De pompoen: een veelzijdige groente

Het najaar is ook het pompoenseizoen. Pompoenen zijn dus een herfstgroente. Om die redenen vinden we in de herfst een hele diversiteit aan pompoensoorten, kleuren, vormen en smaken. De pompoen is een groente met veel mogelijkheden en kan voor verschillende doeleinden ingezet worden. We vinden de pompoen in veel recepten terug van hoofdmaaltijd tot dessert maar het past ook heel goed binnen een dieetplan. Pompoenen bevatten een aantal eigenschappen die een dieet heel goed kunnen ondersteunen. Zowel de pompoen zelf als de pompoenpitten bevatten gezondheidsbevorderende eigenschappen. Tenslotte kunnen pompoenen heel goed dienst doen als decoratie. Vooral rond Halloween is de pompoen een favoriet decoratievoorwerp.

• De pompoen
• Oorsprong van de pompoen
• Soorten pompoenen
• Tips
• Pompoenen bevorderen de gezondheid op verschillende manieren
• Pompoenen en gewichtsverlies
• Pompoenen en Halloween

De pompoen

De Latijnse naam van de pompoen is Curcurbita Pepo. Het geslacht van de pompoen behoort tot de familie van de komkommerachtigen. Bij deze familie behoren ook de meloenen. De pompoenfamilie is uitgebreid. Tot deze familie behoren de kalebas, de sierkalebas, de courgette, de kussa, de chayote, de squash, de pattison en de kurbis of reuzepompoen. In het algemeen kunnen we stellen dat de pompoen een zoete smaak heeft. Smaak is natuurlijk iets subjectief en zal van individu tot individu afhangen maar om een gedacht te geven kunnen we stellen dat de oranje kleurige pompoenen iets weg hebben van de smaak van de wortel maar dan iets meliger. De groene pompoensoorten hebben dan weer eerder een notensmaak.

Oorsprong van de pompoen

Pompoenen zijn van oorsprong uit Noord Amerika. Van 7000 vC tot 5000 vC zijn er al zaden gevonden. De naam komt oorspronkelijk van het Griekse woord "Pepon" en betekent "grote meloen". De geschiedenis toont aan dat de namen dat gegeven werd aan de pompoen aan verandering onderhevig is geweest. De eersten die de naam veranderden waren de Fransen. Ze gaven hem de naam "pompon". Nog later veranderden de Engelsen het in " pumion". Uiteindelijk kreeg het de naam "pumkin" door de Amerikaanse kolonisten. Tegenwoordig kennen wij deze groente bij ons als "pompoen".

De geschiedenis beschrijft dat indianen al eeuwen geleden pompoenen cultiveerden. De oorspronkelijke bewoners van Amerika waren de indianen. Dat betekent dus ook dat zij het eerste bekende volk was die deze groente in grote hoeveelheden aten bij hun dagelijkse voeding. Ze aten dit als hoofdmaaltijd naast bonen en maïs die zij ook in grote mate consumeerden. Zij benutten de pompoenen ook als geroosterde stroken. De pompoen was ingeburgerd in hun cultuur en zij gebruikten ook gedroogde stroken pompoen om er matten mee te maken. Geweven matten maken behoorden tot hun cultuur en hiermee konden de indianen gemakkelijk handel drijven. Wanneer de eerste blanke kolonisten Amerika ontdekten, kwamen ze voor het eerst in contact met deze groente. Het was een groente dat in Europa nog niet gekend was en dus totaal nieuw was. Zo leerden ze van de indianen hoe ze pompoenen moesten eten en cultiveren. Aangezien dit een praktische groente was voor hun lange tochten en deze groente ook goed bewaarde, begonnen ze toen ook pompoenen in hun dagelijkse voeding op te nemen. In de 16de eeuw werd de pompoen voor het eerst in Europa geïnduceerd. Er werden toen al verschillende soorten pompoenen geteeld zoals wij die nu al kennen.

Soorten pompoenen

Er zijn veel soorten pompoenen. De grootste indeling die we kunnen maken is tussen de eetbare en niet-eetbare varianten.

Niet-eetbare of sierpompoenen

Deze pompoenen worden meestal voor decoratie gebruikt. Dit kan in huis als herfstdecoratie of rond de periode van Halloween zoals we verder zullen zien. Als je niet weet of een pompoen eetbaar is, kun je hem opensnijden. Als er geen pitten inzitten dan is het een sierpompoen en is dit geen eetbare variant. Je kan er ook altijd een klein stukje van koken en proeven. Indien hij bitter smaakt dan is hij niet eetbaar. De eetbare varianten smaken zoet zoals we reeds gezien hebben.

Eetbare pompoenen

In de hele wereld bestaan er ongeveer 850 soorten pompoen met hun eigen specifieke kenmerken. Pompoenen en vooral de reuzepompoen kunnen best wel heel groot worden. Vooral in Amerika zien we dat er soms pompoenwedstrijden gehouden worden. Het is dan de bedoeling om de zo grootst mogelijke pompoen te verbouwen. Ooit werd in de Guiness Book of Records een pompoen vermeld van 400 kg.

Er zijn veel varianten van eetbare pompoenen maar de meest voorkomende zijn de volgende:

• De crèmekleurige flespompoen of butternut squach. Dit is een variant van de Curcurbita mosschata. De grootse kenmerk van deze pompoen is dat hij een duidelijke herkenbare fles- of peervormige vorm heeft.
• De kleine, fel oranje, Japanse hokkaido. Dit is een variant van de Curcurbita maxima. Zijn voornaamste kenmerk is dat deze pompoen een zachte schil heeft. Indien hij op zijn geheel wordt gekookt mag de schil eveneens opgegeten worden.
• De kleine, Japans, langwerpige spaghettipompoen. Dit is een bijzondere pompoen die iets verschilt van de ander soorten pompoenen door de wijze waarop hij uiteenvalt bij het koken. Na het koken valt deze pompoen in spaghetti-achtige draadjes uiteen. Deze variant wordt dan ook heel vaak gebruikt als alternatief voor pasta en past uitstekend in een calorie-arm en glutenvrij dieet.
• De kleine, groen wit-gestreepte, Japanse kabacha. Dit is een pompoen uit de variant Curcurbita maxima. De grootste kenmerk van deze pompoen is dat hij door zijn kastanjesmaak erg geliefd is voor het maken van desserts.
• Tenslotte hebben we de gewone pompoen. Dit zijn de varianten van Curcurbita pepo familie. Deze heeft als kenmerk dat hij heel gemakkelijk een gewicht kan bereiken van 45 kg en meer. Dit zijn de pompoenen die het meest gekend zijn en ook het meest gebruikt worden. Deze pompoenen zijn ook heel populaire voor de bekende Halloween-figuurtjes die vaak in de maand oktober opduiken. We zien dan vaak uitgeholde pompoenen met uitgesneden gezichtjes.

Tips

Bewaartips

Pompoenen kan je tot zes maanden bewaren op een donkere, goed verluchte plaats tussen de 10 tot 15°C. Dit wil zeggen dat ze wel fris moeten liggen maar ook niet koud. Pompoenen moeten niet in de koelkast liggen tenzij ze reeds opengesneden zijn. Indien ze opengesneden werden, kunnen ze gewikkeld in plastiekfolie of aluminiumfolie nog vijf dagen bewaard worden. Het vruchtvlees kan in zijn geheel of in kleine stukken ook ingevroren worden om op een latere tijdstip nog te gebruiken.

Pompoenpitten

Pompoenpitten zijn ook een gezonde snack. Als je de pompoen leeghaalt, kan je de pitten ook voor consumptie houden. Als je de pitten goed afgespoeld hebt met water, dan kun je ze laten drogen op keukenpapier. Nadien kan je ze 15 à 20 minuten laten roosteren op een voorverwarmde oven op 75°C. Je kan de pompenpitten al dan niet met schil opeten.

Pompoenen bevorderen de gezondheid op verschillende manieren

Pompoenen herstellen het basen-zuurte evenwicht in het lichaam. Pompoenen zijn heel rijk aan kalium en uiterst arm aan natrium. Daarnaast bevatten pompoenen ongeveer 80% water. Samen met met de natrium-kalium verhouding is de pompoen een ideaal middel voor een ontzurende werking op het lichaam. Per 100 mg bevat een pompoen ook:

• 44 mg fosfor
• 22 mg calcium
• 8 mg magnesium
• 0,8 mg ijzer

Daarnaast bezitten de pompoenen de volgende eigenschappen:

• door het grote vochtgehalte en de ontzurende werking is het één van de beste vochtafdrijvende groenten
• het werkt stoelgangbevorderend onder andere bij aambeien, darmtraagheid en verstopping
• het drijft bloedrukverhogende darmgiften uit
• het is bewezen nuttig te zijn bij jicht en reumatische klachten
• de pompoenpitten zijn eveneens nuttig bij de behandeling van prostaatklachten en het bestrijden van darmwormen

Pompoen als superfood

Pompoenen worden ook gerekend tot de superfoods. Superfood is een verzamelnaam voor natuurlijke voedingsmiddelen die rijk zijn aan essentiële voedingsstoffen voor het lichaam. Superfoods bezitten vaak twaalf of meer bijzondere eigenschappen die goed zijn voor de gezondheid. Nog een bijzonder kenmerk van superfoods is dat zij onder andere heel veel vitaminen, mineralen, antioxidanten en aminozuren bevatten. Pompoenen behoren tot superfoods omdat ze hoofdzakelijk veel vitamine A bevatten. Daarnaast bevatten pompoenen ook vitaminen B2, E, B5, B3, B11, foliumzuur, mineralen als koper, zink, ijzer, kalium, fosfor en magnesium.

Onderzoek naar de eigenschappen van pompoenen hebben aan het licht gebracht dat pompoenen een natuurlijke ontstekingsremmer zijn. De antioxidanten in de pompoen hebben de eigenschap om de ontstekingen af te remmen en de oorzaken weg te nemen. Dit gebeurt door de vrije radicalen uit te schakelen. Wetenschappelijke onderzoeken hebben bewezen dat de groente effectief is in zowel het voorkomen als bestrijden van kankers. Ook de kans dat je een welvaartsziekte als obesitas en/of hart- en vaatziekte oploopt zou verkleinen bij het nuttigen van veel pompoenen.

Pompoenen en gewichtsverlies

Pompoenen zijn geen wondermiddel om af te vallen maar ze bevatten wel veel voedingsstoffen die je lichaam kunnen ondersteunen tijdens een dieet. Ze hebben namelijk volgende eigenschappen:

• Zoals reeds vermeld bevat de groente veel vitaminen, mineralen en voedingsstoffen. Dit heeft als gevolg dat je lichaam minder zal hunkeren naar tussendoortjes. Als het lichaam de juiste voedingsstoffen binnen heeft, zal het vlugger een verzadigd gevoel hebben. Dit gevoel zal langer aanhouden waardoor je ook minder vlug opnieuw honger krijgt.
• De groente is rijk aan vezels en zoals iedereen al weet zijn vezels belangrijk in een dieet. De vezels zorgen voor een dubbele werking. Enerzijds reguleert het zo je bloedsuiker niveau en anderzijds vermindert het de behoefte in zoetigheid.
• Pompoenen hebben weinig calorieën en zijn ook licht verteerbaar. Je mag er dus gerust veel van eten zonder het gevaar dat je er vlug van bijkomt. Ondanks dat het weinig calorieën heeft, is het toch een voedzame groente.
• Tenslotte zijn pompoenen veelzijdig in de keuken want je kan ze gemakkelijk op verschillende wijzen klaarmaken. Dit is heel belangrijk in een dieet want iedereen die op dieet staat houdt wel van variatie in zijn menu. Hierbij hebben pompoenen het voordeel dat zij zowel als hoofdgerecht of als dessert kunnen gebruikt worden.

Pompoenen en Halloween

We zien ieder jaar in de maand oktober steeds meer pompoendecoraties opduiken in ons straatbeeld. Deze decoratie heeft als doel de viering van Halloween. Deze traditie is langzaam aan naar Europa overgewaaid van Amerika.

Oorsprong

In Amerika worden pompoenen vooral in verband gebracht met Halloween. De naam is afkomstig van "Hallow-e'en" of "Allen Hallow Eve". Dit duidt op de avond van Allerheiligen of één november. De oorsprong hiervan ligt bij de Kelten. In het Keltisch kalender begon het jaar op één november. Terwijl wij dan Allerheiligen vieren op één november, vierden zij oudejaarsavond op 31 oktober. Al het oogstwerk was klaar en dus hadden ze een vrije dag. Maar het Keltisch nieuwjaar had nog een bijzondere reden. De Kelten geloofden dat op deze avond de wereld van de levenden en de doden in mekaar over gingen. De geesten of de doden konden zich dan onder de levenden mengen en zo bezit van hun lichaam nemen. Om de geesten af te weren droegen Kelters maskers die de geesten in verwarring brachten en hen zo bescherming bood tegen de doden die hen kwaad wilden doen.

Halloween tegenwoordig

Tegenwoordig verkleden kinderen zich op 31 oktober in enge figuren zoals spookjes, monsters, heksen, tovenaars, geesten enz. Om zich op Halloween voor te bereiden hollen kinderen pompoenen uit en met wat snijwerk voor de ogen, de neus en de mond worden er lantaarns van gemaakt. Hierin laten de kinderen dan meestal een kaarsje of lichtje branden. Als het donker wordt gaan ze dan aanbellen bij huizen in de buurt die versiert zijn met pompoenen, lichtjes of Halloween-decoratie. De meeste bewoners geven de kinderen dan snoep. Jong volwassenen gaan vaak naar Halloweenfeestjes die ook bij ons jaar na jaar een opmars kent. Ook pretparken doen tegenwoordig mee aan Halloween. We zien dat in Nederland en België steeds meer aandacht wordt gegeven aan het Halloweenfeest. Oktober is dan ook de geschikte maand om pompoendecoraties te maken voor binnenshuis of buitenshuis. Dit kan zowel met de eetbare als de niet eetbare varianten bereikt worden.