Jodiumtekort: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Jodiumtekort: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose Jodiumtekort symptomen bestaan uit vermoeidheid, spierpijn, gewrichtsklachten, slaapproblemen en haaruitval als gevolg van een traag werkende schildklier. Jodium is een spoorelement dat nodig is voor de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn van belang voor een goede groei, de ontwikkeling van het zenuwstelsel alsmede de stofwisseling. Het lichaam maakt geen jodium aan en daarom vormt het een essentieel onderdeel van je dieet. Jodium wordt gevonden in verschillende voedingsmiddelen, zoals zeewier, zeevis en eieren. Er zit toegevoegd jodium in gejodeerd keuken-, tafel- en dieetzout, bakkerszout, brood dat gebakken is met bakkerszout en sommige vleeswaren. Mensen die weinig tot geen brood eten waarin bakkerszout is verwerkt en ook geen gejodeerd keukenzout gebruiken, kunnen een jodiumtekort krijgen.

Wat is jodium?

Jodium is een spoorelement: een mineraal waar je lichaam maar erg weinig van nodig heeft. Jodium is van nature aanwezig in de bodem en zeewater. Planten en dierlijk voedsel dat groeit op een bodem die jodium bevat, zullen deze opnemen. Op deze manier komt het beschikbaar in het voedsel.

Hazelnoten en walnoten / Bron: Istock.com/jjovanottiHazelnoten en walnoten / Bron: Istock.com/jjovanotti

Bronnen van jodium

De beschikbaarheid van jodium in levensmiddelen verschilt in verschillende delen van de wereld. Jodium komt voor in zeewier, zeevis, eieren en sommige vleeswaren. Andere bronnen van jodium zijn zilvervliesrijst, noten (cashewnoten, hazelnoten en walnoten) en fruit als aardbeien, banaan, appel, ananas, kokosnoot, rabarber, mango en dadels. Daarnaast komt jodium voor in brood dat gebakken is met bakkerszout. Doordat in Nederland van nature niet veel jodium in de voeding zit, wordt het spoorelement aan verschillende producten toegevoegd. Volgens het Voedingscentrum zijn dat:
  • gejodeerd keuken- en tafelzout;
  • gejodeerd dieetzout met een laag natriumgehalte;
  • bakkerszout voor het bakken van brood en broodvervangers (het staat bakkers vrij dit wel of niet te doen);
  • nitrietpekelzout voor vleeswaren.

Symptomen van een jodiumtekort

Jodiumtekort was in het verleden een belangrijke oorzaak van struma en mentale retardatie bij kinderen. Struma betekent schildkliervergroting, in de volksmond ook bekend onder de naam 'krop'. Sinds de introductie van gejodeerd zout is het aantal gevallen van jodiumtekort enorm gedaald.

Schildklieronderzoek / Bron: Image Point Fr/Shutterstock.comSchildklieronderzoek / Bron: Image Point Fr/Shutterstock.com

Zwelling in de nek (struma)

Zwelling aan de voorkant van de nek is het meest voorkomende symptoom van een jodiumtekort. Dit wordt een struma genoemd en treedt op wanneer de schildklier te groot wordt. De schildklier gebruikt jodium om schildklierhormonen te maken. Als je lichaam echter weinig jodium bevat, kan het niet genoeg schildklierhormoon maken. Ter compensatie werkt de schildklier harder om te proberen meer te maken. Dit zorgt ervoor dat de cellen groeien en zich vermenigvuldigen, wat uiteindelijk leidt tot een struma.

Onverwachte gewichtstoename

Plotselinge gewichtstoename is een ander teken van een jodiumtekort. Het kan optreden als het lichaam niet genoeg jodium heeft om schildklierhormonen aan te maken. Dit komt omdat schildklierhormonen de snelheid van je metabolisme helpen regelen en wanneer je schildklierhormoonspiegel laag is, verbrandt je lichaam minder calorieën in rust. Dit wordt vervolgens opgeslagen als vet, in plaats van te worden verbrand als energie. Dit kan leiden tot gewichtstoename.

Vermoeidheid en zwakte

Vermoeidheid en zwakte zijn ook veel voorkomende symptomen van een jodiumtekort. Het merendeel van de mensen met lage schildklierhormoonspiegels als gevolg van een jodiumtekort, voelen zich moe, lusteloos en zwak. Dit komt omdat je lichaam het mineraal nodig heeft om energie te maken.

Haaruitval

Wanneer je schildklierhormoonspiegels laag zijn, kunnen de haarzakjes stoppen met regenereren. Na verloop van tijd kan dit haarverlies veroorzaken. Om deze reden kunnen mensen met een jodiumtekort ook last hebben van haarverlies.

Een jodiumtekort tijdens de zwangerschap heeft ook gevolgen voor het ongeboren kind / Bron: Zerocool, PixabayEen jodiumtekort tijdens de zwangerschap heeft ook gevolgen voor het ongeboren kind / Bron: Zerocool, Pixabay

Problemen tijdens de zwangerschap

Zwangere vrouwen lopen een verhoogd risico op een jodiumtekort. Het niet binnenkrijgen van voldoende jodium tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding kan klachten veroorzaken voor zowel de moeder als de baby, zoals achterblijvende groei en hersenontwikkeling.

Droge, schilferige huid

Een droge, schilferige huid kan veel mensen met een jodiumtekort treffen. Schildklierhormonen zijn nodig voor huidcellen om te kunnen regenereren. Wanneer de schildklierhormoonspiegels laag zijn, wordt dit proces verstoord, wat mogelijk leidt tot een droge, schilferige huid.

Het koud hebben

Je koud voelen of kouwelijkheid is een veel voorkomend symptoom van een jodiumtekort. Omdat jodium wordt gebruikt om schildklierhormonen te maken, kan een tekort aan jodium je schildklierhormoonspiegels doen dalen. Aangezien schildklierhormonen de snelheid van je metabolisme bepalen kan een tekort aan schildklierhormoon dit vertragen. Een langzamer metabolisme zorgt voor minder warmte, waardoor je je kouder kunt voelen dan normaal.

Flauwvallen / Bron: Andrey_Popov/Shutterstock.comFlauwvallen / Bron: Andrey_Popov/Shutterstock.com

Veranderingen in de hartslag

Je hartslag kan worden beïnvloed door het jodiumniveau. Te weinig van dit mineraal kan ervoor zorgen dat je hart langzamer slaat dan normaal, terwijl te veel ervan ervoor kan zorgen dat je hart sneller klopt dan normaal. Een ernstig jodiumtekort kan een abnormaal trage hartslag veroorzaken. Hierdoor kun je je zwak, vermoeid en duizelig voelen en mogelijk flauwvallen.

Concentratie- en geheugenproblemen

Een jodiumtekort kan van invloed zijn op je vermogen om te leren en te onthouden. Een mogelijke reden hiervoor kan een onderontwikkeld brein zijn.

Zware of onregelmatige menstruatie

Zware en onregelmatige menstruaties kunnen optreden als gevolg van een jodiumtekort. Dit komt omdat lage schildklierhormoonniveaus van invloed zijn op de hormonen die betrokken zijn bij het reguleren van de menstruatiecyclus.

Gewrichtsklachten en spierproblemen

Gewrichtsklachten en spierproblemen zijn gangbaar bij een jodiumgebrek. Dit uit zich bijvoorbeeld in gewrichtspijn, gewrichtsstijfheid, spierpijn, spierstijfheid en/of spierzwakte.

Andere klachten

Mogelijke andere symptomen zijn:

Brood / Bron: Istock.com/LyashikBrood / Bron: Istock.com/Lyashik

Oorzaak jodiumtekort

De schildklier is een vlindervormig orgaan dat zich aan de voorzijde onder in de hals bevindt, onder het strottenhoofd, In de schildklier zit normaal gesproken een grote voorraad jodium. Als je te weinig jodium binnenkrijgt, merk je dit vaak pas na enkele jaren. In Nederland kan een jodiumtekort ontstaan als je:
  • te weinig of geen brood eet;
  • ongejodeerd of biologisch brood eet; en bovendien
  • geen gejodeerd keukenzout gebruikt.

De schildklier gaat bij jodiumdeficiëntie trager werken, wat 'hypothyreoïdie' wordt genoemd, en opzwellen.

Onderzoek en diagnose

Door middel van een urinetest kan bepaald worden of er sprake is van jodiumdeficiëntie.

Jodiumdeficiëntie behandeling

Jodiumdeficiëntie kan worden aangetoond door een jodium-urinetest en kan succesvol worden behandeld met orale jodiumsuppletie. Deze vult het tekort aan. In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde staat een casus van een meisjes van 8 jaar waaruit blijkt dat jodiumdeficiëntie op basis van een inadequate jodiuminname in Nederland nog steeds voorkomt:

Een meisje van 8 jaar had sinds enkele maanden een struma. Haar voedingpatroon was aangepast aan veronderstelde voedselallergieën. Zij at nooit broodproducten en er werd geen zout aan het eten toegevoegd in de veronderstelling dat zout schadelijk is. De waarde van het thyroïdstimulerend hormoon (TSH) was niet afwijkend, de vrij-T4-waarde verlaagd en de T3-waarde hoog-normaal. Uit het urineonderzoek bleek een verlaagde jodiumuitscheiding. Echografie liet een diffuus vergrote schildklier zien.¹

Makreel / Bron: Istock.com/Lilechka75Makreel / Bron: Istock.com/Lilechka75

Voorkomen van een jodiumtekort

Volgens het Voedingscentrum krijg je dagelijks genoeg jodium binnen als je 6 boterhammen per dag eet van brood met 1,2% bakkerszout. Daarnaast doe je er verstandig aan om regelmatig eieren en zeevis te eten, zoals witvis (kabeljauw, koolvis, schelvis, rode mul), vette zeevis (haring, makreel, zalm, tonijn) en platvis (schol, tong, heilbot). Daarnaast komt er jodium voor in kaas en melk.

Aanbevolen inname jodium

De Scandinavische aanbevelingen worden in Nederland aangehouden wat betreft jodium:

Wie?Hoeveelheid (microgram)
Kinderen 6-11 maanden50
Kinderen 1-2 jaar70
Kinderen 2-5 jaar90
Kinderen 6-9 jaar120
Mannen en vrouwen vanaf 9 jaar150
Zwangere vrouwen175
Vrouwen die borstvoeding geven200

Prognose

Als een jodiumtekort vroegtijdig wordt opgespoord, kan dit goed worden behandeld met weinig tot geen klachten. Als het echter wordt gediagnosticeerd nadat er complicaties zijn opgetreden, kunnen veel complicaties – vooral bij kinderen – permanent zijn. Maar zelfs als zich na een tekort aan jodium complicaties hebben ontwikkeld, kan het voorkomen dat complicaties verergeren terwijl je voldoende jodium binnenkrijgt.

Noten:
  1. Rutger M. van Ree, Tom D. van Mierlo en Wilma Verburgt. Jodiumdeficiëntie door afwijkend voedingspatroon. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A4374

Lees verder

© 2016 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Jodium in voedselJodium in voedselJodium is een essentieel mineraal dat de aanmaak van hormonen in de schildklier stimuleert. Een jodiumtekort heeft zeer…
Hoe beschermt jodium ons tegen radioactieve straling?Hoe beschermt jodium ons tegen radioactieve straling?Door de wetenschap wordt ons, na een ongeval in een kerncentrale, aangeraden massaal jodiumtabletten te slikken. Op die…
Struma: oorzaken, behandelingStruma: oorzaken, behandelingStruma is wereldwijd gezien de meest voorkomende schildklierafwijking. Struma hoeft niet altijd meteen behandeld te word…
Jodiumtekort: Gebrek aan schildklierhormonenJodiumtekort: Gebrek aan schildklierhormonenJodium is een mineraal dat essentieel is voor een goede schildklierwerking. De schildklier gebruikt namelijk jodium om s…

Wat voor soorten spinazie bestaan er?Wat voor soorten spinazie bestaan er?Er bestaan allerlei spinaziesoorten met ieder hun eigen vorm en smaak. Deze groentesoort bevat tevens een hoop verschill…
Tips voor een lekker ontbijt, want ontbijten is goed voor jeTips voor een lekker ontbijt, want ontbijten is goed voor jeEen goede start van de dag is erg belangrijk. Na het slaapproces heeft je lichaam behoefte aan nieuwe voedingsstoffen. E…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Arnavaz, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Healthline. 10 Signs and Symptoms of Iodine Deficiency. https://www.healthline.com/nutrition/iodine-deficiency-symptoms (ingezien op 4-2-2018)
  • Healthline. What You Should Know About Iodine Deficiency. https://www.healthline.com/health/iodine-deficiency (ingezien op 20-4-2023)
  • http://www.thyroid.org/iodine-deficiency
  • http://www.lifeextension.com/magazine/2011/10/the-silent-epidemic-of-iodine-deficiency/Page-01
  • http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/jodium.aspx
  • http://www.uitdaging.net/gezond/jodium.html
  • http://sulla-salute.com/gezondheid/otorrinolaringologia/voedingsmiddelen-rijk-aan-jodium.php
  • Rutger M. van Ree, Tom D. van Mierlo en Wilma Verburgt. Jodiumdeficiëntie door afwijkend voedingspatroon. Ned Tijdschr Geneeskd. 2012;156:A4374
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/jjovanotti
  • Afbeelding bron 2: Image Point Fr/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Zerocool, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Andrey_Popov/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 5: Istock.com/Lyashik
  • Afbeelding bron 6: Istock.com/Lilechka75
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 20-04-2023
Rubriek: Eten en Drinken
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 15
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.