Agati, eetbare bloemen met een medicinale werking

Agati (Sesbania grandiflora) is familie van de vlinderbloemigen en wordt vaak als sierplant in de tuin gezien. Het staat niet alleen bekend als een traditionele medicinale plant; de bloemen, bladeren en vruchten worden ook in diverse gerechten gebruikt. Kembang Turi, zoals de plant in Indonesië en door de Javaanse bevolking in Suriname wordt genoemd, smaakt heerlijk in pittige gerechten met warme vis, gedroogde garnalen of zoutvlees.

Oorsprong

De exacte oorsprong van de Sesbania grandiflora is niet bekend, maar het wordt als inheems beschouwd in een groot aantal Zuidoost-Aziatische landen, met inbegrip van India, Indonesië, Maleisië, Myanmar en de Filipijnen, met mogelijk Indonesië als het centrum van diversiteit. Het is nauw verwant aan de Australische soorten, Sesbania formosa.

Wijdverbreide distributie

Vroeger was het gebruik van de meerjarige Sesbaniasoorten grotendeels beperkt tot deze landen. Vandaag de dag vindt een wijdverbreide distributie plaats naar het noorden van Australië, Benin, Burkina Faso, Kameroen, Tsjaad, Ivoorkust, Cuba, Djibouti, Dominicaanse Republiek, Eritrea, Ethiopië, Gambia, Ghana, Guadeloupe, Guinee, Guinee-Bissau, Haïti, Kenia, Liberia, Mali, Martinique, Mauritanië, Mauritius, Mexico, Nepal, Niger, Nigeria, Puerto Rico, Senegal, Sierra Leone, Somalië, Zuid-Afrika, Tanzania, Togo, Oeganda, de Verenigde Staten van Amerika. Het wordt al zeker vanaf de tweede helft van de 19e eeuw in West-Afrika geteeld. Ook in Suriname is de Sebania grandiflora tegenwoordig te vinden.

Eigenschappen

De kleine, zachthouten boom wordt 3 tot 8 meter hoog. Het is een snelgroeiende boom met kleine, samengestelde bladeren en witte of rode bloemen, afhankelijk van de soort. De vruchten zijn lang, plat en dun, 30–45 cm lang en qua vorm bijna net als de kousenband. De bladeren, 15 – 30 cm lang, komen voor in paren van 10 tot 20 stuks of zelfs meer. In elke vrucht komen er ongeveer 30 zaden voor van ongeveer 8 mm.

Hout

In tegenstelling tot de bloemen wordt het hout van Sesbania grandiflora niet erg gewaardeerd. Wie het hout gebruikt om te koken zal merken dat het veel rook produceert. De dichtheid van het hout stijgt naarmate de plant ouder wordt. Hout van 5 tot 8 jaar oude bomen kunnen worden gebruikt in de woningbouw of als craft wood. De bloemen en jonge bladeren van Sesbania grandiflora zijn eetbaar en worden vaak gebruikt in maaltijden (Gutteridge en Shelton 1998). De peulen kunnen ook worden gegeten als groente. De gedroogde bladeren worden in sommige landen ook in de vorm van thee gebruikt als antibiotica en heeft anti-helminthologische, anti-tumor en contraceptieve eigenschappen.

Groei

De boom doet het erg goed in volle zonlicht en is bijzonder gevoelig voor vorst. Het past zich goed aan warme, vochtige omgevingen aan en groeit minder goed in de subtropen, vooral in gebieden met temperaturen beneden 10 °C. De Sesbania grandiflora heeft een uitstekend vermogen om wateroverlast aan te kunnen en is bij uitstek geschikt voor omgevingen, die afhankelijk van het seizoen drassige of overstroomd raken. Wanneer er sprake is van een overstroming, worden de drijvende bijwortels en hun stengels, wortels en knollen beschermd met een sponsachtig weefsel. De Sesbania grandiflora heeft zich aangepast aan gebieden met een neerslag van 2000-4000 mm neerslag, maar groeit ook in gebieden waar slechts 800 mm neerslag valt. Een ander opvallend kenmerk is de tolerantie voor zowel zoute als alkalische bodems.

Eetbare bloemen

De bloemen van de Sesbania grandiflora worden als groente gegeten in Zuidoost-Aziatische landen zoals Laos, Thailand, Java (Indonesia), Vietnam en de Filippijnen. In de Thaise cuisine wordt het zowel rauw als gekookt genuttigd. De jonge bonen worden ook gegeten, samen met de bladeren. In Sri Lanka worden de bladeren, die er bekend staan als Katura murunga, soms toegevoegd aan sudhu hodhi of white curry, een gerecht dat landelijk wordt gegeten en waarvan de lokale bevolking gelooft dat het kanker kan genezen. In India staat deze plant bekend als agate (Tamil), agastya (Kannada), agise (Telugu). Zowel de bladeren als de bloemen worden in gerechten gebruikt. In Suriname wordt de Kembang Turi onder anderen door de Javanen gegeten. De bloemen worden regelmatig gebruikt in verschillende soorten gerechten. Petjil is daar één van de meest bekende van. Maar de bloem wordt ook wel klaargemaakt met warme vis en peper.

Voedingswaarde bloemen

De Sesbania grandiflora heeft een unieke bloem, die heel veel voedingsstoffen bevat zoals koolhydraten, eiwitten, vetten, verschillende soorten mineralen (zoals kalium, fosfor, ijzer en calcium), alsook verschillende soorten vitamines zoals vitamine B1, B2, B6, C en bètacaroteen. De voedingswaarde van 100 gram Kembang Turi:

• Water: 91,58 gr
• Eiwit: 1,28 gr
• Vet: 0,04 gr
• Koolhydraten: 6,73 g
• Calcium: 18 mg
• IJzer: 0,84 gr
• Magnesium: 12 mg
• Fosfor: 30 mg
• Kalium: 184 mg
• Natrium: 15 mg
• Selenium: 0,8 g
• Vitamine C: 73 mg
• Thiamine: 0,083 mg
• Riboflavine: 81 mg
• Niacine: 0,430 mg
• Foliumzuur: 102 g

Heerlijk pittig recept

De bloemen worden meestal jong geplukt, wanneer ze nog gesloten zijn, maar ook de bloemen die reeds een beetje open zijn worden gebruikt. Sommige mensen vinden dat de meeldraden het gerecht bitter maken en verwijderen deze daarom bij het schoonmaken van de bloemen. De bloemen zijn het lekkerst wanneer ze met gerookte vis, droge garnalen of zoutvlees klaargemaakt worden, het liefst met een pepertje erbij. Hier een Surinaams recept van Kembang Turi met gerookte vis (ook wel warme vis genoemd).

Benodigdheden

• 250 gram jonge bloemen
• 250 gram warme vis
• 1/2 rode peper
• een halve ui
• 2 teentjes knoflook
• 1 bouillonblokje
• 1 volle eetlepel bruine suiker
• 1 kleine tomaat
• 2 eetlepels (zonnebloem)olie

Bereiding

Breek de warme vis in kleine stukken en was het even onder de kraan. Verwijder de meeldraden en het groene topje van de bloemen. Snipper de ui en snij de knoflookteentjes fijn. Hak de tomaat in stukken. Snij de peper in reepjes. Verhit de olie in een wok en fruit de ui en knoflook tot ze glazig zijn. Doe tomaat, bouillonblokje, peper en suiker erbij en laat even pruttelen. Schep de warme vis erdoor, doe er 5 eetlepels water bij en laat het voor ongeveer 2 minuten met gesloten deksel sudderen, totdat er heel weinig saus over is. Doe daarna de Kembang Turi erbij en roerbak op hoog vuur voor ongeveer 2 minuten. Met warme rijst heb je een heerlijk voedzame maaltijd voor de dag!