Wijn uit het Rhônedal

Het Rhônedal is vooral bekend om haar rode wijnen, maar binnen die categorie is er een grote variatie en zijn er enkele bijzondere specialiteiten. In tegenstelling tot Bordeaux of Beaujolais zijn de wijnen uit dit gebied goed betaalbaar zonder de kwaliteit uit het oog te verliezen. Een klassieke Franse wijn, want hier werd al ten tijde van de Grieken en Romeinen wijn gemaakt, maar voor een betaalbare prijs. Door de Mistral, een noordenwind, is het klimaat bijzonder en dat heeft zijn weerslag op de wijnen.

• Achtergrond
• Herkomst
• Naamsvoering
• Productie

Achtergrond

Wijnbouw in het Rhône-gebied werd groot ten tijde van de Romeinen, maar men vermoedt dat de Grieken in 600 v.Chr. hier al de eerste druiven voor wijn verbouwden. Met de val van het Romeinse Rijk viel ook de wijnproductie, tot aan de negende en tiende eeuw toen kloosterlingen weer wijn gingen maken.

In de veertiende eeuw kwam er een pauselijke invloed in het gebied; door de godsdienstoorlogen in Italië week de Paus uit naar Avignon. De tweede Franse Paus bouwde een zomerkasteel met wijngaarden en de naam van dat gebied herinnert daar nog steeds aan: Châteauneuf-du-Pape. Ook latere Pausen waren geïnteresseerd in de wijnbouw, maar na een tijd van twee Pausen (in Avignon en Rome) verhuisde begin vijftiende eeuw het pauselijk gezelschap weer naar Rome.

Herkomst

De Rhônevallei strekt zich uit over zo'n 200 kilometer van Lyon tot Avignon. Het gebied heeft zowel streken met een gematigd landklimaat als met een Mediterraan klimaat. De Mistral, de sterke noordenwind, waait over het hele dal en jaagt de donkere wolken weg om plaats te maken voor een stralende zon. Verder droogt de Mistral de druiven na regen waardoor ze minder gauw wegrotten.

Indeling

Het gebied wordt in tweeën gesplitst: het noordelijk en zuidelijk deel.

1. Noordelijk gebied: van Vienne tot Valence. Hier heerst een gematigd landklimaat en is de bodem hard, bijna graniet. De ruimte voor wijnbouw is beperkt, want de bergen beginnen vlakbij de rivier. Op steile hellingen worden soms terrassen aangelegd.
2. Zuidelijk gebied: van Montélimar tot Avignon. Dit is het warmste gebied van Frankrijk en heeft naast wijnbouw ook typisch Mediterrane producten zoals olijven en lavendel. De bodem is anders dan in het noorden met klei, zand en zandsteen. In sommige zuidelijke districten liggen rolkeien op de grond. Zij vervullen een unieke functie in de wijnbouw: overdag slaan ze de zonnewarmte op en 's nachts stralen ze deze weer uit. Het is een natuurlijke nachtverwarming. Het landschap is heuvelachtig en vlakker dan in het noorden.

Naamsvoering

De Rhônevallei was het eerste wijngebied waar beperkingen op de naamsvoering werden gelegd. Baron Le Roy de Boiseaumarié was eigenaar van Château Fortia in het domein Châteuneuf-du-Pape en hij stelde in 1923, samen met collega's, een reglement op. Hierin werd vastgelegd aan welke eisen een Châteuneuf-du-Pape moest voldoen, welke wijngaarden bij het district hoorden, welke druiven er mochten worden gebruikt, hoeveel de productie maximaal mocht zijn, etc. Dit is het systeem van appellation d'origine contrôlée wat de herkomst van de wijn afbakent en beschermt. Het hele gebied kent 31 van dergelijke appellations.

Côtes du Rhône

Circa 50% van alle wijnen (vooral rood) uit het Rhônedal voert deze naam, maar ze komen vooral uit het zuiden. Zowel de rode als witte wijnen worden meestal gemaakt door verschillende rassen samen te voegen. Voor een rode wijn moet de Grenache minimaal 40% van het mengsel zijn, voor een witte wijn moet de Granche Blanc minimaal 80% zijn. Aan de Grenache Blanc worden rassen als Clairette, Marsanne, Bouboulenc en Rousanne toegevoegd. De rosés uit deze streek worden met name van de Cinsault gemaakt.

Côtes du Rhône-Villages

Een aparte vermelding verdienen de Côtes du Rhône-Villages. Dit is een selectie van de beste zuidelijke wijngaarden uit 95 gemeenten. Deze wijnen moeten een kleinere productie hebben, maar een hoger alcoholgehalte dan de niet-Villages. Soms wordt de naam van de gemeente ook nog toegevoegd. Er zijn 18 gemeenten: Saint-Gervais, Chusclan, Laudun, Rochegude (allen licht en fruitig), Visan, Valréas, Rousset-les-Vignes, Saint-Pantaléon-des Vignes, Saint Maurice, Puyméras, Massif d'Uchaux (allen wat sterker en elegant), Cairanne, Rasteau, Roaix, Séguret, Sablet, Plan de Dieu en Signargues (allen robuust en kruidig).

Cru

Naast wijnen met de Côtes du Rhône-benaming komen er ook cru's uit het Rhônedal.

Er zijn zeven zuidelijke cru's: Châteauneuf-du-Pape, Gigondas, Lirac, Tavel, Vacqueyras, Vinsobres en Beaumes-de-Venise. Deze laatste twee zijn pas in 2005 toegevoegd. Bijzonder is dat de appellation Tavel alleen rosé toelaat. De Tavel-rosés worden gezien als de beste van de wereld.

Er zijn acht noordelijke cru's: Côte-Rôtie, Condrieu, Château Grillet, Saint-Joseph, Hermitage, Crozes-Hermitage, Cornas en Saint-Péray. De Côte-Rôtie is erg duur. Condrieu en Saint-Péray is alleen voor witte wijn van respectievelijk de Viognier-druif en de Marsanne- en Rousanne-druiven. Château Grillet wordt alleen op het château zelf gemaakt; 3,5 hectare met Viognier-druiven. Cornas wordt gezien als de ideale wijn bij wild.

Andere benamingen

Er zijn nog een viertal andere benamingen voor Rhônewijnen:

1. Costières de Nîmes: het zuid-westelijke gebied.
2. Côtes de Ventoux: de omgeving van de berg der winden, Mont Ventoux.
3. Côteaux du Triscatin: droog gebied met veel Mistral.
4. Côtes du Lubéron: vergelijkbaar met Côtes de Ventoux.

Productie

Gelet op oppervlakte en productie staat het Rhône-gebied op de tweede plaats in Frankrijk. De wijngaarden hebben een oppervlakte van ruim 77.000 hectare en produceren meer dan drie miljoen hectoliter wijn per jaar. Dit zijn zo'n 412 miljoen flessen. De meeste wijn, ca. twee derde, komt van nog geen 100 wijncoöperaties.

Van alle wijn is 90% rood, 4% wit en 6% rosé. Deze percentages geven een vertekend beeld, want zo lijkt het alsof het Rhônedal geen variatie kent. Het tegengestelde is waar: hier worden 23 verschillende druivensoorten verbouwd.

Druiven

In het noorden is Syrah het belangrijkst voor de rode wijnen en Viognier, Marsanne en Rousanne voor de witte wijnen. Viognier is een opmerkelijke druif en levert zeer goede wijnen. De soort wordt toch weinig aangeplant, omdat de opbrengst beperkt is en de wijnboer lang in onzekerheid is of er dat jaar überhaupt wel geoogst kan worden. In het zuiden vinden we alle 23 rassen, waarvan de Grenache het belangrijkst is. De Syrah wordt hier ook verbouwd, naast de Cinsault. De Grenache wordt vaak gemengd met andere rassen, bijvoorbeeld de Mourvèdre, om andere smaken of langere houdbaarheid te krijgen. Cinsault staat aan de basis van fruitige rode wijnen of rosés. De Muscat à Petit Grains is er zowel voor witte als rode wijnen, maar wordt met name gebruikt voor zoete wijnen. Andere rassen zijn Grenache Blanc, Clairette, Marsanne, Bouboulenc (allen wit) en Carigan (blauw). Veel Rhônewijnen rijpen in eiken vaten.