Insecten eten wordt normaal, gezond, verantwoord en populair

Insecten als voedsel klinkt voor sommige mensen erg vies, maar onbewust eten we er al veel meer dan we denken. Ze zitten als onvermijdelijk bestanddeel in veel voeding en worden tevens gebruikt voor toevoegingen, in de vorm van kleurstof of glansmiddel. Insectengerechten gaan een stapje verder, maar worden als gezond en milieuvriendelijk alternatief genoemd voor vlees dat afkomstig is uit de bio-industrie en zouden een oplossing bieden voor de voedselschaarste, dankzij de hoge voedingswaarde en efficiënte kweek van insecten. Op verschillende continenten zijn insecten al heel lang een voedingsbron en het gebruik van deze dieren als delicatesse is ook in Europa bekend. Er is een trend gaande waarbij het eten van insecten ook bij ons alledaags wordt; insectenproducten liggen als vleesvervangers al in de schappen van een aantal Nederlandse en Belgische supermarkten.

Insecten als voedingsbron

Bij bewoners van de tropen is het eten van insecten al lang een bekend fenomeen, maar in Europa en Noord-Amerika is deze eettraditie nog vrij onbekend en westerse consumenten moeten toch even wennen aan het idee van insecten in hun maaltijd. Maar het consumeren van insecten is zeker niet vreemd: ruim twee miljard mensen over de hele wereld eten insecten zoals sprinkhanen, meelwormen, krekels, rupsen, mieren, bijen en wespen. Er zijn wereldwijd ongeveer 1400 insectensoorten die voor de mens eetbaar zijn. Hiervan komt 24% voor op het Amerikaanse continent, 24% in Azië, 38% in Afrika en slechts 2% in Europa. Eetbare insecten bevatten een eiwitgehalte van zo'n 40-70%, wat hoog is in vergelijking met veel plantaardige voedingsmiddelen, zoals bijvoorbeeld maïs, met een eiwitgehalte van 10%.

Het eten van insecten verandert van spannend en exclusief, naar alledaags en overal verkrijgbaar

Insecten om te eten zijn in Nederland vooralsnog vooral verkrijgbaar in delicatessenwinkels, bij de groothandel of via internet, terwijl België een van de koplopers in Europa is op het gebied van de productie van insectengerechten. Maar ook Nederlandse supermarkten bieden steeds vaker voedingsmiddelen gemaakt van insecten aan. Supermarktketen Jumbo is hier eind 2014 op kleine schaal mee begonnen en verschillende supermarktketens zoals Albert Heijn en Lidl volgden. Voedzame insecten, verwerkt in herkenbare producten moesten de stap voor consumenten zo klein mogelijk maken, maar dit bleek meer tijd te vergen dan er aanvankelijk verwacht werd. Daarom zijn een aantal producten weer uit de schappen verdwenen. In 2020 zijn er nog producten van het merk Goodlife te verkrijgen bij Jumbo en Albert Heijn en tijdens de Future Goods-weken bij supermarkt Lidl liggen er producten van Little Hoppers in de schappen.

Voor mensen die het vreemd vinden om insecten te gaan consumeren, kan het helpen om te weten dat in veel voedingsmiddelen al jarenlang insectenproducten worden verwerkt:

Kleurstof E120

Zeer bekend en wordt als rode kleurstof gebruikt voor het glazuur van roze koeken en in aardbeienyoghurt, milkshakes en rode M&M's. Deze kleurstof, karmijnrood genoemd, wordt gemaakt van schildluizen die leven op cactussen in Peru en inmiddels op Lanzarote speciaal gekweekt worden.

Glansmiddel E904

Wordt gebruikt als waxcoating op onder andere fruit, bonbons en snoepgoed, is een afscheidingsproduct van de kleine lakschildluis of de commercieel gekweekte boomluis, die voornamelijk in India voorkomt. Medicijnen die maagzuurresistent zijn, of die een vertraagde afgifte hebben dankzij een capsulevorm, bevatten als coating in veel gevallen E904.

Voor een aantal voedingsmiddelen zoals groenten en fruit is het onmogelijk om alle insectensporen te vermijden. Volgens officiële richtlijnen in de Verenigde Staten mogen bepaalde producten bepaalde maximale hoeveelheden insectencomponenten bevatten:

• broccoli uit de diepvries: 60 bladluizen
• 200 gram tomatenketchup: 3 fruitvlieglarven
• 25 gram kerriepoeder: 100 insectenfragmenten
• 100 gram paddenstoelen uit blik: 74 mijten
• 100 gram vijgenpasta: 13 insectenhoofdjes
• 100 ram rozijnen: 34 fruitvliegjes

Van een aantal van onze voedingsmiddelen ook is de gemiddelde hoeveelheid insectenfragmenten bekend:

• bessen: 1 insect
• gemalen paprika: 300 microscopische insectenfragmenten
• chocolade: 80 microscopische insectenfragmenten
• maïs in blik: 2-3 mm grote larve
• maïsmeel: 2 insecten
• tomatensaus: 30 vliegeneitjes of 2 maden
• tarwemeel: 125 microscopische insectenfragmenten

Insectenmaaltijden zouden in de toekomst een bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van het wereldwijde probleem van voedselschaarste en het probleem van klimaatverandering als gevolg van de intensieve veeteelt. Supermarktketen Jumbo stelt, dat er door de verkoop van insectenmaaltijden wordt ingespeeld op de trend, waarbij mensen deze producten steeds vaker gaan consumeren als vervanger voor vlees en vis. Europarlementariër Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren zegt echter dat insectenproducten niet als vleesvervanger aangeprezen dienen te worden, omdat insecten geen planten zijn. Ook het Voedingscentrum plaatst insecten in de categorie vlees.

Welke insectenmaaltijden zijn er in het aanbod?

In supermarkten in België worden sinds het najaar van 2014 burgers, schnitzels en nuggets, die gemaakt zijn van buffalowormen aangeboden. Sommige vestigingen van de Nederlandse supermarktketen Jumbo hebben sinds eind 2014 insectenproducten in de schappen geïntroduceerd en het assortiment bestaat uit de zogenaamde 'Buggy Balls,' gemaakt van meelwormen, 'Buggy Burgers' van buffalowormen en 'Buggy Crisps' van wasmotlarven. Albert Heijn verkoopt gevriesdroogde sprinkhanen, die door hun nootachtige smaak en hoge gehalte aan eiwitten als vervanging kunnen dienen in gerechten voor vlees, vis en kip. Lidl verkocht in 2019 tijdens de Future Goods-week kleine, crunchie meelwormen van Little Hero en in 2020 krekelsaucijzenbroodjes van Little Hoppers.

Populariteit

Uit een in 2014 gehouden enquête bleek dat Nederlanders enthousiast zijn over het idee van insectenmaaltijden. Volgens de Wageningse hoogleraar insectenkunde Marcel Dicke zou 70% van de ondervraagden zeker of misschien wel eetbare insecten gaan proberen. Van alle ondervraagden zei 30% dit zeker niet te doen. Nadat de consument enthousiast reageerde op de introductie van insectenproducten, liep de vraag al snel terug en werden verschillende producten weer uit de schappen gehaald. Toch sluiten de supermarkten een groeiende polulariteit in de toekomst niet uit.

Omdat consumenten gevriesdroogde insecten kunnen kopen, is het tevens belangrijk om voorlichting te geven over de bereiding en verwerking ervan in gerechten, zodat de smaak optimaal is. Ketens zoals de Sligro hebben de horeca als doelgroep en weten deze producten wel goed te verkopen, omdat de klant in het bezit is van kennis over en zicht op de smakelijke bereiding en verwerking.

Initiatieven

Burgs Foods zet zich in om krekels en sprinkhanen vóór 2030 onderdeel te laten worden van ons dagelijkse dieet. Dit wordt bereikt door onder andere betrokken te zijn bij de kweek van de dieren en adviezen te geven over smaak en kwaliteit van inesectenproducten. Ook het aanbieden van insecten die verwerkt zijn in een vorm zoals de consument ze al kent, zoals burgers of broodjes maakt deze producten toegankelijker. De Krekerij werkt samen met chef's om producten op de kaart te zetten in de horeca en er zijn projecten om Nederlandse veehouders een alternatief te bieden met sprinkhanenkweek. Bagels&Beans heeft eetbare insecten op de kaart staan en ze strooien bijvoorbeeld chili meelwormen en krekels over hun bagels.

Wanneer het lukt om het veelal onsmakelijke beeld dat sommige mensen van insecten hebben te vervangen door een beeld van smakelijke maaltijden, houdt niets het populair worden van insectengerechten nog tegen.

Voordelen

De voedingssamenstelling is minstens zo goed als die van vlees, de eiwitten zijn vergelijkbaar, de vetten zijn zelfs gezonder en de mineralen beter. Verder bevatten insecten chemisch gezien veel minder schadelijke stoffen dan vlees en zijn ze heel veel goedkoper en eenvoudiger te kweken dan de traditionele dieren die we als voedsel gebruiken. Voor het produceren van insectenvlees is minder water en ruimte nodig en de uitstoot van broeikasgassen is veel lager dan bij traditionele veehouderij. Van een insect kan ongeveer 90% van het vlees gebruikt worden, terwijl dit bij koeien of varkens gemiddeld maar 50% is.

Nadelen

Er moet met een aantal dingen rekening gehouden worden, want insecten kunnen beter niet rauw of oververhit gegeten worden en er kunnen schadelijke bacteriën op groeien, net als op gewoon vlees. Vleugels en pootjes kunnen voor verstoppingen zorgen en sprinkhanen kunnen beter gekweekt worden dan wild gevangen, omdat zij in hun lichaam pesticiden kunnen opslaan. Maar wie weet, kunnen die pesticiden eindelijk ook verminderd worden, met de toename van de insectenconsumptie?