Wat is de etiquette aan tafel?

Wat is de etiquette aan tafel? Wat zijn de etiquetteregels die gelden voor je bestek? Wat zegt de etiquette over wanneer je klaar bent met eten? Wanneer luidt de etiquette einde maaltijd in? Hoe moet je je bestek volgens de etiquette klaarleggen voor de maaltijd begint? En: wat zegt de etiquette over hoe je bestek moet neerleggen aan tafel? Mag je zomaar alles bespreken tijdens een formeel diner? De etiquette heeft duidelijke regels over tafelmanieren.

Etiquetteregels aan tafel: algemeen

Het is een heel verschil of je aan tafel zit met vrienden of familie of wanneer je een zakelijk diner hebt met mensen die nogal op de regels gesteld zijn. Op het moment dat je het echt goed wilt doen, heb je te maken met een groot aantal gedragsregels (of etiquetteregels, alhoewel het woord etiquette al staat voor gedragsregels). Deze regels omvatten je gedrag aan tafel, hoe je met je bestek omgaat, en ook hoe je de tafel dekt en zelfs hoe je je na het eten gedraagt.

Etiquetteregels voorafgaand aan het diner

Op tijd komen

Word je uitgenodigd voor een formeel diner, dan wordt hier soms een aperitief vooraf geschonken. Als het diner om 19.00 uur begint, moet je tussen tien minuten en een half uur van tevoren aanwezig zijn. Bij een diner-dansant ligt dit anders. Je kunt dan iets later arriveren, mits dat maximaal een half uur na de opgegeven tijd op de uitnodiging is.

Zo mag volgens de etiquette je bestek dus nooit liggen!Zo mag volgens de etiquette je bestek dus nooit liggen!

Binnenkomst en vertrek

Volgens de etiquetteregels groet je eerst de gastheer en de gastvrouw. Je knoopt geen uitgebreid gesprek aan, maar groet hen, bedankt hen voor de uitnodiging, en stelt degene voor die met je mee is gekomen (als dit nog geen bekende is). Je gaat pas zitten als de gastvrouw of -heer het teken geeft dat iedereen aan tafel mag gaan.

De gastheer of gastvrouw bedanken

Bij een diner hoort een gepast cadeau. Je kunt de gastheer of -vrouw een bos bloemen of een fles goede wijn cadeau doen. Met lege handen aankomen wordt bij een vrij formeel diner niet gewaardeerd volgens de etiquette, tenzij het een heel groot en uitgebreid formeel diner betreft waarbij enkele tientallen tot honderden mensen zijn uitgenodigd. Zelfs dan misstaat een cadeau niet.

Beginnen met eten of drinken

In principe eet of drink je nog niet voordat de gastvrouw of gastheer dit doet of aangeeft dat het vanaf nu mag. Een eerste slok van je wijn of drankje neem je pas wanneer de gastheer of gastvrouw het glas heft en je kunt proosten.

Etiquetteregels aan tafel voor als je bent uitgenodigd

Je zit eindelijk en je kunt gaan eten. Hoe gedraag je je tijdens het eten zelf? Wat zegt de etiquette hierover?

Servet

Heb je een servet, dan dien je deze dubbel of in drie repen gevouwen op je schoot te leggen, dwars over je knieën. Je veegt vooraf niet je bestek eraan af - tenslotte heeft de gastheer of gastvrouw voor schoon bestek gezorgd. Ben je hoogbejaard? Alleen dan mag je het servet om je nek hangen. Voordat je iets drinkt, veeg je je mond af aan het servet om vetvlekken op het glas te voorkomen. Je hoort je handen niet aan je servet af te vegen: je maakt ze schoon in een vingerkommetje en droogt ze aan een vingerdoekje.

Na afloop van de maaltijd schrijft de etiquette voor dat je een servet onopgevouwen aan de linkerkant van je bord legt. Is er een servetring? Ben je een logé, dan mag je je servet hierin oprollen of opvouwen. Doe je dit terwijl je geen logé bent, dan kun je er onbewust mee zeggen dat je jezelf nog eens uitnodigt (en dat is niet beleefd).

Fruit mag je vaak met je handen eten.Fruit mag je vaak met je handen eten.
Eten en drinken
Veel spreekt voor zich, maar er is een aantal punten waar je tijdens het eten op moet letten.
  • Spreek nooit met volle mond.
  • Varieer in je eten. Dus niet eerst al het vlees snijden en opeten, maar een stukje vlees nemen, dan wat groente, dan aardappelen.
  • Is het zout of de peper net buiten handbereik? Reik niet over tafel, maar vraag iemand dit aan te geven.
  • Geen gewroet in je haar - er kunnen haren in het eten terechtkomen.
  • Schep happen op die je in één keer kunt opeten - neem niet te grote happen.
  • Gebruik water en wijn niet om je mond leeg te spoelen.
  • Eet je bord leeg, maar gebruik geen stukje brood om de laatste restjes saus mee op te vegen.
  • Schuif een bord niet van je af als je klaar bent, maar laat het staan.
  • Prak je eten niet. Eet het zoals het wordt geserveerd (snijden mag natuurlijk wel).

Je bestek aan tafel

Je gebruikt je bestek van buiten naar binnen, waarbij binnen staat voor 'zo dicht mogelijk bij het bord'. De etiquette voor bestek neerleggen dan wel vasthouden geldt als volgt: je legt een mes of vork nooit met de punten op de rand van het bord waarbij de stelen op tafel liggen.

Ben je even niet aan het eten maar wil je later nog verder eten en/of een tweede portie op je bord scheppen, dan leg je je mes en vork kruislings over elkaar, de stelen naar het uiteinde van het bord. De holle kant van de vork ligt op het mes. Het snijvlak van het mes wijst naar jou toe. Ben je helemaal klaar met eten, dan leg je je mes en vork schuin op je bord neer, het mes bovenaan en de vork er net onder. De steel wijst naar rechtsonder op je bord, de vork en het snijpunt van het mes naar linksboven. De vork ligt met de tanden naar boven.

Op deze foto liggen mes en vork niet op dezelfde lijn en precies naast elkaar. Wel geeft het aan: klaar met eten.Op deze foto liggen mes en vork niet op dezelfde lijn en precies naast elkaar. Wel geeft het aan: klaar met eten.

Etiquetteregels aan tafel als je zelf een diner geeft

Geef je zelf een formeel diner? Dan dien je op de onderstaande etiquetteregels te letten bij de voorbereidingen en later het ontvangst van de gasten.

De tafel dekken

Een tafel hoort zo mooi mogelijk gedekt te zijn. Deze etiquetteregel is er om het eten zo mooi mogelijk uit te laten komen en er zo smakelijk mogelijk uit te laten zien. Denk maar aan een ontbijt: als je broodjes serveert in een leuk mandje en je schenkt de sinaasappelsap uit het pak of de fles in een luxe uitziende kan, dan lijkt je ontbijt al gelijk een stuk feestelijker. Ditzelfde effect probeer je tijdens een formeel diner te creëren: wat je ook serveert, het moet er zo goed mogelijk uitzien.

Strikt gezien zijn er hiervoor ook regels:
  • Het tafellaken moet aan alle kanten van de tafel minstens 20 centimeter over de rand heen hangen.
  • Elke gast moet minstens 70 centimeter bewegingsvrijheid hebben.
  • Hoe formeler, hoe beter: gebruik fijn tafellinnen in plaats van placemats en zorg voor servetten.
  • Voorzie in vingerkommetjes (kleine kommetjes gevuld met water) en vingerdoekjes als er eten is dat met de handen gepakt of gegeten kan worden. Een vingerdoekje is vaak 60 bij 60 centimeter en wordt onder het vingerkommetje geplaatst.
  • Je servies hoort compleet te zijn, zonder beschadigingen.
  • Een diep bord of kom voor de soep wordt nooit rechtstreeks op het tafellaken gezet, maar op een ander bord.
  • De borden zet je op ruim een vingerbreedte afstand van de tafelrand.
  • Zorg voor peper, zout, een olie- en azijnstelletje, tafelaroma's en eventueel mosterd of andere smaakmakers.

Het overschenken van wijn van een fles naar een karaf heet decanteren.

Etiquette bestek

Het bestek neerleggen is een verhaal apart en kent een aantal regels.

  • Vorken liggen links van het bord, messen rechts (met de snijkant richting het bord). Soeplepels liggen rechts naast het bord, dessert- en fruitbestek (vaak lepels, maar kan ook een klein vorkje zijn) liggen boven het bord.
  • Je eet van buiten naar binnen. Leg dus het bestek dat je als eerste wilt gebruiken aan de binnenrand en werk naar buiten toe.

Aan kip mag je kluiven. Wel achteraf je vingers in het vingerkommetje schoonmaken!Aan kip mag je kluiven. Wel achteraf je vingers in het vingerkommetje schoonmaken!

Hoe belangrijk is de etiquette aan tafel?

Je zou zeggen dat we tegenwoordig niet meer zo veel waarde hechten aan etiquette. Dit is in veel gevallen waar: zeker de man-vrouw-verhoudingen (de man staat achter de vrouw en schuift de stoel naar voren zodat zij goed zit) staan ter discussie omdat we met name vanaf de 21ste eeuw gefocust zijn op gelijkwaardigheid.

In hoeverre je er zelf waarde aan hecht hangt samen met je opvoeding, je ideeën over goed gezelschap zijn, en natuurlijk over wat voor etentje je bezoekt of geeft. Het kan leuk zijn om alles volgens de etiquette te doen: de etiquette van bestek na de maaltijd, het bestek neerleggen, je spaghetti eten zoals het hoort... in bepaald gezelschap is dit zelfs gewenst en kun je goed overkomen door je aan de etiquette aan tafel te houden. Houd je je er voor je plezier aan, dan is het leuk om je in te lezen in de regels en deze met je gezelschap te delen.

'Hoe het hoort' is echter niet 100% strikt. Maak je dus niet druk om de etiquetteregels aan tafel als je je er per ongeluk niet aan houdt. Zolang je jezelf bent en je vanuit die positie oprecht probeert aan te passen aan je gezelschap, zal weinig persoon zich eraan storen. Het bijkomende voordeel van op de hoogte zijn van de etiquetteregels aan tafel is dat je het zelfvertrouwen hebt om je op een gesprek te focussen in plaats van je tafelmanieren: je maakt je niet druk of je het wel goed doet want dit weet je (en dus hoef je ook niet bij anderen de kunst af te kijken).
© 2015 - 2024 Maresa, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Gala: etiquette en dresscodes, alles wat je moet wetenEen gala is een chique feest waarbij iedereen gekleed gaat volgens een dresscode. Gala’s zijn er in vele soorten in mate…
Etiquette aan tafelEtiquette aan tafelStel je een gedekte tafel voor in een chique restaurant. Het gerecht kan elk moment worden geserveerd. Je kijkt naar het…
Wat zegt de etiquette over eten opdienen en eten?Wat zegt de etiquette over eten opdienen en eten?Verschillende soorten gerechten en producten kun je op verschillende manieren eten. Wat zegt de etiquette hierover? Hoe…

De Markthal in RotterdamDe Markthal in RotterdamDe eerste overdekte markt van Nederland vind je in Rotterdam. De zogenaamde Markthal is een overdekte foodmarket. Je vin…
Paleo, gezond eten op een natuurlijke wijzePaleo, gezond eten op een natuurlijke wijzeTegenwoordig wordt er veel gerommeld met ons eten. Bijna alles wat je bij de supermarkt koopt is bewerkt. Bewerkte produ…
Bronnen en referenties
  • Zo hoort het, Moderne etiquette in de praktijk - Magdra Berman red., uitgeverij Tiron, twaalfde druk
Reacties

Diane Vanderdonckt, 04-12-2019
Beste
Bij een diner bv. men drinkt witte wijn, maar geen rode wijn. Mag men dan het rode wijnglas omdraaien zodat er geen wijn kan ingeschonken worden?

Alvast bedankt Reactie infoteur, 02-03-2020
In principe zou je een hand boven je glas mogen houden om aan te geven dat het genoeg is. :)

Marieke, 12-10-2017
Mijn schoonmoeder van 93 blijft volhouden dat de vork gebruikt wordt om eten 'aan te prikken' en dan dit richting de mond te bewegen. Volgens haar is het niet volgens de etiquette als je het eten snijdt met het mes en dan op de vork schuift. Volgens mij is dit een ouderwetse benadering en werkelijk dus niet meer van deze tijd.
Graag hoor ik wat u er van vindt. Reactie infoteur, 23-10-2017
Bedankt voor deze reactie! Wat blijft bij etiquette: veel zaken zijn achterhaald en/of veranderen in de loop der tijd. Uit praktische en logische overwegingen kun je altijd besluiten af te wijken van de standaard. Je kunt je afvragen of strak vasthouden aan etiquetteregels in het algemeen nog wel van deze tijd is. Aan de andere kant geven dergelijke regels houvast op het moment dat je het wilt doen 'zoals het hoort'. Het is aan jezelf om daar invulling aan te geven (en te bepalen welke regels je wel en niet belangrijk vindt om na te streven).

Marjolein Scheltinga, 03-01-2017
Ik zou heel graag uitsluitsel willen over, hoe leg je je bestek neer op je bord als je nog niet klaar bent met eten, en hoe leg je je bestek neer op je bord als je bent uitgegeten.
Er zijn verschillende soorten uitleg te vinden maar toen mijn zoon het gisteren aan mij vroeg heb ik mijn aaangeleerde manier verteld.
Indien nog niet uitgegetenhet bestek in een pizzapunt op je bord met de vork bol.
Indien uitgegeten mes en vork parallel naast elkaar, de vork met tanden omhoog.

Wie vertelt mij hoe het echt hoort? Reactie infoteur, 09-01-2017
Dag Marjolein,

Dank je voor je vraag! Bij mijn weten is de door jou aangeleerde manier inderdaad de juiste.

Robert, 23-12-2015
Leuk artikel. Echt veel goede etiketten.
Maar ik heb een aardige horeca opleiding… maar je gebruikt het bestek van buiten naar binnen. Niet van binnen naar buiten. Met andere woorden… het hoofdgecht licht naast het bord. Dan bijv soep de lepel en dan bijv mes vork voor een voorgerecht. Reactie infoteur, 28-12-2015
Dag Robert,

Je hebt helemaal gelijk - dat foutje is er zomaar in geslopen. Ik heb het aangepast!

Marianne, 09-12-2015
Goede avond,

Op 2e kerstdag gaan we in een goed restaurant naar een diner dansant. Een absolute dresscode is niet gegeven. Slechts de term: feestelijke kleding! Dat begrip is nogal ruim.
Zijn hier ook regels voor?

Met vriendelijke groet,
Marianne Reactie infoteur, 14-12-2015
Dag Marianne,

Dank je voor je vraag!

Kies je voor iets chics, dan zit je altijd goed. In tegenstelling tot bruiloften mag je tijdens Kerstmis wel zwart dragen, bijvoorbeeld als nette blouse of een jasje. Ook glitter is toegestaan. De spijkerbroek zou ik bij een dergelijke gelegenheid niet kiezen.

Helpt dit?

Hartelijke groet,
Maresa

Maresa (130 artikelen)
Laatste update: 28-12-2015
Rubriek: Eten en Drinken
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.