Actimel, Activia en Yakult: werkt het echt?
Actimel, Activia en Yakult timmeren al een tijdje aan de weg. In de reclame horen we steevast over een goede bacteriën zoals Lactobacillus (L.) Casei Defensis en Bifidus Actiregularis. Klinkt heel wetenschappelijk verantwoord, maar werkt het ook? De verschillende yoghurts en yoghurtdrankjes maken veel claims waarvan het toch wel twijfelachtig is of ze deze kunnen waarmaken.Yoghurt en onze darmen
Yoghurt wordt gemaakt door goede bacteriën toe te voegen aan melk die de natuurlijke suikers omzetten in melkzuren. Over het algemeen zijn deze bacteriën familie van de Streptococcus en Lactobacillus, maar meestal worden meerdere soorten bacteriën gebruikt. Als de yoghurt na productie niet wordt verhit, zijn nog meer bacteriën aanwezig.In onze darmen bevinden zich ook veel goede bacteriën zoals Lactobacillus en Bifidobacterium. Een goede darmflora helpt ons immuunsysteem en vertering. Bij het prikkelbare darmsyndroom verstoort het minste of geringste al de balans van de vertering, wat leidt dit constipatie (verstopping) of juist diarree. Een yoghurt met extra goede bacteriën lijkt dus vooral voor mensen met dit syndroom een heel goed idee.
Probiotica
Probiotica betekent letterlijk "voor leven". Het zijn supplementen, zoals yoghurts en drinks, die een tekort aan goede bacteriën aan kunnen vullen na stress, ziekte of andere zaken die de darmflora verstoren. Een tijdelijke boost van deze bacteriën helpt met de vertering en ondersteunt de natuurlijke darmflora.
Tijdelijk - dat is een belangrijk woord. Als de ziekte of stress zich voortzet dan helpt het supplement maar voor korte tijd. Om die reden adviseren de reclames dagelijks gebruik.
Dus ik moet probiotica nemen?
Een aantal zaken zijn van belang als antwoord op deze vraag.
1. Is je darmflora of stoelgang verstoord?
Als je geen problemen hebt, waarom zou je dan elke dag een supplement nemen? Het is nooit weg om een lekkere, gezonde yoghurt of drink te eten/drinken, maar dat hoeft dan niet dagelijks en dat kan ook een gewone yoghurt of drink zijn zonder toegevoegde bacteriën.
2. Krijg ik voldoende bacteriën binnen met mijn dagelijks voedsel?
Van nature zitten er probiotica in bijvoorbeeld haver, tarwe, artisjokken en lof. Vezelrijke producten en zuivel bevorderen de stoelgang. In gewone yoghurt of drinks zitten dezelfde bacteriën als in de speciale producten, maar dan veel minder.
3. Werkt het wel voor mij?
Je kunt allicht eens een nieuw product proberen, maar besef dat de yoghurt en drinks slechts een soort bacterie bevatten terwijl er miljoenen soorten in je darmen zitten. Het toevoegen van die ene soort hoeft dus geen effect te hebben voor jou. En gewone yoghurt is ook al heel gezond.
What's in a name?
Shakespeare's Julia vroeg het zich al af en wij toch ook wel. Wat betekenen die bacterienamen nou?Als we er met een simpele blik naar kijken, dan klinken ze erg goed:
- Lactobacillus Casei Defensis: iets met defensie. Het verdedigt ons lichaam tegen indringers en verhoogt de weerstand.
- Lactobacillus Casei Imunitass: iets met immuun. Het maakt ons immuun voor ziekten.
- Bifidus Regularis: iets met regelen. Het regelt de stoelgang.
- Bifidus Actiregularis: iets met actief regelen. Het onderneemt actie voor een goede stoelgang.
- Bifidus Digestivum: iets met digestie. Het helpt de vertering.
- Bifidobacterium Lactis: iets met een bacterie en met melk. Het is een melkbacterie.
Het is een goedgeteste marketingstrategie om het publiek onder de indruk te brengen met (half-)wetenschappelijke termen. Voor het overgrote deel zijn deze termen namelijk gewoon bedacht om bovenstaande ideeën op te wekken. In werkelijkheid komen al deze bacteriën van eenzelfde stam: de darmbacterie Bifidobacterium animalis. Behalve in mensen vinden we deze bacterie in de meeste zoogdieren.
"Wetenschappelijk"
De toevoegingen "defensis", "regularis", "actiregularis", "lactis" eindigen allevier met "is" wat het idee van wetenschap oproept, maar dat natuurlijk niet automatisch betekent. Hetzelfde geldt voor "um" in "digestivum". Ook "tass" in "imunitass" geeft het een wetenschappelijke toon. De termen suggereren verder een actieve rol in het verdedigen dan wel reguleren van de gezondheid. Suggereren, want het zijn bedachte woorden.
Dezelfde bacterie, een andere naam
Zoals gezegd verwijzen al deze bacteriën naar eenzelfde soort. Waarom heten ze dan soms anders? Marketing!
In Canada spreekt men over Bifidobacterium Lactis, in Nederland en Engeland over Bifidus Actiregularis, in Amerika over Bifidus Regularis en in Duitsland en Oostenrijk wordt aan Bifidus Digestivum "Essensis" toegevoegd om het te doen voorkomen dat het een essentiele bacterie is. De naam Bifidus Actiregularis in Engeland is betrekkelijk nieuw, want voorheen werd de bacterie Bifidus Digestivum genoemd. Een perfect voorbeeld wat aantoont dat we hier niet te maken met wetenschappelijk gefundeerde namen, maar een verkooptechniek. Immers, als het een wetenschappelijke naam was, hadden de onderzoekers die het ontdekt of gekweekt hadden er een naam aan mogen geven. Die naam was dan over de hele wereld hetzelfde geweest.
Bron: HealthGauge, Flickr (CC BY-2.0)Actimel
Actimel is een yoghurtdrank van Danone met de L. Casei Defensis bacterie ook wel L. Casei Imunitass genoemd. Volgens de reclame helpt Actimel in je buik, waar 70% van je weerstand wordt bepaald. Is dat zo?Op de website van Actimel worden een aantal claims gemaakt:
[OLIST]Voor een goede weerstand moet je gevarieerd eten, voldoende bewegen, ontspannen en genoeg vocht binnen krijgen.
Lactobacillus caseï Defensis is exclusief in Actimel aanwezig. De bacterie is door wetenschappers van Danone uit melk geïsoleerd.
Dagelijks Actimel drinken verhoogt de weerstand. Dit is bewezen in dertig wetenschappelijke studies.
Actimel stimuleert de darmen door (1) bij te dragen aan evenwichtige darmflora, (2) de aanmaak van darmslijmvlies te stimuleren en (3) specifieke immuuncellen in de darmwand te stimuleren.
Lactobacillus caseï Defensis overleeft het maagzuur en is actief in de darmen.[/OLIST]
De eerste claim lijkt een algemene regel waar we allemaal wel logica in kunnen zien. De tweede claim is minder geloofwaardig, want zoals we hierboven hebben gezien, zijn deze goede bacteriën helemaal niet zo uniek. En als de Danone-wetenschappers de bacterie "ontdekt" hebben, waarom is de naam dan anders op andere plekken in de wereld?
De derde claim stelt dat er 30 studies zijn waaruit blijkt dat Actimel helpt. Samenvattingen van deze studies zijn niet beschikbaar, dus we weten niet hoeveel het dan helpt, of het bij iedereen helpt, wie de proefpersonen waren, etc. De vierde en vijfde claim klinken als resultaten uit deze onderzoeken, maar daar zien we dus geen bewijs van.
Bron: Danonenordics, Flickr (CC BY-2.0)Activia
Activia van Danone is de merknaam voor een reeks yoghurtproducten en enkele yoghurtdrinks met de Bifidus Actiregularis of Bifidus Essensis bacterie. De website maakt vergelijkbare claims als de Actimel-site. Belangrijkste afwijking is de volgende quote:"Activia heeft succesvol de Nederlandse ‘Gedragscode wetenschappelijke onderbouwing Gezondheidseffecten ten behoeve van Gezondheidsclaims voor eet- en drinkwaren’, doorlopen. Concreet wil dit zeggen dat een panel onafhankelijke deskundigen zich positief over het wetenschappelijke dossier van Activia heeft uitgesproken. Deze gedragscode is mede onderschreven door het Voedingscentrum." (website Actimel: http://www.verstandvanweerstand.nl)
Dit klinkt erg goed, maar het probleem is als volgt: het onafhankelijke panel spreekt zich uit over de wetenschappelijke onderbouwing van een claim zoals gevonden door de producent. Dit betekent dat er geen nieuwe tests worden gedaan, maar dat bestaande onderzoeken worden geëvalueerd. Het feit dat onderzoekers van de producent een positief effect vonden en dit goed onderbouwden, wil niet zeggen dat een 100% onafhankelijk onderzoek geen andere bevindingen kan doen. Bovendien weten we nog steeds niets over de geteste proefpersonen en waarom het product bij hen werkte.
Rechtszaak tegen Danone
In januari 2008 diende Coughlin, Stoia, Geller, Rudman & Robbins een "class action suit" in tegen Danone (Dannon in Amerika). De claims van Danone over een wetenschappelijke bewezen verbeterde stoelgang en darmflora worden niet ondersteund. Er is zelfs onderzoek van Danone zelf wat geen bewijs vond voor een positieve werking van de Danone-producten. De voorzitter van de Danone-groep gaf het toe: de lancering en marketing van het product hebben tot succes geleid en niet zozeer de werking. De groep juristen wil een claim indienen namens gedupeerde consumenten die dure yoghurt kochten die uiteindelijk niet bleek te doen wat het beloofde.Yakult
Yakult is een drank van het Japanse bedrijf Yakult met de bacterie Lactobacillus casei Shirota. Deze bacterie is vernoemd naar haar ontdekker en oprichter van Yakult Dr. Minoru Shirota. In 1930 isoleerde Dr. Shirota lactobacillen te kweken die sterk genoeg waren om het maagzuur te weerstaan en in voldoende aantallen te produceren voor een voldoende effect. De drank Yakult is al in 1935 ontwikkeld om patiënten op een makkelijke manier de bacterie toe te dienen.In tegenstelling tot Actimel en Activia maakt Yakult niet zoveel losjes gefundeerde claims. Yakult voldoet aan de "Gedragscode voor wetenschappelijke onderbouwing", maar zoals hierboven beschreven, hoeft dat niet per se te betekenen dat de claim waar is. Het positieve aan Yakult is dat de website veel meer informatie biedt over het product. De bacteriestam is benoemd door een wetenschapper en verandert niet met de marketingwensen in andere landen. Verder voert Yakult in Japan het FOSHU (Food for Specified Health Uses) keurmerk. Het keurmerk wordt alleen toegekend aan voedingsmiddelen die bewezen effectief zijn, veilig en van hoge kwaliteit. In tegenstelling tot de Nederlandse Gedragscode gaat aan de toekenning van dit keurmerk wel onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek vooraf.
