Wijn: Franse witte wijn, de Elzas, Muscadet

Elke wijnimporteur kan je vertellen dat witte wijn in ons land in verhouding vrij weinig wordt gedronken. En helemaal als het droge witte wijn betreft, zonder een spoortje zoet dus. De oorzaken hiervan hebben onder andere te maken met het moment waarop wij wijn drinken. Na het eten en vaak ook na de koffie smaakt rode wijn beter dan droge witte wijn. Ook is bekend dat heel wat mensen geen droge witte wijn kunnen velen omdat ze last krijgen van hun maag, hun klieren of noem maar op. Maar langzaam en zeker beginnen wij steeds meer wijn aan tafel te drinken, waarmee ook de interesse voor witte wijn groeit. Een piek in de verkopen wordt bereikt in de zomermaanden, want deze blanke drank vormt een voortreffelijke dorstlesser.

Het kenmerk van elke goede witte wijn is zijn frisheid; een aangename dosis zuur die de smaak een levendig karakter geeft. Deze wordt nog versterkt als men de wijn voor het schenken koelt. Witte wijn drinkt men haast altijd jong.

Vreemd overigens dat men praat over ‘witte’ wijn. Want melk is wit, maar wijn nooit. Zet maar eens een aantal glazen wijn naast elkaar, een stuk of zes verschillende soorten. En vraag dan aan een willekeurig iemand de kleuren van die wijnen te noemen. U krijgt gegarandeerd nimmer als antwoord wit. Maar niet alleen trefje in de kleur van witte wijn veel variatie aan, ook in de smaak. In het algemeen vind ik de contrasten tussen witte wijnen veel groter dan tussen rode. Niemand hoeft zich daarom ooit met witte wijnen te vervelen.

De Elzas

In Frankrijk produceert men véél witte wijn. Sommige streken zijn er zelfs in gespecialiseerd. Ik noem alleen wijnen die hier in Nederland redelijk tot goed verkrijgbaar zijn.

Het eerste gebied is de Elzas. Ik kom er graag voor uit dat dit één van m’n favoriete verblijfplaatsen is in het goede Franse land. Want daar heb je èn bergen èn bossen èn een mild klimaat èn een voortreffelijke keuken èn veel heerlijke wijn het vormt zo’n beetje de exacte tegenpool van Nederland. De Elzas heeft van 1870 tot 1918 en tijdens de tweede wereldoorlog deel uitgemaakt van het Duitse Rijk. Het gebied ligt tegen Duitsland aan, tussen de hoog oprijzende Vogezen en de rivier de Rijn. De Duitse invloed heeft zijn sporen duidelijk nagelaten in de taal (die een mengelmoesje is van Frans en Duits), in de stijl van bouwen en in de keuken die Franse kwaliteit combineert met Duitse kwantiteit.

Gelukkig echter heeft de wijn géén Germaanse invloeden ondergaan, behalve dan wellicht wat het gebruik van enkele druivesoorten betreft. In tegenstelling tot de Duitse witte wijnen zijn de Elzassers altijd droog: het zoetje van hun buurland ontbreekt volledig.

Veruit de meeste Elzasser-wijn is wit van kleur. Slechts een procent of twee bestaat uit rode of rosé wijn van de blauwe pinot noir-druif. De goedkoopste Elzassers in ons land dragen vaak merknamen als Crustacés, Coquillages, Fleur d’Alsace, Nacré, Alsace Marée en ga maar door. Vrijwel altijd betreft het hier mengwijnen van verschillende druivesoorten. Ook de officieel geregistreerde naam Edelzwicker behoort tot deze categorie. Hoewel het dus eenvoudige wijnen betreft, hoeft niemand er zijn neus voor op te halen. Want de gemiddelde kwaliteit in de Elzas is hoog en bovendien wordt alle geëxporteerde wijn ter plekke gebotteld.

Kenmerkend voor alle Elzassers acht ik de kruidigheid die smaak en geur in meer of mindere mate brengen. Bovendien presenteert een goede Elzasser zich nooit als een schrale, strenge witte wijn; er lijkt altijd iets vriendelijks aanwezig dat beslist niet mollig mag heten, maar toch zorgt voor het ontbreken van scherpe kantjes.

Muscadet

Deze frisse, zéér blanke wijn is erg lekker bij mosselen en andere ‘fruits de mer’. De beste kwaliteit komt uit het district Sèvre et Maine en gelukkig voor ons wordt daar ook veruit de meeste wijn geproduceerd. Slechts sporadisch zie je Muscadet Coteaux de la Loire en gewoon Muscadet, de twee andere appellations. Een speciale kwaliteit draagt op het etiket de woorden ‘sur lie’. Deze term houdt in dat de wijn niet naar een andere kuip of ander vat is overgebracht voordat men hem heeft gebotteld. Hij komt dus rechtstreeks van zijn droesem (de ‘lie’) op fles.

Men doet dit omdat Muscadet een teer gestel heeft. Het contact met zuurstof moet tot een minimum worden beperkt omdat de wijn daardoor snel frisheid kan verliezen. Door de wijn rechtstreeks uit zijn eerste kuip te bottelen, wordt de aanraking met de lucht tot een minimum beperkt; Muscadet sur lie is daardoor geuriger en frisser dan gewone Muscadet. Helaas echter is de uitdrukking ‘sur lie’ niet beschermd, waardoor makkelijk ingestelde lieden ‘m eveneens te onpas kunnen gebruiken — en dat ook doen.

Saumur

Rond Nantes vervaardigt men voorts nog de Gros Plant du Pays Nantais, een nogal aards smakende witte wijn die sommige mensen erg aanspreekt, maar velen ook niet. Iets stroomopwaarts komt men de wijnen tegen van Saumur. Deze bezitten een
vrij magere constitutie, maar toch veel smaak. Vele ervan worden verwerkt tot dikwijls excellente mousserende wijn.

Weer meer het binnenland in, arriveert men in de oude provincie Touraine met onder meer de Blanc de Touraine, een droge, prettige wijn zonder pretenties. De bekendste wijn van dit district is Vouvray. Deze heeft net als een knappe, zich goed kledende vrouw vele verschijningen. Vouvray bestaat namelijk zowel in beendroge, als lichtzoete, als halfzoete versies. Geur en smaak roepen bij mij vaak een zachtzure appel in herinnering, terwijl ik soms ook iets van vanille meen te ruiken.

Sancerre en Pouilly-Fumé

Ook in en rond het dorpje Vouvray maakt men veel bruisende wijn. Montlouis vertoont zich in ons land maar zelden; beschouw deze wijn als Vouvray-voorarme-dagen.Twee wijnen die snel furore hebben gemaakt zijn Sancerre en Pouilly-Fumé.

Zij ontlenen hun namen aan twee stadjes die schuin tegenover elkaar liggen aan de Oost-Loire, Sancerre en Pouilly-sur-Loire. Ze koesteren als gezamenlijk motto: ‘Water verdeelt ons, wijn herenigt ons.’ Beide wijnen hebben dan ook veel met elkaar gemeen en zijn afkomstig van dezelfde sauvignon-druif.

Hun kleur is licht en bezit dikwijls een zweem van groen. Hun bouquet doet mij soms denken aan de geur van asperges, vooral bij Sancerre. De smaak van beide wijnen bevat nogal wat zuur en iets van pittig fruit. Ze hebben vrij veel zon nodig, want in magere jaren plegen ze te zuur te zijn om echt te plezieren. De oogsten 1973 en 1975 behoren tot de meest geslaagde uit recente jaren. Opgepast voor wijn met de naam Pouilly-sur-Loire. Dit namelijk is geen Pouilly-Fumé, want in plaats van de edele sauvignon-druif heeft men hiervoor de simpele chasselas gebruikt.

Drie andere droge witte Loire-wijnen die lijken op Sancerre en Pouilly-Fumé, zijn: Quincy, Reuiliy en Menetou-Saion.

Bordeaux

De bulk der blanke Bordeaux mist distinctie en kampt met hevige concurrentie uit andere Franse streken. Als gevolg hiervan brengt de wijn erg lage prijzen op. Ter illustratie moge dienen dat men in bepaalde witte districten als Blaye weer terug is gestapt van de tractor op het paard of de os simpelweg omdat er geen geld meer was voor reparatie of vervanging.

Op een goede tweede plaats staan de droge witte Graves. Dit district ligt rond en ten zuiden van de stad Bordeaux. Je vindt er bijzonder elegante wijnen met veel finesse. De witte wijn van het Domaine de Chevalier reken ik tot een der mooiste op aarde, maar hij is ongelooflijk zeldzaam en nooit goedkoop.

Wijnen die in Nederland wel regelmatig te koop liggen zijn Château Carbonnieux, Château Olivier, Château Couhins en Château de Fieuzal. Verwar de wijnen van deze categorie niet met de Graves Supérieures. Die smaken vrijwel altijd niet alleen halfzoet, maar ook naar dropjeswater. Ik heb de ervaring dat je met witte Graves moet proberen de allerbeste wijnen te drinken, omdat je direct daaronder al vaak wordt teleurgesteld.

Entre-Deux-Mers

Een andere, veel geziene witte Bordeaux is Entre-Deux-Mers. Zijn geboortegrond ligt gevat tussen twee stromen, de Dordogne en de Garonne, vandaar de naam. Wij denken bij zoiets aan ons land van Maas en Waal met vlakke weilanden en hier en daar een bosje wilgen.

Entre-Deux-Mers echter bezit veel heuvels, bossen en landerijen. De wijnen zullen nimmer imponeren door hun grootheid; de beste soorten hebben een blanke kleur, een fruitig bouquet en een springlevende smaak. Veel andere witte wijn komt uit Blaye, een district dat vroeger leverde aan de cognac-industrie, maar dat sinds de wet op de herkomstbenamingen niet meer mag. De wijntjes daar doen wat ondervoed aan en zijn meestal krijtdroog van smaak.

Blaye-wijnen worden ook veelal vermengd met witte wijnen uit andere districten en daarna als merkwijn verkocht. Je vindt daar heel lollige kwaliteiten bij die voor weinig geld véél frisheid bieden. Vele ervan zijn gecomponeerd uit wijnen van de sauvignon-druif.

Blanke Rhône

Hoe zuidelijker je in Frankrijk komt, des te moeilijker de witte wijnen het krijgen. Want een teveel aan zon doet de wijnen hun frisheid verliezen. In vrijwel heel het Franse zuiden trefje daarom witte wijnen aan die nogal krachtig zijn, soms op het logge af. Uiteraard komen er uitzonderingen voor: door misschien vroeg te plukken en een aparte gistingstechniek toe te passen, slagen sommige boeren er toch in een redelijk verfrissende wijn te maken. Enfin, wat de Rhône betreft komt er vooral witte wijn voor in het noordelijk deel van de circa tweehonderd kilometer lange vallei.

Niet ver onder Lyon ontmoet men de blanke Chdteau Grillet en Condrieu, twee rariteiten waarvan de eerste nergens verkrijgbaar is en de tweede slechts sporadisch en voor veel geld. Ze zijn heel ongewoon met een wat rokerig bouquet en een vineuze, rijke smaak die op een vriendelijke wijze droog overkomt. Weer meer zonwaarts liggen de wijngaarden van Hermitage en Crozes-Hermitage. Rood speelt hier eerste viool; de witte wijnen doen steenachtig aan.

Daarmee is het witte werk van de Rhône ongeveer wel bekeken. Heel af en toe zie je nog wel flessen van St. Péray, Clairette de Die, Chateauneuf-du-Pape Blanc en gewoon Côtes du Rhône Blanc.