Alles over melk: melk heeft verschillende samenstellingen

Melk kun je natuurlijk gewoon drinken en je kunt het verwerken in allerlei gerechten. Maar er zijn ook wetenswaardigheden over melk die lang niet iedereen weet en die wel heel handig zijn. Zoals dat melk verschillende samenstellingen kent. En dat ieder dier die samenstelling afstemt op de behoefte. Bovendien zijn er heel veel mensen die helemaal niet tegen melk kunnen. Dat frieten minder vet worden als je ze eerst in de melk legt. Of dat gehomogeniseerde melk niet goed tegen verhitting kan. Zomaar wat feiten over melk.

Wat is melk?

Melk is wit van kleur en is een vloeistof. Het is eigenlijk een mengeling van vetdruppels in water. Melk komt uit de borsten van het vrouwtjes (altijd zoogdieren zoals de mens, de koe, het schaap, de geit en andere dieren) en het is eigenlijk bedoeld om de jongen te voorzien van alles wat ze nodig hebben in de eerste maanden. Melk is tevens de basis van allerlei zuivelproducten zoals room, boter, karnemelk, kaas en yoghurt.

Melk uit de winkel – meestal gepasteuriseerd of gesteriliseerd

Melk kan tegenwoordig in de winkel worden gevonden met allerlei toevoegingen, maar ook van allerlei samenstellingen. Halfvolle, magere, volle het is allemaal te koop. Of met extra calcium of vitamines. Rauwe melk, zo van de koe wordt bijna nergens meer verkocht, omdat daar eventuele ziektekiemen nog in zouden zitten. Daarom wordt de melk die in de winkels in veel landen te krijgen is gepasteuriseerd. Dit betekent dat de gepasteuriseerde melk kort verhit wordt tot een temperatuur van ten minste 72 graden Celsius. Daarna wordt de melk heel snel weer koud gemaakt. Bacteriën worden daardoor gedood en de houdbaarheid verlengd. Gepasteuriseerde melk hoort in de koelkast thuis. Er zijn tegenwoordig ook langer houdbare soorten melk. Zij hebben een heel andere bewerking ondergaan, want deze melk is gesteriliseerd. Dit betekent dat de melk ten minste tot 110 graden Celsius is verhit. Veel mensen vinden de smaak van gesteriliseerd melk heel anders dan van gepasteuriseerde. Dit komt omdat de melksuiker of lactose door de verhitting karameliseert en de smaak dus zoeter wordt. Ook krijgt de melk een andere kleur. Hij is donkerder dan gepasteuriseerde melk.

Ultra High Temperature Melk

Heel erg lang houdbare melk wordt ook wel Ultra High Temperature melk genoemd. De melk wordt in dit geval verhit tot 135 graden Celsius, waardoor alle bacteriën onschadelijk worden gemaakt. De tijd waarin de melk wordt verhit is overigens maar kort en wel zo kort dat de melksuiker niet karameliseert. Zelfs lang(er) houdbare melk moet in de koelkast bewaard worden.

Homogeniseren van melk

Bij het homogeniseren va melk wordt het vocht onder hele hoge druk door een soort zeef gedrukt. De vetbollen in de melk worden daardoor kleiner en dat betekent dat er geen room op de melk wordt gevormd. De melk heeft dus één structuur. Gehomogeniseerde melk is witter van kleur, heeft een zachtere smaak en kan niet zo goed tegen verhitting en licht. Melk wordt trouwens nooit alleen maar gehomogeniseerd. Dat gebeurt na of tijdens het pasteuriseren van de melk.

De verschillen tussen volle, halfvolle en magere melk

In de wet is aangegeven aan welke voorwaarden volle melk, halfvolle melk en magere melk moeten voldoen. Het vetpercentage is het verschil. Die percentages zijn:

1. Volle melk heeft een minimum vetgehalte van 3.5 procent
2. Halfvolle melk heeft een vetgehalte van 1.5 procent vet
3. Magere melk bevat maximaal 0.5 procent vet

Wat zit er in melk?

Melk bevat:

• water
• eiwitten
• vet
• melksuikers of lactose
• Vitamines in de vorm van B2, B6 en B12
• Mineralen als calcium

Het verschil in samenstelling van dierlijke melk

Melk van dieren die snel groeien bevat in verhouding veel eiwitten en mineralen
De melk van dieren die veel vet moeten opbouwen zoals zeehonden en walrusten bevat daarentegen veel vet omdat dit nodig is voor die beschermlaag.
Een kalf van een koe groeit in 50 dagen zoveel dat zijn gewicht wordt verdubbeld. Bij een kind duurt dat 100 dagen. Daarom heeft koemelk drie keer zoveel eiwitten en mineralen als melk van een mens. Moedermelk is ook lichter verteerbaar, omdat er minder eiwitten inzitten.

Niet tegen melksuiker kunnen -Lactose intolerantie

Veel mensen uit Afrika, Azië en het Midden Oosten (70 procent van alle volwassenen) kunnen helemaal niet tegen melk omdat ze een lactose intolerantie hebben. Dit betekent dat zij de melksuiker (een koolhydraat in melk) niet kunnen afbreken. Deze mensen hebben geen of te weinig van het enzym lactase. Dit enzym wordt normaal gesproken in de dunne darm aangemaakt. De symptomen van het niet tegen melksuiker kunnen zijn:

• Misselijkheid
• Darmkrampen
• Opgeblazen gevoel
• Winderigheid
• Diarree.

Deze klachten beginnen meestal een half uur tot 2 uur nadat de persoon in kwestie een zuivelproduct heeft gegeten of gedronken. De een heeft er overigens meer last van dan de ander. In veel medicijnen wordt ook lactose gebruikt trouwens als een soort vulmiddel.

Handige toepassingen bij en van melk

Melk kan zo gedronken worden, maar er zijn ook heel andere handige toepassingen te bedenken. Zo kan witvis heel goed gekookt worden in melk en worden frieten veel minder vet als ze eerst in de melk hebben gelegen.

Witvis pocheren met melk

Het pocheren van witvis doen veel mensen vaak met water of bouillon. Maar de kleur van de vis blijft veel mooier met melk. Er ontstaat een smetteloze witte kleur en dat betekent dat de vis er veel lekkerder uitziet.

Bloedworst bakken – eerst in de melk

Mensen die van bloedworst houden weten dat hij vaak uiteenvalt bij het bakken. Het kan anders. Eerst even weken in lauwe melk voor het bakken zorgt er voor dat de worst helemaal heel kan worden opgediend. De bloedworst kan trouwens ook op de barbecue gebakken worden. Pak hem dan in en gebruik daarvan aluminiumfolie.

Minder vette frieten met melk

Wie zelf frieten maakt weet dat de aardappelen veel vet opnemen. Dat hoeft niet. Wie de gesneden aardappelen ongeveer 20 minuten laat weken in melk voordat ze in het frituurvet gaan, heeft veel minder vette patatjes. Door de melk absorberen de aardappelen niet zoveel vet tijdens het bakken en de smaak is er niet anders om.

Melk koken zonder zwarte vlekken in de pan

Het koken van melk in een pan gaat vaak gepaard met zwarte vlekken op de bodem. En die plekken zijn maar weer moeilijk uit de pan te halen. Toch is er een eenvoudige truc voor. Vul de pan voor het koken van de melk met water. Gooi hem dan leeg, maar droog hem niet af. Doe er vervolgens de melk in en kook hem zoals u gewend bent. De melk zal door het water niet meer aan de bodem kleven.

Geen overkokende melk

Het overkoken van melk is voor veel mensen een ergernis. Het geeft veel rotzooi en een pan die heel moeilijk weer schoon te maken is door de gestolde eiwitten. Ook de geur van overgekookte melk kent iedereen waarschijnlijk wel. Er is echter een heel gemakkelijke methode om het overkoken tegen te gaan. Leg een eetlepel in de pan tijdens het koken en de melk gaat niet over de rand. Een andere methode is om de randen van de pan in te wrijven met vet, boter of olie.