Fosfaat in vlees: schadelijk voor de gezondheid?

Is de toevoeging van fosfaat aan vlees schadelijk voor de gezondheid? Fosfaat is een mineraal dat belangrijk is voor het lichaam. Wie een normaal voedingspatroon heeft krijgt hier voldoende van binnen. Fosfaat wordt echter ook veel aan voedingsmiddelen toegevoegd om de houdbaarheid te verlengen of het voor uitdroging te behoeden. De toevoeging van fosfaat aan vers vlees is in 2014 door de EU toegestaan. In december 2017 werd gestemd over de toelaatbaarheid hiervan bij de productie van bevroren vlees, waaronder döner kebab. Een verbod op de toevoeging van fosfaat aan bevroren vlees zou grote gevolgen hebben voor de vleesindustrie en in het bijzonder de kebabindrustie. Het voorstel werd echter met een minimale marge aangenomen.

Fosfaat in vlees

• Wat is fosfaat en hoe krijg je het binnen?
• Gevolgen tekort aan fosfaat
• Gevolgen te veel fosfaat
• Limieten voor toevoeging fosfaat aan vlees

Wat is fosfaat en hoe krijg je het binnen?

Fosfaat of fosfor is een mineraal. Het zorgt samen met calcium voor stevige botten en sterke gewrichten en het speelt tevens een rol in de energiestofwisseling. Fosfaat komt voor in diverse voedingsmiddelen, waaronder melk, kaas, peulvruchten, volkoren producten, vis, vlees en vleesvervangers. Circa 50 tot 60% van het fosfaat dat via de voeding wordt ingenomen wordt ook daadwerkelijk door het lichaam opgenomen. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid fosfaat ligt voor volwassenen tussen de 0.6 en 0.7 gram (0.9 voor vrouwen die borstvoeding geven). Wie tot 3 gram fosfaat per dag binnen krijgt ondervindt hiervan geen nadelige gezondheidseffecten. Bij een normaal voedingspatroon wordt deze inname volgens het Voedingscentrum niet overschreden.

Wel is het zo dat door de voedingsmiddelenindustrie fosfaat wordt toegevoegd aan diverse producten om de houdbaarheid te verlengen of de kleur, geur en smaak te verbeteren. Het wordt vooral veel toegevoegd aan frisdrank, bakmixen, soepen, toetjes, smeerkaas, sauzen, dressings, afbakbroodjes en vlees. Omdat fabrikanten niet verplicht zijn de hoeveelheid toegevoegde fosfaat op het etiket te vermelden is het moeilijk om in te schatten hoeveel fosfaat men in dit geval binnenkrijgt. Wel is de toevoeging an sich te herkennen aan de vermelding van de E-nummers E 338, E 339, E340, E 341 en E 343.

Gevolgen tekort aan fosfaat

Een tekort aan fosfaat komt bijna nooit voor. In uitzonderlijke gevallen kan echter een tekort ontstaan en dit heeft een nadelig effect op de gezondheid. Dit kan voorkomen bij gebruik van bepaalde medicijnen, een te snel werkende schildklier, een slechte nierfunctie of een verminderde opname in de darmen. Ook komt het voor bij mensen met anorexia nervosa. Men kan dan last krijgen van de volgende symptomen:

• Pijn in spieren en botten
• Vermoeidheid
• Gebrek aan eetlust
• Bloedarmoede
• Vorming van nierstenen

Gevolgen te veel fosfaat

Een teveel aan fosfaat kan ontstaan wanneer men een storing van de nierfunctie heeft of wanneer men extreme hoeveelheden binnenkrijgt via voeding. Bij een overdosering aan fosfaat heeft men een verhoogde kans op botontkalking. Dit komt doordat dit het lichaam motiveert om calcium aan de botten te onttrekken. Tevens kan het leiden tot een verminderde opname van andere mineralen als ijzer, zink en koper. Uit onderzoek blijkt tevens dat een verhoogde fosfaatinname een verhoogd risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten met zich meebrengt (Heine, c.s., 2012).

Limieten voor toevoeging fosfaat aan vlees

In 2014 is op instigatie van de milieucommissie van het Europees Parlement vastgelegd dat fosfaat een toegestaan additief is voor vers vlees. In 2017 werd bekend dat voor het eerst ook gekeken gaat worden of het nodig is om regels vast te leggen met betrekking tot de toevoeging van fosfaat aan bevroren vlees. Direct werd dit in verband gebracht met het gebruik van fosfaat in döner kebab. Is dit in Nederland al een populaire maaltijd, in Duitsland is de populariteit van döner kebab echt ongekend. Een groot deel van de döner kebab die in de Europese Unie - waaronder Nederland - wordt verkocht wordt bovendien vanuit Duitsland geëxporteerd. In Duitsland werken anno 2017 circa 110.000 mensen in de kebabindustrie. In Duitsland ontstond dan ook veel onrust naar aanleiding van het bericht dat er mogelijk restricties komen op het gebruik van fosfaat in döner kebab. Fosfaat wordt daarin gebruikt om te voorkomen dat het vlees uitdroogt en uit elkaar valt. Slecht een klein gedeelte van de döner kebab bevat niet het additief fosfaat. Op 13 december werd gestemd over het voorstel om het gebruik van fosfaat in bevroren vlees toe te staan. Dit voorstel werd met een minimale marge aangenomen, waardoor de döner kebab gered lijkt.

Onder voedingsdeskundigen bestaat onenigheid over de vraag of het stellen van restricties op de toevoeging van fosfaat aan bevroren vlees noodzakelijk is of niet. Zo vindt Renate Sommer - gezondheidsexpert voor de Duitse christendemocraten in het Europees Parlement - de stemming overdreven. Zij wijst erop dat één döner kebab-maaltijd slecht 0,134 gram fosfaat bevat, evenveel als een grote fles cola. Daar tegenover staat een onderzoeksrapport uit 2012 waarin voor het eerst werd aangetoond dat een verhoogde fosfaatinname kan leiden tot hart- en vaatziekten en dat de toenemende toevoeging ervan aan voedingsmiddelen bijdraagt aan dit probleem (Heine, c.s., 2012).