelijk Zespri Gold sneller doen rijpen. Willen we de vrucht langer bewaren, dan leggen we haar het best in de koelkast, op voorwaarde dat ze daar niet dicht bij ander fruit wordt bewaard. Bij het transport vanuit Nieuw-Zeeland, waar de vruchten eind april werden geoogst, wordt het fruit in speciale koelschepen bij nul graden Celsius, bij een temperatuur van min 1,5 graad Celsius vervriest de vrucht, en bij een luchtvochtigheid van drieënnegentig procent in ethyleenvrije ruimtes bewaard. Dat zijn de ideale omstandigheden om het rijpingsproces af te remmen.

Zespri als Superfood

Actinidia chinensis Planch. var. chinensis is uitzonderlijk rijk aan vitamines. Eén enkele vrucht bevat bijna tweehonderd procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) vitamine C - een krachtige antioxidant die ons lichaam reinigt en tegen infecties beschermt vijfentwintig procent van onze ADH aan vitamine E, een antioxidant die hier in een erg hoge hoeveelheid in een vetarm product aanwezig is en ons tegen celbeschadiging, veroudering en stress beschermt, ons cholesterolgehalte verlaagt en vernauwing van de bloedvaten voorkomt, twaalf procent van onze ADH aan foliumzuur, een cruciale bouwsteen voor zwangere vrouwen, belangrijk voor de celvernieuwing en goed voor het behoud van een gezond hart en gezonde bloedvaten vijf procent van onze ADH aan vitamine B6, essentieel voor de stofwisseling en vier procent van onze ADH aan magnesium, samen met calcium essentieel voor onze botten en tanden. Ook is de vrucht rijk aan vezels, wat voor een betere spijsvertering zorgt en waardoor darmkanker minder kansen krijgt. Tegenover zoveel vitamines staan maar 58 kilocalorieën of 244 kilojoule per honderd gram vrucht.


Zespri Gold is wel zo’n vijfendertig procent duurder dan kiwi’s, vooral omdat het productieproces veel arbeidsintensiever is. Zo worden de vruchten volledig met de hand geplukt. Dat geldt ook wel voor kiwi’s, maar een Zespri Gold is veel kwetsbaarder en vereist een voorzichtiger behandeling. Waar kiwi’s na de pluk in grote bakken kunnen worden uitgegoten, moeten Zespri Golds met de hand worden overgeladen. Dat kost meer tijd, en daar moet de kweker uiteraard voor worden vergoed.