Kruisbessen voor jam of diksap

De kruisbes behoort tot de ribesfamilie. Hij wordt ook wel kroezel, stekelbes, klapbes of knoeper genoemd. De kruisbes kan geteeld worden maar komt ook in het wild voor. Een aantal geteelde soorten is zeer in trek bij de consument vanwege de lekkere en zoete smaak en kan als fruit gegeten worden. Maar de kruisbes is ook zeer geschikt om jam of diksap van te maken. Veel soorten kruisbessen zijn namelijk tamelijk zuur en die soorten zijn vooral geschikt om diksap van te maken.

Wilde kruisbes

In het wild groeit de kruisbes vooral op vochtige, kalkhoudende en matig voedselrijke grond zoals open plekken in het bos. Hij heeft takken met stekels (vandaar ook de naam stekelbes) en kan tot ruim een meter hoog worden. De bladeren hebben een enigszins ronde vorm en zijn aan de onderkant zacht behaard. De wilde kruisbes bloeit met groene of paarse bloemen in de maand april.

Geteelde kruisbes

De geteelde kruisbes komt in Nederland maar weinig voor. Anders is dit in Vlaanderen waar de kruisbes bij telers van klein fruit in Haspengouw, het Hageland en de Voorkempen veel voorkomt. De vrucht is een bes die als hij rijp is een groene, rode, gele of roodpaarse kleur heeft. Soorten met rode of roodpaarse vruchten zijn voor de verkoop het meest populair omdat die er voor de consument het aantrekkelijkst uit zien. Eenmaal rijp komen ze van eind juni tot begin augustus op de markt.

Groeiwijze

Vermeerderen

Het vermeerderen bij de kweek gebeurt door stekken. Soms wordt de kruisbes als klein boompje gekweekt door te enten op een ribes. De onderstam heeft dan een hoogte van ongeveer een meter waardoor de bessen op plukhoogte groeien. Andere teeltmogelijkheden zijn in hagen en in vrij groeiende struiken.

Zon en schaduw

Omdat de kruisbes in vergelijking met andere fruitsoorten beter tegen schaduw kan is het mogelijk de oogstperiode te verlengen door van hetzelfde ras struiken op een schaduwplek te zetten en anderen in het zonlicht. Schaduwplekken zijn bijvoorbeeld plaatsen onder fruitbomen. Wel kan de smaak van struiken in de schaduw iets zuurder uitvallen. Bij rijpende bessen moet opgelet worden dat de bessen niet uitdrogen door teveel rechtstreekse zonneschijn.

Grondsoorten

Geteelde kruisbessen groeien op bijna alle soorten grond met uitzondering van zeer natte gronden. Humusrijke grond heeft wel voorkeur evenals verwerking van compost of verteerde mest in de grond.

Zoete soorten voor jam

Een aantal soorten kruisbessen is erg zuur en weinig in trek bij de consument. Vooral de zoetere soorten worden verwerkt in toetjes of zijn geschikt voor het maken van jam. De zoetere soorten zijn:

Early Sulphur

Dit is een vroege soort die eind juni rijp is met een ruig behaarde gele vrucht die aan forse struiken groeit.

Oregon Champion

Deze bes heeft een mooie kleur en zoete vruchten die eind juli tot augustus rijp zijn.

May Duke

Deze soort heeft een tamelijk grote en vrijwel onbehaarde helderrode vrucht.

Rochus

De rochus heeft een ovale vrucht die groen van kleur is en smaakt heel zoet.

Rolanda

Dit is een productief ras met donkerpaarse vruchten.

Whinham’s Industry

Deze paarsrode bes rijpt in de eerste helft van juli en heeft grote behaarde bessen.

Whitesmith

Deze bes heeft grote lichtgele, zoete vruchten.

Golda

Dit Nederlands ras rijpt in de eerste helft van juli en heeft een nagenoeg onbehaarde gele vrucht.

Goudbal

Dit is eveneens een Nederlands ras met langwerpige goudgele vruchten. Deze soort heeft een matige groeikracht.

Zure kruisbessen voor diksap

Onrijpe kruisbessen zijn altijd nog geschikt om diksap van te maken. Diksap is vruchtensap dat zeer sterk wordt ingedikt en waar geen kleurstoffen of smaakstoffen aan zijn toegevoegd. Voor een kilo diksap is ongeveer acht kilo fruit nodig. Diksap kan gebruikt worden voor het maken van jam en gelei om die op te laten opstijven. Vooral bij soorten die dat nodig hebben zoals aardbeien.