Sesamzaad en sesamolie

Sesamzaad wordt over de hele wereld gebruikt in allerlei gerechten. En dat al duizenden jaren lang. Dat geldt ook voor sesamolie, die geschikt is voor vele manieren van gebruik. Wat is de geschiedenis van sesamzaad en -olie, hoe wordt het verwerkt, wat zijn de toepassingen? Welke waardevolle eigenschappen heeft sesamolie?

De plant en de geschiedenis

Sesamzaad is het zaad van een plant die in India, Indonesië Afrika en China een van nature voorkomt, genaamd Sesamum indicum. In China wordt al 5000 jaar gebruik gemaakt van sesamzaad. Dit gewas is een van de eerste die voor zowel de zaadjes als de olie die ze bevatten werd gebruikt. Deze plant houdt van een zandbodem en een hoge temperatuur. De plant is eenjarig, 0,5 tot 1 meter hoog en de bloemen zijn wit en trompetvormig. De bloemen worden later de zaaddoosjes, die zijn ongeveer 2 cm lang.

Als ze rijp zijn geworden springen deze open, waarbij de zaadjes vrijkomen. Sommige gecultiveerde variëteiten barsten niet open, waardoor ze makkelijker te oogsten zijn. De wortel van de sesamplant wordt ook geoogst voor gebruik.
De zaadjes kunnen rauw en geroosterd gebruikt worden. Geroosterd krijgen ze een nootachtige smaak. In Arabische landen worden ze vaak gebrand en dan zo gegeten. Sesam komt van het Arabische saasim of simsim. Sesamzaad wordt in warme gebieden over de hele wereld verbouwd, maar voornamelijk ingevoerd uit China, Zuid- en Midden-Amerika.

Verwerking van sesamzaad

Als het geoogst is wordt het zaad eerst gereinigd en gepeld. Dit is een proces dat gemechaniseerd wordt uitgevoerd. Eerst wordt het zaad met lucht behandeld om ongeregeldheden weggeblazen. Vervolgens wordt het gewassen.
Voor het pellen gaat het in een grote trommel. Daarna wordt het door een elektronische sorteermachine geleid die zaden met een afwijkende kleur verwijdert.

Toepassing

De zaden en de olie vinden hun toepassing in medicinaal, cosmetisch en culinair gebruik.

Culinaire toepassing

Gemalen sesamzaad wordt gebruikt om er tahin van te maken, een pasta die in de Griekse keuken en in het Midden-Oosten wordt gebruikt. Ook worden er daar veel zoete gerechten van gemaakt, zoals halva, een Turkse zoete lekkernij. Sesamzaad wordt veelvuldig gebruikt bij brood, zoete en zoute koekjes en gebak. Het wordt ook gebruikt bij allerlei vlees-, vis- en groentegerechten.

Sesamzaad bestaat voor 40 tot 60% uit olie; deze wordt koud geperst en daarna zonder verdere behandeling op de markt gebracht. Het wordt over de hele wereld gebruikt. Deze olie kan goed verhit worden en is dus geschikt om mee te bakken en braden, maar ook om koud te gebruiken in saladedressings.

Sesamolie kan goed tegen oxidatie, wat waarschijnlijk komt door de aanwezigheid van sesamine, een antioxidant. Als sesamolie wordt toegevoegd aan andere oliën waarmee gefrituurd wordt, dan verbeteren de oxidatie-eigenschappen van die andere oliën. De olie is lichtgeel van kleur en heeft een nootachtige smaak en een aromatische geur.

Sesamolie bevat veel vitamine E; een andere naam voor tocoferolen, in vet oplosbare antioxidanten.
De vetzuursamenstelling:

Cosmetische toepassing

Sesamolie wordt gebruikt als huidolie, omdat het goed wordt opgenomen door de huid. Daarom wordt het vaak verwerkt in huidverzorgingsproducten en ook als massageolie gebruikt. Het is ook geschikt als voedende haarolie, en bovendien een uitstekende zonnebrandolie omdat hij de meeste ultraviolette stralen absorbeert.
De olie kan het beste op een koele en donkere plaats bewaard worden.

Medicinale toepassing

Veel aandoeningen zijn ooit met sesamzaad behandeld. Vroeger werden al magische krachten toegeschreven aan sesamzaad. Het helpt tegen haaruitval, hoofdpijn, duizelingen en nog veel meer. Sesamzaad werkt ook licht laxerend.

"Sesam open u..."
De beroemde toverformule van Ali Baba: "sesam open u" heeft waarschijnlijk te maken met de openspringende zaaddoosjes.