Paddenstoelen, om op te eten?

Paddenstoelen zijn schimmels die je vaak in het najaar op vochtige, niet al te lichte plekken in de tuin of in het bos kunt aantreffen. Natuurlijk laat je de exemplaren in de natuur staan. Heel veel soorten zijn trouwens behoorlijk giftig, ze veroorzaken ziekten en in sommige gevallen zelfs de dood. Toch zijn er enkele soorten paddenstoelen goed eetbaar en nog lekker ook.

Paddenstoelen en fantasie

Paddenstoelen brengen je fantasie in beweging. Op jonge leeftijd zijn veel kinderen enorm geïnteresseerd in paddenstoelen.Op de eerste plaats door het bijzondere uiterlijk, maar ook door de naam 'paddenstoel'. Zouden het een soort stoeltjes zijn? Voor padden? Kunnen die eigenlijk wel zitten? Veel kinderen associëren paddenstoelen met een sprookjeswereld, waarin paddenstoelen ofwel stoeltjes, ofwel huisjes van kabouters kunnen zijn.

Op een grote paddenstoel

In kinder- en kabouterverhalen spelen paddenstoelen een belangrijke rol. Veel kinderen groeien bijvoorbeeld op met het liedje over kabouter Spillebeen:
Het liedje kent in de tekst wat variaties en er bestaan versies met meerdere coupletten. De paddenstoel waarop Spillebeen zit, is groot, rood en heeft witte stippen. Naar alle waarschijnlijkheid is het de vliegenzwam, die in veel stripverhalen en kabouterverhalen opduikt. Helaas, deze paddenstoel is ook nog eens behoorlijk giftig. Hoewel kinderen er door de kabouterverhalen wellicht door worden aangetrokken, is het beter ze hier uit de buurt te houden.

Volwassenen

Niet alleen kinderen vinden paddenstoelen bijzonder, iets van de magie wordt aan ons volwassenen meegegeven. Dat wordt vaak nog eens versterkt door de wijze waarop we ze in het bos aantreffen. Soms staan ze in een bijna volmaakte cirkel, dat het magisch effect enorm versterkt. De naam voor zo'n kring, heksenkring, maakt maar al te duidelijk welke bijzondere gevoelens paddenstoelen in ons kunnen oproepen.

Heksenkring

Toch is een heksenkring eigenlijk niet zo bijzonder, als je weet hoe dit soort kringen van paddenstoelen ontstaan. Ondergronds groeit een schimmel, die zich naar alle kanten uitgroeit. Op het eind van alle uiteindjes groeit de paddenstoelen. Logisch, dat dit een cirkelvorm krijgt. Jammer maar helaas, geen magische gebeurtenis, anders dan de magie van het leven zelf.

Eetbaar of niet?

Sommige paddenstoelen zijn eetbaar en vormen zelfs een delicatesse. De meest bekende eetbare paddenstoel is natuurlijk de champignon. Maar er zijn meer eetbare soorten, zoals de grote parasolzwam, eekhoorntjesbrood, cantharel, truffel, oesterzwam, en nog enkele duizenden soorten meer. Vaak worden paddenstoelen gekookt of gebakken gegeten, sommige eetbare soorten zijn rauw nog giftig. Sommige soorten zijn in een beginstadium eetbaar, volgroeid giftig. De stelregel is simpel: ben je er niet absoluut zeker van dat een bepaalde paddenstoel eetbaar is, dan beschouw je 'm als niet eetbaar en blijf je ervan af. Naast de vele eetbare soorten zijn er namelijk ook duizenden soorten die giftig zijn, en in meer of mindere mate schadelijk voor je gezondheid. Een aantal soorten is zo uitgesproken giftig, dat ze dodelijk zijn. In sommige gevallen, mocht je je vergist hebben, kun je geholpen worden door snel in het ziekenhuis de maag leeg te laten pompen, in sommige gevallen echter is het je laatste vergissing geweest...

Paddo's

Naast de eetbare paddenstoelen zijn er nog enkele soorten die door de mens gebruikt worden. Het zijn de zogenaamde paddo's, paddenstoelen die een toxine, een gif, bevatten, dat halucinaties oproept. Deze worden verwerkt tot geestverruimende middelen. Ook hier: ga niet zelf aan het rommelen en experimenteren!

Plukken en verzamelen

Wie paddenstoelen plukt, verzamelt en wil opeten, moet een aantal zaken in acht nemen.

• Pluk geen paddenstoelen die beschermd zijn en/of in beschermde gebieden staan
• Pluk geen paddenstoelen die giftig of schadelijk zijn. Weet wat je doet, ga liefst onder begeleiding van paddenstoelenexpert het veld in.
• Bewaar paddenstoelen liefst open, niet in een afgesloten bakje
• Doe nooit giftige en eetbare paddenstoelen in één bakje of mandje. De eetbare paddenstoelen raken erg gemakkelijk besmet met de giftige.
• Stapel geen verschillende paddenstoelen op elkaar.
• Maak geplukte paddenstoelen altijd goed schoon
• Neem een baktijd aan, die lang genoeg is. Een kwartier tot een half uur is een gangbare tijd, maar dat kan per soort natuurlijk verschillende zijn.

Enkele eetbare soorten

• Champignon. De meest bekende en de meest gegeten paddenstoel ter wereld. Ongeveer 38% van alle gekweekte en gegeten paddenstoelen. De champignon is erg eenvoudig te kweken. Voor de particulier zijn er speciale kweekbakjes in de handel, waar je verschillende keren heerlijke champignons van kunt oogsten.
• Oesterzwam. Ongeveer 25 % van alle gekweekte paddenstoelen ter wereld bestaat uit de oesterzwam. Neemt dus een goede tweede plaats in.
• Grote parasolzwam. Paddenstoel met een lange steel en grote hoed. Omdat de paddenstoel op een parasol lijkt, dank zij de lange steel en grote hoed, die wel veertig centimeter in doorsnede kan worden, heeft de paddentoel de naam grote parasolzwam gekregen.
• Cantharel. Niet op grote schaal gecultiveerd of gekweekt, wel een heerlijke paddenstoel. Goed herkenbaar, maar het blijft oppassen geblazen, er zijn enkele zeer giftige soorten die er op lijken!
• Eekhoorntjesbrood. Een heerlijke, wat naar noten smakende paddenstoel. Veel gebruikt in allerlei heerlijke gerechten.
• Truffel. Deze paddenstoel groeit ondergronds, dat maakt zoeken lastig. Vaak worden speciaal getrainde honden ingezet om ze te zoeken. Ook varkens worden hiervoor gebruikt, deze zijn er ook dol op. Het moeilijke vinden maakt ze ook kostbaarder. De truffel wordt als delicatesse beschouwd.

Afblijven: giftige en niet-eetbare soorten

Er wordt een verschil gemaakt tussen giftig en niet-eetbaar, hoewel ze beiden tot op zekere hoogte giftig zijn. Een niet-eetbare soort veroorzaakt braakneigingen en/of koorts. Een vergiftiging is ernstiger, deze veroorzaakt ziekten, pijn, of erger.
De waarschuwing kan niet vaak genoeg gegeven worden: als je niet absoluut zeker bent, blijf er dan vanaf. Buiten dat, paddenstoelen in het wild zijn altijd mooier dan geplukte en beschadigde exemplaren.

Enkele giftige en niet-eetbare soorten

• Vliegenzwam: rood met witte stippen
• Karbolchampignon: lijkt op de gewone champignon, maar verkleurt geel bij beschadiging en ruikt naar carbol
• Groene knolamaniet: een van de giftigste paddenstoelen ter wereld. Geelgroene hoed, soms met wat bruin of wit, donkere vanuit het midden lopende streepjes
• Knolameniet: hoed, plaatjes en steel zijn wit. De steel heeft een witte ring.
• Satansboleet: lijkt een beetje op het eetbare eekhoorntjesbrood. Vaalgeel vruchtvlees, dat blauwig verkleurt bij beschadiging. Ruikt onprettig. Heeft dikke hoed, blauwgrijs tot groen. De onderkant van de hoed is aanvankelijk geel, wordt later rood.

Kortom

Sommige paddenstoelensoorten zijn eetbaar en worden als delicatesse heerlijk bereid. Een truffel of oesterzwam kan naast de ons bekende champignon heerlijk zijn. Veel paddenstoelensoorten worden echter beschermd en het is beter ze daarom niet 'in het wild' te plukken. Buiten dat, veel soorten zijn niet-eetbaar of zelfs giftig. Geniet daarom bij voorkeur van paddenstoelen waar je ze aantreft: in de natuur. Behalve natuurlijk de soorten die je bij de groenteman in de winkel aantreft, die kun je na de juiste bereiding met smaak verorberen!