Artisjok voedsel en medicijn

Als je zoals ik gedeeltelijk in Bretagne woont, kun je er niet naast kijken: de artisjokvelden. Artisjok is niet alleen een typische groente maar ook een bijzonder geneeskrachtig kruid, dat vooral een leverbeschermende en drainerende werking heeft.

Geschiedenis van de artisjok

Het is heel, heel lang geleden, dat men in het Nabije Oosten, op het idee is gekomen de nog niet ontloken bloemknoppen van een wilde distel te eten. De Grieken kenden dit voedsel, kinara, al vele eeuwen voor Christus, en nog altijd eten de armsten op Kreta, de monniken van kleine afgelegen kloostertjes, de geitenhoeders in de bergen in mei de jonge anghinari, rauw met wat grof zout.

In de Middeleeuwen leerden de Arabieren op Sicilië en in Zuid-Italië de Italianen hun karchouf appreciëren. De Italiaanse koks in het gevolg van Catharina de Médici brachten de carciofo naar Frankrijk, waar ze een groot succes bleken, niet in het minste omdat de artisjokken golden als machtig afrodisiacum.
Artichauts, artichauts, c'est pour monsieur et madame, pour réchauffer le corps et l'âme, et pour avoir le cul chaud, zongen de artisjokkenverkopers in de zeventiende eeuw in de straten van Parijs, en dat was duidelijke taal. Ook de serieuze Dodonaeus schreef al "Die bollen, voor spijse ingenomen, verwecken ende maeken lust tot bijslaap maar ... als sij rouw ghegethen worden sonderlinghe als zij oudt sijn soo zijn se quaet om verteren ...” Toch beschrijft Dodoens ook de zuiverende werking van artisjok, al heeft hij het dan vooral over de wortel, terwijl we medicinaal nu meer het blad gebruiken.  'Die wortel van Artichauts in wijn ghesoden ende ghedroncken iaecht af duer die urine alle quade vuylicheyt des bloets/ ende doet dat water stincken ende swaer van ruecke worden/ ende verdrijft/ ende gheneest mits dyen den quaden stanck van den oocxselen/ en van den gheheelen lichaem.

Naamgeving artisjok

De naam "Artischock" heeft zich uit het Arabische al-harsúf via het Spaanse alcarchofa, het Franse artichaut en het Noord-Italiaanse artiocco ontwikkeld. De wetenschappelijke naam Cynara stamt af van het Griekse woord kynára of kynaros, waarmee een naar het Egeïsche eiland Kinara genoemde artisjokkensoort aangeduid werd.

Leverplanten

Artisjokken zijn zeer goed voor de lever. Samen met een andere distel Silybum en paardenbloem Vandaar dat men er in Italië een aperitief van maakt, Cynar, dat de spijsvertering helpt, ook al wordt de lever door de alcohol op proef gesteld. Drink Cynar met ijsblokjes, water en een plak sinaasappel. In de keuken worden de bloembodems van de artisjok gebruikt maar medicinaal zijn het vooral de grote, grijze bladeren die verwerkt worden.

Recept: Artisjokken à la barigoule

De barigoule is een fijne, zeer geurige wilde champignon uit de Provence, waarvan geur en smaak zich wonderlijk verenigen met die van de artisjok. Maar barigoules zal men hier tevergeefs zoeken. Gebruik voor dit recept, zo mogelijk, grote wilde weidechampignons, die nog altijd veel geuriger zijn dan de gekweekte, en behelp u in uiterste nood met de gewone champignons van de groenteman-maar wees dan wel zo eigenwijs om de grote te willen hebben, die al open zijn, en die veel meer smaak geven dan de kleintjes. Kies kleine, jonge artisjokken. Snijd een plak van de onderkant, knip de harde punten van de blaad­jes. Giet onderin een stevige stoofpan enkele le­pels olijfolie, leg daarop een bedje van ringen ui, wat dunne reepjes wortel, in plakken- gesneden champignons en wat magere spekblokjes, wat peper en zout erop, en zet daarop netjes naast elkaar de artisjokken. Sprenkel er olijfolie op en zet de pan op het vuur. Laat dit even stoven, giet er dan een glas droge witte wijn en een glas water op en laat het geheel zo op zeer zacht vuur één uur zoetjes stoven.