Geef mij maar een kiwi

We kennen de kiwi als een lekker stukje fruit vol belangrijke vitamines en we associëren het met Nieuw-Zeeland. Een exotische verrassing. Toch is Nieuw-Zeeland niet de bakermat van de kiwi en het exotisch fruit komt tegenwoordig overal vandaan. Zelfs uit Nederland. Zelfs uit je eigen tuin. Geef mij maar een kiwi!

Herkomst van de kiwi

Veel mensen associëren de kiwi met Nieuw-Zeeland. Een prima bewijs dat een goede marketing zijn vruchten afwerpt – in dit geval letterlijk. De kiwi komt namelijk oorspronkelijk helemaal niet uit Nieuw-Zeeland maar uit China, waar ze al lang voor wij er ooit van gehoord hadden dankbaar en met veel smaak verorberd werden. In 1906 kwamen een aantal zaden van de vrucht terecht in Nieuw-Zeeland, waar ze werden gezaaid, tot wasdom gebracht en verder uitgeselecteerd. Men gaf de vrucht een passende naam, naar het land van herkomst: de Chinese kruisbes.

Marketing

De Chinese kruisbes bleek het erg goed te doen in Nieuw-Zeeland. De productie werd zo hoog, dat niet alleen de eigen bevolking van de vrucht kon genieten, maar deze ook kon worden geëxporteerd naar andere delen van de wereld. Maar hoe kon een exportland als Nieuw-Zeeland een zelf geteelde vrucht nu aan de man brengen als Chinese kruisbes? Er moest iets bedacht worden, waarmee de Chinese kruisbes onmiskenbaar als Nieuw-Zeelands product in de markt kon worden gezet. Een geniale inval volgde. De kiwi, een inlandse loopvogel en een nationaal symbool, werd gekoppeld aan de Chinese kruisbes. Je ziet op verpakkingen en logo's van de kiwi-vrucht ook vaak de loopvogel afgebeeld. De actie werd een groot succes. Niemand denkt bij een kiwi nog aan China of de Chinese kruisbes. Trouwens, wie weet nog dat een kiwi eigenlijk een loopvogel is?

Internationaal

Tegenwoordig is de kiwi al lang geen uitsluitend Nieuw-Zeelands product meer. De kiwi heeft de wereld veroverd en wordt geteeld in verschillende landen in verschillende werelddelen. In het Amerikaanse Californië worden op grote schaal kiwi's geteeld, maar ook in het Zuid-Amerikaanse Chili of het Europese Italië. Het overgrote deel van de geteelde kiwi's komt overigens nog steeds uit Nieuw-Zeeland. Door de verschillende oogsttijden in de verschillende landen, rijpen de kiwi's het hele jaar door, érgens in de wereld. Dat maakt een constante aanvoer mogelijk en liggen kiwi's het hele jaar in de winkel op ons te wachten.

Ideaal voor de handel

Kiwi's kunnen lang worden bewaard, in koelcellen tot enkele maanden. De vruchten kunnen na het oogsten dan ook lang worden opgeslagen en vervoerd. Ideaal voor de handel, fruit dat niet binnen korte tijd de winkel weer uit moet zijn.

Bloei en groei

Om kiwi's te laten ontstaan, moeten de kiwi-bloemen bevrucht worden. De plant is van oorsprong tweehuizig, dat wil zeggen dat er een plant met mannelijke bloemen én een plant met vrouwelijke bloemen moet zijn. Inmiddels zijn er ook variëteiten ontwikkeld die éénhuizig zijn, mannelijke en vrouwelijke bloemen aan één plant. Er worden steeds nieuwe soorten uitgeteeld, maar het oorspronkelijke in Nieuw-Zeeland geteelde ras Hayward is op dit moment nog steeds verreweg het meest gebruikt.

Teelt in eigen tuin

De huidige kiwi-rassen hebben over het algemeen een lange tijd nodig om te rijpen, ze hangen dus lang aan de struiken. Dat maakt de teelt in eigen land een beetje lastiger, het lukt maar zelden om de vruchten aan de struik rijp te laten worden vóór de vorst invalt. Gelukkig kunnen de kiwi's ook na de pluk narijpen. Met wat aandacht en ondersteuning kun je kiwi's dus prima in je eigen tuin laten groeien.

Ondersteuning

Kiwi's hebben letterlijk ondersteuning nodig. De plant is een sterk groeiende klimplant. Het rek of de pergola dat je als steuntje voor de kiwiplant gebruikt, moet dus stevig genoeg zijn om het gewicht van de plant goed te kunnen dragen. De sterk groeiende plant heeft ook ruimte nodig. Als je gebruik maakt van een mannelijke en vrouwelijke plant, moeten deze zeker zes meter uit elkaar worden gezet. Omdat een sterk groeiende plant natuurlijk ook veel voedingsstoffen aan de bodem onttrekt, is een regelmatige bemesting belangrijk. Omdat de plant sterk groeit moet er jaarlijks ook wat snoeiwerk gebeuren.

Rijpen

Als een plant een jaar of drie tot vijf op zijn plekje staat, kunnen de eerste kiwi's verschijnen. Meestal groeien er een heel stel vlak bij elkaar. Een goed verzorgde plant kan een flinke oogst genereren. Ook het gewicht van al die vruchten maakt dat de plant een stevig steuntje nodig heeft, om problemen te voorkomen. De vruchten hebben een lange tijd nodig om te rijpen. Als ze een klein beetje ingedrukt kunnen worden is het zover. In het Nederlandse klimaat kan het erg lang duren. Zo lang zelfs, dat ze in oktober-november nog aan de plant hangen als de nachtvorsten komen. Je kunt de kiwi's op dat moment plukken, ze rijpen binnen nog door.

Bedreigingen

De kiwi-plant blijft gelukkig redelijk vrij van ongedierte. Soms zitten er wat vliegjes of slakken. Soms kan er een schimmelinfectie voorkomen. Over het algemeen valt het aardig mee. De grootste bedreiging zit 'm in je kat, of de kat van de buren. Katten worden door de geur aangetrokken en kunnen zich heerlijk aan de takken van de plant schuren. Dat is niet bevorderlijk voor een onbezorgde groei, dus het is slim om te proberen de katteninteresse te voorkomen. Een mini-hekje van gaas houdt de kat bij de stam van de struik vandaan en dat kan afdoende zijn. Houd in de gaten wat er gebeurt als je kat de tuin ingaat.

Opeten!

De vruchten van de kiwi hebben meestal een langewerpig ovale vorm. Het heldere vruchtvlees ligt om een wittige kern, en is voorzien van een ring van zwarte pitjes. Een schijfje kiwi ziet er leuk uit, daarom zie je dit soort schijfjes vaak als decoratie op gebak of salades. Het is een grote vergissing kiwi alleen decoratief te gebruiken, want de vrucht is gewoon erg lekker. Kinderen vinden het leuk een halve kiwi met een lepeltje uit te lepelen. Met een goed rijpe kiwi gaat dat ook erg gemakkelijk en het is ook grappig. Een soort van bekertje kiwi...

Voedingswaarde

Een kiwi bevat veel vitamine C. Als je een kiwi eet, krijg je al meer dan anderhalf keer zoveel binnen als je per dag nodig hebt. Daarnaast bevat een kiwi ook kalium, foliumzuur, aminozuren, koper, zink, mangaan, fosfor, de vitamines A en E, koolhydraten, eiwitten en pectine, dat cholesterolverlagend werkt. Wat wil je nog meer, gezondheid binnen een kiwi-schil.